Kur’ân-ı Kerîm, Allah’ın hidayet rehberi olsun diye insanlığa gönderdiği muhteşem kelamıdır. Bazen Cebrâîl vasıtasıyla, bazen de doğrudan doğruya Hz. Muhammed’e Miladi yedinci yüzyılın ilk yarısında yaklaşık yirmi üç senelik bir süre zarfında vahyedilen bu kelamın dili Arapçadır. Ayrıca onda Arapların kültürlerine, yaşadıkları olaylara, içinde bulundukları problemlere, konuştukları konulara ve sordukları sorulara da doğrudan veya dolaylı olarak atıf yapılmaktadır.
Kur’ân’ın önemli bir kısmının ise nüzul sebebi dediğimiz olgusal bağlamlar üzerine indiği alana aşina olan herkesin bildiği hususlardandır. Bu yüzden Kur’ân’ı hemen herkes temel düzeyde de olsa anlayabilir; ancak nitelikli anlama söz konusu olunca, onun metinsel ve olgusal bağlamlarını bilmeden tefsir yapmak imkansız denecek kadar zorlaşır.
Günümüze kadar pek çok alim Kur’ân’ı tefsir etmek üzere çeşitli eserler telif etmiştir. Onların tamamına yakını eserlerini Mushaf tertibine göre hazırlamıştır. Kur’ân’ın anlaşılması noktasında bu elbette önemli bir aşamadır. Fakat bu tekniğin âyetlerin ve sûrelerin iniş süreçlerini eserlere yansıtmaya elverişli olmaması, bazı müelliflerin tefsirlerinde nüzul tertibini esas almaları sonucunu doğurmuştur. Ne var ki, bunun da nüzul süreçlerini izlemeye yeterince elverişli bir teknik olduğu söylenemez. Çünkü Hz. Muhammed’e vahyin geldiği yirmi üç yıllık sürede gizli tebliğ, açıktan tebliğ, Hicret, savaş izni gibi olaylar gerçek birer dönüm noktası olup, bunlar gerçekleştikleri zaman dilimlerinde inen âyetlerin ve sûrelerin üslup ve anlamlarını doğrudan etkiler. Klasik tekniğin diğer bir zaafı da Kur’ân’da parçalar halinde yer alan herhangi bir konuyu bir araya toplamada, dolayısıyla o konuya ilişkin toplu bilgi vermede yetersiz kalmasıdır. Bu, konulu tefsir tekniğinin ortaya çıkmasını gerekli kılmıştır. Ancak bu sefer de nüzul süreçleri içerisinde dönüm noktalarına mutabık olarak verilen ilahi mesajları bir bütün halinde görme fırsatı kaçırılmıştır.
Öte yandan elimizdeki tefsirlerin genellikle çok uzun olması, araştırmacılar için iyi bir durum olsa da ilahi mesajın insanlara ulaştırılması noktasında ciddi problemler doğurmaktadır. Kısa olanların ise bıktırıcı denecek derecede dilsel analizlerle dolu olması veya dillerinin eskimesi, bu problemi daha da ağırlaştırmaktadır. Velhasıl, din alanında uzman olsun veya olmasın İslam’a ilgi duyan herkesin genel bir Kur’ân müktesebatına sahip olabileceği, onun mesajlarını, anlamlarını, amaçlarını ve yorumlarını bir bütün halinde ve özet olarak görebileceği bir eser ortaya koymanın artık yadsınamaz bir ihtiyaç haline geldiği görülmektedir.
Elinizdeki eseri hazırlama düşüncesi işte bütün bu gerekçelerin bir neticesi olarak ortaya çıktı. Biz bu eserde Kur’ân’ın dönemsel nüzul sıralamasını esas aldık; İslam tarihinde ilk defa sûreleri bu esasa göre gruplandırdık; sonra dönemlerin en önemli özelliklerini bu sûre gruplarına ortak isim olarak verdik; daha sonra da bu gruplar içerisinde
yer alan sûreleri özet olarak tefsir ettik. Uyguladığımız tekniğin Kur’ân tefsiriyle ilgili bütün sorunları hallettiği iddiasında olmamakla birlikte, bunun diğerlerine nispetle daha iyi bir yol olduğunu söyleyebiliriz.
Kur’ân’ın kısa tefsiri mahiyetindeki bu eser kolektif bir çalışmanın ürünüdür. Yüksek din eğitimi yapan muhtelif Fakültelerimizden değerli bilim insanları birer bölüm yazarak bu eserin ortaya çıkmasında büyük çabalar gösterdiler. Onların bu çabaları olmasaydı bu eser ortaya çıkmazdı. Kendilerine teşekkür ediyoruz. Amacımız, Kur’ân’ın mümkün
olduğunca doğru anlaşılmasına ve çağdaş bir dille insanlara ulaştırılmasına mütevazi bir katkı sağlamaktır. Çalışmamız, İslam’ı ve onun temel kaynağı olan Kur’ân’ı anlamak isteyen herkese, hassaten yüksek din eğitimi alan öğrencilerimize ve din alanında uzman olan akademisyenlerimize hitap etmektedir. Gayret bizden, muvaffakiyet Kur’ân’ın sahibi yüce Allah’tandır.
İstanbul, 2019 Editörler
Prof. Dr. Ali Rıza Gül
Dr. Öğr. Üyesi Yunus Emre Gördük
