Erich Fromm

İnsan kendi sınırlarını bilmeli;kendi dışında kalan ve üzerinde denetim sağlayamadığı güçlerin tümüne bağımlı olduğunu anlamalı. İnsanın kendi güçleri sevgi ve akıldır. İnsan bunları geliştirerek optimum özgürlüğe ve içsel güce kavuşabilir.

Kişi,yalnızca üretim alanında yönetilip idare edilmekle kalmıyor,aynı zamanda sözde insanın özgür seçimini yapabildiği tek durum olan tüketim alanında da yönetilmektedir.Tüketim alanında ister gıda,giyim,içki,sigara,sinema ya da tiyatro gibi her tür şey olsun,güçlü talep mekanizması ili amaçla yönlendirilmektedir.İlki yeni satış mekanizmasına yönelik,bireyin isteğini durmadan artırmak,ikincil olarak da;sürekli ayakta tutulan bu istekleri endüstrinin karı doğrultusunda yönlendirmek.Tüketim ürünleri endüstrisinde büyük çaptaki sermaye yatırımının boyutu ve birkaç dev yatırımın aralarındaki rekabet;tüketimi şansa bırakmayı,tüketicinin de istediğini ya da istediği kadarını alma seçeneğini olanaklı kılmayı engelliyor.Bireyin talepleri durmadan kışkırtılmalı,beğenileri yönlendirilip yönetilmeli ve önceden bilinebilir olmalıdır.İnsan tek arzusu daha çok,daha iyi tüketmek olan,sonsuza dek memeden kesilmeyecek bir tüketici haline dönüştürülmüştür.

İnsan kendini, türdeşleriyle ilişkisini ve evrendeki konumunu anlamak için akıl gücünü geliştirmek zorundadır. Hem sınırlarına hem de gizilgüçlerine ilişkin gerçeği kavraması şarttır. Hem kendini hem başkalarını sevme yeteneğini geliştirmeli ve yaşayan tüm canlılarla dayanışma deneyimini tatmalıdır. Bu amacı doğrultusunda kendine rehberlik edecek ilkelere ve normlara sahip olmalıdır.

Güçlü bir yetkeye teslim olma, insanın yalnızlık ve eksiklik duygusundan kaçışını sağlayan çıkış yollarından birisidir. İnsan teslim olma edimiyle bağımsızlığını ve bütünlüğünü yitirir, ama adeta bir parçası haline geldiği huşu telkin eden bir güç tarafından korunduğunu duyumsar

Her nevrozun en acılı halkası yapayalnızlık, başkalarından ayrı tutulmuşluk duygusudur. En akıldışı yönlenmeler bile hatırı sayılır sayıda insanca paylaşıldığında kişiye nevrozlu insanın yoksun olduğu diğerleriyle bir olma, güvenilirlik ve kararlılık duygularını verir.

Tüketici insanın ana gayesi bir şeylere sahip olmak değildir,iç dünyasındaki boşluğun,dirençsizliğin,yalnızlığın ve endişenin üstesinden gelebilmek için daha çok tüketmektir.Çok büyük yatırımlarla ve endüstriyle,devlete ve çalışan sınıfa ilişkin bürokrasiyle tanımlanan bir toplum içinde ,kendi çalışma koşullarında hiçbir etkinliği olmayan kişi kendini aciz,yalnız bunalımlı ve endişeli hisseder.Aynı zamanda,büyük tüketim endüstrisinin gereksinimi olan kar nedeniyle,insan,reklam aracılığıyla giderek daha çok tüketmek isteyen,her şeyi bir tüketim başlığı altında kavrayan-sigaralar,içkiler,seks,sinemalar,televizyon,seyahat ve hatta eğitim,kitaplar,yayınlar-doyumsuz,her şeye karşı maymun iştahlı bir kişiliğe dönüşüyor.Yeni yapay gereksinimler yaratıldı,insanın zevkleri yönlendirildi.En aşırı biçimlerinde ,tüketici insan,iyi bilinen psikopatolojik bir olgudur.Birçok durumlarda bu nitelik,saklanmış endişe ve baskıları dengelemek adına kendini oburluğa,açgözlülüğe ve alkole veren insanlarda görülür.Tüketim adına açgözlülük,Freud'un tanımladığı ''ağızcıl-alıcı özyapı''nın aşırı biçimlenmiş halidir.Bugünkü endüstriyel toplumda egemen psişik güç durumuna gelmektedir.

Güzel ve çok yetenekli bir kadın, bir ressam, babasına o derece bağlıydı ki erkeklerle yakın ilişki kurmayı reddediyordu; tüm boş zamanlarını erken yaşlarda dul kalmış, cana yakın ama sıkıcı bir centilmen olan babasıyla geçiriyordu. Sanatını bir yana bırakırsak, ilgilendiği tek şey babasıydı. Babası için kafasında çizdiği tablo gerçeklikten, olağandışı bir biçimde gerçekten kopuktu. Kadın babası öldükten sonra intihar etti ve vasiyetinde sadece babasının yanına gömülmek istediğini belirtti.