Kalenderîlerin zihinsel yapısı, toplumsal yaşam ve kurumlara muhalefet üzerine kuruludur. Onlar bütün kurallarıyla toplumu reddeden bir nevi anarşist dervişlerdir. Ancak klasik zühd anlayışında olduğu gibi, toplumdan uzaklaşıp bir keşiş gibi yaşamı sürdürmek tercih edilen bir yaşam biçimi değildir. Toplumun değerlerini yadsımayı, toplumun içinde
Sayfa 91 - Kitap Yayınevi, İnsan ve Toplum Dizisi - 70, 2. Basım, Birinci Bölüm, Şam ve Anadolu Dolaylarında 7./13. Yüzyılda Tasavvuf ve Muvelleh Dervişlik, MUVELLEH KAVRAMI VE TARİKATLAR, Kalenderîlik
Kurusallaşmış tasavvufa tepki - gemiyi terk edenler
Her tür gösterişten uzak olma temelinde bir tür gizli zühd fikrini savunmaktaydı. Zira onların temel hareket noktası gösteriş ve riyadan kaçınmaktı. Herhangi bir güzel halin insanlara zahir olması onlar için riya demekti. Bunun için ibadet ve güzel hasletlerin ortaya dökülmesine izin vermezler ve halk tarafından fasık [günahkâr] olarak bilinmek
Sayfa 65 - Kitap Yayınevi, İnsan ve Toplum Dizisi - 70, 2. Basım, Birinci Bölüm, Şam ve Anadolu Dolaylarında 7./13. Yüzyılda Tasavvuf ve Muvelleh Dervişlik, KURUMSALLAŞMIŞ TASAVVUF: TARİKATLAR
Derviş ,ölümü gönüllü olarak seçen ve 'ölmeden önce ölen 'bir kişiydi Hadîs [Hz Muhammetin sözü ]olduğu söylenen mûtû kable en temûtû 'ölmeden önce ölünüz cümlesi bu tutum için peyamber onayı sağlıyordu
Sayfa 31
Burada dervişlerin stratejisi,önemli dinî kavramlara ,özellikle benin yokluğa kavuşması[fenâ] ,yoksulluk [fakr],tanrının görünmesi [tecelli]ve ermişlik {Velâyet ]gibi tasavvufî kavramlara kökten yorumlar getirmekti
Sayfa 31
Mal mülk ,kazançlı ,iş,toplumsal konum ,cinsel yeniden üretim ve beden sağlığını reddi olarak tanımlanan derviş zâhidliği ,ortaçağ islam dünyası kurulu toplumsal yaşamıyla ciddi olarak çatışıyordıu
Sayfa 26
Cinsel yeniden üretimin reddine verilen önem Kalender ve Haydarî örneklerinde çok kesindir
Sayfa 25
Evsiz barksız dolaşmak bütün zâhid dervişlerin paylaştığı başka bir özellikti
Sayfa 25
Özenle geliştirilmiş bir yoksulluk söylemleri olan Kalenderler ,savlarını ,yoksulluğu her iki dünyaya yeğ tuttuklarını savdıkları ,Hz Muhammettin örneğine dayandırıyordu Rûm Abdallar ise cennetten atıldığında nerdeyse çırılçıplak olan ve hiç bir şeyi olamayan Hz Âdemin izinden gittiklerini söylüyorlardı
Sayfa 24
Bütün mal mülkün özgür istençlereddi,derviş dindarlığının belkide en göze çarpan özelliğiydi,Arapcada karşılığı fâkîr olan derviş sözünün farsçada yoksul yada çıgan olduğun herkesçe bilinirZâhid dervişler mutlak çıganlık içre yaşarlardımal mülkleri de en aza indirilmişti
Sayfa 23
Anadolu ve batı iranda ki Barak baba müritleri,yerel olarak denetim altında tutulan,dini zahidlik dalgasının en erken ve en önemli temsilceleri idi, Sonraki iki yüzyıl sürecince hala etkin olan kalander ve haydarelerin yanı sıra ,Anadolu da rum abdalları,camiler,bektaşiler ve şemz tebriziler müslüman hindistanında medariler ve celaliler gibi bir çok grup ortaya çıktı
Sayfa 13