" Bir İnsanın Anıları Dost Ya Da Düşman Olabilir Mi?"
Cengiz Aytmatov'un okuduğum ilk kitabı, Gün Olur Asra Bedel. Dünyaca ünlü Kırgız yazar, Cengiz Aytmatov'un atasözleri, masalları, efsanaleri, türküleri ile Sarı-Özek bozkırında uzuuun bir yolculuğa çıkmamı sağlayan 
Sıfır Virgül Beş 'e çok teşekkür ederim. :)
• Yazarın 1980 yılında kaleme aldığı eser; sıcağı bunaltan, soğuğu okuyucusunun da içine işleyen, uçsuz bucaksız Sarı-Özek bozkırındaki Boranlı İstasyon'unda çalışan Yedigey'in, dostu Kazangap'ın ölüm haberini alması ile başlar. Yedigey, otuz yıllık dostu Kazangap'ı, Sarı-Özek'e otuz km uzaklıktaki efsanelere dayanan ve kutsal olarak kabul edilen Ana-Beyit mezarlığına defnetmek ister. Yedigey'in dostu için çıkacağı bu zorlu yolculuk, aynı zamanda kendi içine, geçmişine, anılarına çıkacağı da bir yolculuk olurken, okuyucusunu da geçmişi ve geleceği şimdiye bağlayan uzun bir yolculuğa davet ediyor.
• Her şeyi bilen bir konumda olan eserin anlatıcısı; geriye dönüş, iç diyalog ve iç çözümleme tekniklerinden faydalanarak; roman başkahramanı Yedigey'in karısı Ukubala ile evlenip balıkçılıkla geçimini sürdürürken II. Dünya Savaşı'na katılması, beyninde oluşan hasar nedeni ile geri dönmesi, Kazangap'ın yardımıyla yaşama tutunmanın zor olduğu Sarı-Özek'e gelerek nasıl yeniden başlangıç yaptığını aktararak Yedigey'in ve diğer kahramanların geçmişine ışık tutar. Böylece Yedigey'in Ana-Beyit yolunda Kazangap'ı son yolculuğuna uğurlarken tek bir gün sürecek olan yolculuğu; anıları, hatırladığı hikaye ve efsanelerle neredeyse bir asır olur. :) Kitabın ismi de buradan geliyor.
Kitapta yer alan iç içe geçmiş hikaye ve efsaneler:
• Nayman Ana - Mankurt Efsanesi
• Dönenbay Kuşunun Hikayesi
• Raymalı Aga ve Begimay Efsanesi
• Abutalip Kuttubayed ve ailesinin hikayesi
• Bir de kitap boyunca Yedigey'in hikayesi ile paralel olarak ilerleyen dünya dışı bir uygarlık Orman Gögsü Gezegeni'ni ziyaret eden iki kozmonotun hikayesi yer alıyor, romanda. Bu bölümü pek sevdiğimi söyleyemem. Her ne kadar Yedigey'in hikayesi ile birlikte ilerliyor olsa da ben bir türlü kaynaştıramadım. :) Bu kısmda verilmek istenen alt mesajı Rad Bradbury 'nin Mars Yıllıkları adlı eserinde vermek istediği mesaja benzettim. Dünya gezegenindekiler, dost canlısı bir gezegenin bilim ve gelecek adına sunduğu işbirliğini kabul etmek yerine iletişimlerini önleyici tedbirler almayı tercih ederek bir koruma çemberi oluştururlar ve iki kozmonotun dünya gezegenine dönmesini yasaklarlar. "Çünkü biz Dünyalılar, büyük ve güzel şeyleri yıkma konusunda hünerliyizdir. "
• Değinmeye değer bulduğum son nokta benim de yeni öğrendiğim bir kavram olan 'Mankurtlaştırma'.
Nayman Ana'nın efsanesinde yer alan bilgilere göre barbar bir kavim olan Juan Juan'lar, Orta Asya bozkırını işgal ettikleri dönemde kendilerine esir düşen insanlara uyguladıkları bir işkence yöntemi. ( tr.m.wikipedia.org/wiki/Mankurtla%... ) Bu işkenceden sağ kalmayı başaran tutsaklar, geçmişini ve değerlerini unutan içi boş bir saman yığını haline dönüştürülür ki verilen emirleri sorgulamadan yerine getirebilsin. Cengiz Aytmatov bu efsane ile Sovyet Rusya Rejimi'nin altında yaşayan halkın özünü kaybetmesini, değerlerine yabancılaşmasını eleştirir. Kitapta karşımıza çıkan temsili de Kazangap'ın binbir sıkıntı çekerek okutmaya gönderdiği oğlu Sabitcan'dır. Sovyet yatılı okullarında yetişip devlet memuru olan ve bildikleriyle övünen Sabitcan, kendi doğduğu topraklara, atasına yabancılaşmıştır. Onun için ölen babasının gömüleceği yerin önemi yoktur. Yedigey'in cenazeyi kutsal yer olan Ana-Beyit'e gömmek istemesi ise bir zaman kaybıdır. Mezarlığın, koca bir tarihin kaldırılmak istenmesinin de onun için bir önemi yoktur, yetkililer kaldırılacak demişse kaldırılmalıdır. İşini gücünü bırakıp bu boş meselelerle igilenecek değildir tek düşündüğü "kıçına tekme yememek"tir.
★ Yedigey'in 'Modern Mankurt' Sabitcan'a ve onun gibi yaşadığı toplumun değerlerine sırtı dönenlere, tarihine - atasına - öz değerlerine yabancılaşanlara, görünmez bir güçle koyun gibi güdülenlere, her şeyden evvel 'kendi kıçını düşünenlere' verdiği cevapla incelememi bitiriyorum:
" Mankurtsun sen Mankurt! Gerçek bir mankurt!" (301)
" Demek kıçına tekme atarlarmış. Demek ki sen kıçından başka bir şey düşünmüyorsun, yalnız kıçını düşünüyorsun!
(...) Eskiden insanları kafaları ile değerlendirir ve kafalarına baklardı. Şimdi ise kıçlarına bakıyorlar demek! " (300)
··
181 görüntüleme
Böylesi okunmaya değer bir kitap için okunmaya değer bir inceleme olmuş. Kaleminize sağlık. :) Okuyalım, kendimizi bilelim ve asla "mankurt"laşmaylım temennilerimle 🙏🍀
Teşekkür ederim :) Temennilerinize katılıyorum. Okumaya, öğrenmeye, bilinçlenmeye, uyanmaya en çok ihtiyaç duyduğumuz dönemde yaşıyoruz çünkü. Ben 
Cengiz Han'a Küsen Bulut ile okumaya devam edeyim o zaman. Belli ki Cengiz Aytmatov'dan daha öğreneceğim çok şey olacak. Size de keyifli okumalar dilerim, hocam 🙋🏼♀️🌼
1 sonraki yanıtı göster
Severek okuduğum, beni dokusuyla çok etkileyen bir kitaptı. Yedigey devesi Karanar ile birlikte çıktığı içsel yolculuğa doğru yol alırken, yoksulluğuna, çaresizliğine, hüznüne, aşkına okuyucusunu da ortak ediyor. Hele ki Sarı özek bozkırının ölümcül soğuğunu da, kavurucu sıcağını da içinde hissediyorsun okurken. Kitabın dili o kadar sürükleyici ve akıcı ki uzun olmasına rağmen betimlemeler hiç sıkmıyor. Gün uzayıp yüzyıl olurken hayatın uzunluğu karşısında ölüm kısacık kalıyor, maalesef. Emeğinize sağlık hocam incelemeyi okurken sayenizde ben de tekrar hatırlamış oldum. 🙂👍🏻🌻
Bir de deve Karanar vardı değil mi, unutmuşum :)) Okurken o kadar merak ettim ki sonunda açıp deve belgeseli izlemek durumunda kaldım. 😁 Teşekkür ederim, Bilgecim. 🙋🏼♀️🌼
1 sonraki yanıtı göster
oldukça detaylı güzel bir inceleme olmuş kalemine sağlık
Kitap oldukça geniş bir yelpazeye sahip. Kısa tutmaya çalıştım ama bu haliyle bile uzun olmuş. :) Okuduğunuz için teşekkür ederim. Beğenmenize sevindim 🙂 🙋🏼♀️🌸
2 sonraki yanıtı göster
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.