Dört Kapılı Ev: İslam“Herhangi bir şeyin var olması için üç boyuta ihtiyaç vardır: En, boy ve derinlik. Nass, akıl ve keşf İslam düşüncesinin üç boyutudur. Bunlar olmadan İslam düşüncesi mevcut olamaz.” diyen yazarın bütün eser boyunca yaptığı; islamın üç temel düşünsel anlayışına aynı mesafeden yaklaşıp üç anlayışın da islamın varlığı için gerekli olduğunu ve bu üç anlayışın birbirinden daha üstün olmadığını böylece islamın geniş ve kapsayıcı bir mahiyeti bulunduğunu ortaya koymaktır.
...
Zihnin atomist bir yapısı olduğunu hesaba katar ve bu yapının zihnin çalışma usulünü de belirlediğini düşünürseniz; o zihnin füru üretmek için çeşitli asıllara ihtiyaç duyduğu sonucuna kolaylıkla ulaşırsınız.
Bu sonuç “düşünmek için birden farklı yöntemi ve sonuçlarını muhatap almak elzemdir” demek ister.
Dil felsefecileri bunu “ne kadar çok kelime o kadar çok düşünce” olarak ifade ederler.
...
Bu eseri bütün müslümanlara ve özellikle ilahiyat camiasına okutmak islamın geleceği için bir zarurettir.
Öyle ki bunu söylerken eseri, ilahiyatın tikel ilimleri içerisinde değerlendirerek söylemiyoruz. Eseri, bütün ilahiyat ilimlerinin ve meselelerinin üstünde kapsayıcı ve asıllarına dair tümel bir eser olarak görüyor, değerlendiriyor ve öneriyoruz.
...
Eser, usule dair kaleme alınmış ve islamın üç ana dinamiği olarak -epistemolojik anlamda- Nass(nakil), akıl(muhakeme) ve keşf(sezgi)’nin her birinin hususen ağırlığının olduğu Selefiyye, Kelamiyye ve Sufiyye anlayışları üzerine bina edilmiş. Bu anlayışların kapladığı alan ve ihtiva ettiği ilimlerin yanında birbirine olan bakışları da eserde ziyadesiyle incelenmiş.
Pek tabii bunlara ek olarak Felasifeye ve usulüne de teferruatlıca değinilmiş.
Bu; eserin, üç yöntemin ve gruplarının üzerine düşündürüp bireysel islami anlayışı daha geniş bir perspektife taşıyabileceği anlamına geliyor.
...
Mübalağayı kelamımızdan tenzih ederek itiraf ediyoruz ki; biz, ilk bölümde tam bir selefi, ikinci bölümde tam bir mütekellim, üçüncü bölümde tam bir sufi ve son bölümde ise tam bir müslüman filozof olma şerefine eriştik.
Böylece eserin son sayfasına bitiş tarihini attığımızda dört farklı anlayış dimağımızda emrinize amade idi.
...
Eserin dili akademik camiaya nazaran bir hayli akıcı ve sade. Bunun müellifin bir kitap kurdu olduğuna dair bir işaret olduğunu düşünmekteyiz.
...
Normalde bu tarz eserlerde -özellikle son kısımda- okuyucuyu sıkan bölümler bulunur. Yazarlar bu bölümleri kitabı hacimli kılmak arzularından telif ederler.
Bu bölümler; gereksiz tekrar, konunun dışına çıkan gereksiz sapmalar, alana hapsedilmiş boğucu literatür bilgileri vs’den oluşur. Lakin bu eserde böyle bir bölüme tam anlamıyla rastlamadık.
Öyle ki eseri okurken, yazılanın dışında bir düşünce ve alakasız hayallere de gark olmadık.
Dolayısıyla büyük bir gönül rahatlığıyla bu eserin “kolaylıkla okunabilecek ve istifade edilebilecek bir eser” olduğunu ifade edebiliriz.
...
Yazar eserinde, islam coğrafyasındaki çeşitliliği (mezhepleri) nimet olarak görüyor fakat bu çeşitliliğe tahammül edemeyen fanatizmi (mezhepçiliği) bela olarak tanımlıyor.
Lakin bu düşünceleri marjinal gayelerle takliden ifade etmiyor. Nihayetinde diğer yazarlardan farklı olarak eserinin son bölümünde problemlerin çözümlerine dair görüşler ortaya koyuyor.
Bu sonuç bölümü ise eseri ziyadesiyle önemli bir konuma yükseltiyor.
...
Bütün bölümlerde, bütün hususları; -genellikle üç nadiren dört farklı anlayış ile- çeşitli şekillerde tahlil edip dolaylı olarak islam bunların hepsidir diyen yazarı kutluyor ve islamın ihtiyacı olan bu birleştirici dili, yirmi birinci yüzyılın ayrıştırıcı dini hegemonyasına karşı cesursa dile getirdiği için minnetimizi sunuyoruz.
