Aslinda yazar daha 1. sayfadan “tek basima her seyi bilmem mumkun degil , ulkemizde olup bitenlerin yuzde birini bilmeye bile yetmez tek bir insanin omru” mesajini vererek kitabina basliyor. Akabinde donemin Rusya’sinin (hali hazirda bile cogu ulke icin gecerli sayilabilir) carpikliklarini , ilgincliklerini , kotuluklerini 1.cildinde ele almaya calisip 2.cildinde de ulkenin iyi insanlarina , iyiliklerine yonelecegini soyluyor fakat bunu ne kadar basarabiliyor kendisi de emin degil.
”sahiden kimdir bu çiçikov?” sorulmasi gereken sorulardan bir tanesi de bence budur. Yazarin neden cicikov gibi siradan bir karakter sectigine ise kendisi soyle deginiyor “ çünkü artık bu zavallı erdemli kişiyi kendi haline bırakmanın zamanı gelmiştir. çünkü şu erdemli insan sözü her yerde ve her ağızda kullanılmıştır. çünkü erdemli insan, her yazarın bindiği bir binek hayvanı olmuştur. çünkü erdemli insan artık çok yorulmuştur."
Kendimce inceledigim bu romanda yazarin psikolojik hastaliginin etkisiyle daha fazla ileriye goturemedigi ya da yakilan el yazmalarindan ortaya cikarilan son cildin ise yetersiz kalmasi biz okurlari yogun edebiyat zevkinin finalinden mahrum birakmistir.
Romanda verilen ogretici mesajlarin sayisi da bir hayli fazla ve gundelik hayata uyarlanacak mesajlar da mevcut. Umarim kendi hayatimiz acisindan bunlari birer rehber yapabiliriz. O halde 453. sayfadan bir cumleyi degistirerek kendimce bir final yapabilirim...
“Dogrusunu soylemek gerekirse bu Nikolay Gogol son derece gizemli biri”
