Sümerler'de bazı kanun maddeleri
• Eğer bir adam bir adamı büyücülük yapıyor diye suçlarsa, büyücü, Nehir Tanrısının adaletine bırakılacak, nehre atılacak. Eğer Nehir Tanrısı onu temize çıkarır öldürmezse, suçu atan adam ona 3 gin gümüş ödeyecek.
• Eğer bir adamın karısı için birisi, "Başka adamla yatıyor" derse kadın nehre atılacak. Eğer Nehir Tanrısı onu temize çıkarırsa, suçu atan kadına üçte bir mana gümüş verecek.
• Eğer bir adam kendi düzeyinde bir adamın ayağını silahla kırarsa 10 gin gümüş ödeyecek.
• Eğer bir kimsenin kölesi evin hanımı gibi davranıp beye veya hanıma küfrederse, onun ağzı bir ölçü tuzla ovulacak.
• Eğer bir adam bir adamın kölesinin kızlığını "düşmanlık olsun" diye bozarsa, sahibine 5 gin ödeyecek.
• Bir adam kız olarak aldığı eşini boşarsa 1 mana gümüş ödeye cek. Eğer dul olarak aldığı eşini boşarsa yarım mana gümüş ve recek. Eğer evlendiklerini kanıtlayacak bir sözleşme belgesi yoksa, adam kadına bir şey vermeyecektir.
Kanun kitabı şöyle başlıyor:
"Dünya yaratıldıktan sonra Tanrı An ve Tanrı Enlil, Ur Krallığı'nı Ay Tanrısı Nanna'ya verdi. Bir gün Urnammu, Ur'da Tanrı temsil cisi olarak seçildi. O, sınır komşusu Lagaş ile savaş yaptı ve onun valisi Namhani'yi Tanrı Nanna'nın gücü ile öldürdü. (Bu Namhani, Gudea'dan sonra Lagaş'ı yöneten son vali olmuş. Ama Gutilerle birleşerek Sumerliliğe karşı çıkmış...) Ur'un sınırını eski haline getirdi. Uzunluk ve ağırlık ölçülerini namuslu ve değişmez yaptı. Öksüzü, yetimi zengine ezdirmedi. Dulu, güçlünün eline bırakma dı. .. Yoksulu, zenginin eline düşürmedi."
Evlilik Sözleşmesi
Sözleşmeyi size de yazmadan geçemeyeceğim: "Nanna'nın oğlu Ludingirra, Kakua'nın kızı Navirtum'u karılığa aldı. Navirtum, 19 gin gümüşü kocası Ludingirra'ya verdi. Eğer kocası ona 'sen benim karım değilsin' derse, aldığı gümüşü ve iki katını karısına verecek. Eğer Navirtum koca sından ayrılmak isterse, getirdiği gümüş kocasında kalacak, ayrıca onun iki katı gümüşü de verecek" diye kralın adına yemin edildi ve tanıkların adları ile birlikte bütün sözleşme yazılarak mühürler basıldı.
Evlilik
Bizde evlilikler çok eski zamanlardan beri tanıklar önünde yazılı olarak yapılan bir sözleşme ile yasal olur. Sözleşmesi olmayan bir evlilik yasal sayılmadığı için, boşanma halinde tazminat alınmaz. Bir erkek yasal olarak tek kadınla evlenebilir. Ancak karısı kadınlık görevini yapamayacak kadar hasta ise veya çocuğu olmuyorsa, karısının izniyle başka kadınla evlenebilir. Fakat ilk karısına, ömrünün sonuna kadar bakmak zorunluluğundadır. Eğer kadın, kocasından boşanmak isterse, getirdiği çeyizi ve tazminatını alarak bir sözleşme ile boşanabilir.
Musa Peygamberin hikâyesine benzemiyor mu?
Sargon kendisi hakkında şöyle yazdırtmış:
O, fakir bir kadının oğlu imiş. Babası belli değil. Babasının kardeşi dağlarda yaşarmış. Annesi onu, Fırat nehrinin kıyısındaki bir şehirde, gizlice doğurmuş ve etrafı ziftle kaplanmış kamış bir sepete koyarak nehrin sularına bırakıvermiş. Onu, Akki adındaki bir bahçıvan bularak büyütmüş. Sonra da Tanrıçamız İnanna'nın sevgisi ile biz Karabaşlılar'ın kralı olmuş. Herhalde o bir rahibenin çocuğu idi. Daha önce de yazdığım gibi rahibelerin çocuğu olmaması gerekir, çünkü onlar Tanrı'nın çocuğu sayılır. Annesi onu bu yüzden suya bırakmış olmalı. Hakikaten bir yerde annesinin rahibe olduğunu da okumuştum.
Sümerlilerin sonraki kültürlde mimariye katkıları:
Kazılarda çıkarılan tapınakların, sarayların, hatta özel evlerin yapı tekniği ve stili, daha sonraki milletlerin mimarisini şu veya bu şekilde etkilemiştir. Bundan en az 5 bin yıl önce Sümerlilerin uyguladıkları kemer, kubbe sistemi, sütunlar, yuvarlak pencereler, mozaikler, duvar süsleri, kabartmalar, sunaklar, nişler Ortadoğu'da olduğu gibi. Yunan, Roma yoluyla Batı mimarisine girmiştir. Silindir mühürlerinde görülen, tapınakların duvarlarını süsleyen iki tarafında hayvan figürlü hayat ağacı, birbirleriyle kavga eden mitolojik hayvanlar, arslan başlı kartal, uzun boyunları birbirine geçmiş hayvan figürleri; İspanya, Fransa, İsviçre ve Orta Almanya'daki ortaçağ kiliselerinde çeşitli süslemeler halinde görülmektedir.
Alım satım, borçlanma, kira, miras bölüştürme gibi her türlü hukuksal işlerin birer yazılı antlaşma ile yapılması ilk Sümerlilerde başlamıştır. Evlenme boşanmalar da, yasal sayılması için yazılı bir antlaşma ile kanıtlanmalıydı. Taşınmaz mallar ilk olarak bir kadastro yoluyla Sümer'de güvenceye alınmıştır.
Vergi dengesizliğini, kırtasiyeciliği, zorbalığı, rüşveti önlemek, kadın ve erkeğin eşit işe eşit ücret almasını sağlamak amacıyla ilk reform yapan yine Sümerliler olmuştur.
Biz insanlan bir türlü anlamıyorum. Kısacık yaşam günlerimizi ülkemize ve insanlığa yararlı işler yaparak geçirsek; sen ben diyerek birbirimizi yok etmeye, meydana getirdiğimiz bu güzel ülkeyi ve sanat eserlerini kırıp dökmeye çalışmasak ne olurdu! Ülkemiz, bugüne kadar acı tatlı pek çok gün geçirdi. Bundan sonra ne olacağım hiçbirimiz bilemeyiz. "Artık bizim zamanımız çok kısaldı Kakua. Elimizden geldiğince ülkemizin yararına işler yaptığımıza inanıyorum. Yıllarca o kadar insanı okuttuk, eğittik; bütün ödülümüz de, onların bize teşekkür etmesi, değil mi?"
"Ölüm korkusu içinde dolanıp durdum yaban yazıda,
yüreğime bun düştü, taban teptim buraya değin,
ağlaya inleye sürdürdüm bu uzun yolculuğu;
dağdaki yolu öğrettin şimdi sen bana."
