2023 yılında klasik romanları okurken şu meseleyi göz önünde bulundurmam gerektiğini her seferinde kendime hatırlatıyorum. Klasik yazarlar bu romanları saf edebi zevk için bohem okuru gözeterek yazmıyorlardı. Bir çoğu omuzlarında toplumu dönüştürücü bir yükün olduğunu düşünüyorlardı. Zaten hem bizim edebiyatımızda hem de dünya edebiyatında klasik dönem romancılarının aynı zamanda bürokrat, asker, siyasetçi gibi uğraşları olması da bunun bir sonucu. Steinbeck de toplumu dönüştürücü gücü olan bir yazardı. Aynı zamanda değişen Amerika'yı etraflıca anlatmak istiyordu. Yüz binlerce kişiyle birlikte iş aramak için Oklahoma'dan Kaliforniya'ya göçen ailenin hikayesi bu değişimin en yalın hali sanırım. Roman beni güldürdü, ağlattı, kızdırdı ve üzdü. Ancak en çok umut aşıladı. Hayatta kalmak için çok çalışmak ve sevginin iyileştirici gücüne hep inanmak... Çok güzel bir eserdi.
