“Öteki” Diye Biri Yok
‘Öteki’nin olması için kişinin öncelikle ‘ben’ demesi gerekir. Oysa bizim ahlak ve itikadımızda ben demek terki edeptir. Terki edeptir, çünkü bunu diyen benlik davası güdüyordur.
‘Benlik davası’nın aslı kişinin hakkı inkar ile kendini (insanı) dünyanın merkezine koymasıdır. O tanrının varlığını özgürlüğe maniye görür. Aklınca Tanrı’dan kurtulunca özgür olacaktır. Bunun bir adı da ‘kibir’dir. Kibrin en üst makamı, nefsin ihtirası, şeytanın saptırmasıdır.
Oysa inancımıza göre kişi ancak Allah’a kul olursa hürriyetine kavuşur.
Süleyman Uludağ Tasavvuf Terimleri Sözlüğü’nde ‘hürriyeti’ şöyle tarif ediyor:
‘Nurların nuru’nun tecellisinde mahv ve yok olanlar her çeşit kayıt ve eserlere kul olmaktan kurtuldukları zaman hür olurlar (Kaşani,Ta’rifat).
En yüksek seviyede Allah’a kul olma haline ‘hürriyet’ denir. Hakk’a tam kul olan tam hür olur. Arif’in son makamı hürriyettir. (Lima, 450,513).
Açıkçası ‘benlik’ ki bu sonunda ‘birey’ denilen şeyin aslını teşkil eder; kibir, gurur ve egoizimdir. Benlik sadece Allah’a mahsustur. İnsanın varoluş gayesi Cenabı Hakk’a hakkıyla kul olmaktır. Bu sebeple benliği (nefsi) ortadan kaldırmak icap eder. Yunus Emre şöyle diyor:
“İlahi bir aşk ver bana kandalığım bilmeyeyim
Yavu kılayım ben beni, isteyu ben bulmayayım
Al gider benden benliği, doldur içime senliği
Bu dünyada öldür beni, varıp anda ölmeyeyim.”
‘Ölmeden önce ölünüz buyruğu’ nefsin yok edilmesi, bu yok olma kibirden, gururdan kurtulmaktır.
Yine Yunus Hakk’a vasıl olunca vecd hali ile şunları söylüyor:
“Canlar canını buldum, bu canım yağma olsun
Assı ziyandan geçtim, dükkanım yağma olsun
Ben benliğimden geçtim, gözüm hicabın açtım
Dost vaslına iriştim gumanım yağma olsun.”
Benliğin diğer bir adı da ‘enaniyet’tir. Enaniyet tasavvufta kişinin ‘ben’ demesidir (İbni Arabi-ıslahat). Sâlik ile Mevlası arasındaki en kalın perde ben ve benliktir.
Burada meseleyi şahsiyetten vazgeçmek olarak anlamamalı. Lügatta şahsiyete şöyle mana veriliyor: Bir kimsenin şahsına ve nefsine ait özelliklerin, ruhi ve manevi niteliklerin bütünü. Ayrıca yüksek ahlaklı değerli kişi de şahsiyet sahibidir. Şahsiyet sahibi kişiliğinden taviz vermez.
Peki son zamanlarda çok sık kullanılan ‘öteki’, ‘ötekileştirmek’ nereden çıktı? Kelimeyi (kavramı) ilk kullanan bir Yahudidir: Emmanuel Levinas.
Adam kendi açısından haklı. Çünkü onun bakışı ile insanlık iki ayrılır: 1-Yahudiler 2-Ötekiler.
Yahudi seçilmiş kişidir. Tanrı ona âleme nizam vermeyi bahsetmiştir. O üstündür, geride kalanların kıymeti yoktur, onlar ‘öteki’dir.
Rahmetli Nurettin Topçu “Benlik” adlı yazısında şunları söylüyor:
“İnsan olan benlik sayesinde, yani şuur ve hürriyetimizin birlikte çalışmalar ile bir büyük kapının tâ eşiğine ulaşıyoruz. Bu kapıyı açabilen orada bir başka benlik buluyor. Sonsuzluktan bize sunulan bu ilahi emanet sayesinde azaptan kurtulmak, murada ermek, varlığı sevmek kabil oluyor. Sonu olan varlıkların aleminde sonsuzun muradına erdiren bu ilahi emanet elde edildikten sonra insanın sanatı, eski hayati benliğini teşkil eden hırsların, tahakküm zevklerinin, heveslerin ve iştihaların birer birer terki oluyor. Var olmak iradesi ile uzanarak kucakladığı alemin varlıklarını terk eden insanın bu sanatı, zamanla tabii hal oluyor. Bu olgunluk halinde kıskançlıkları ve hevesleri, tahakkümleri ve hasetleri terk ediyoruz. Lüksten ve iştihalardan uzaklaşıyoruz. Neşeyi ve kederi unutuyoruz. Yalnız ilahi neşeden haz duyuyoruz. Bize ben dedirten ne varsa, şehvet, servet, şöhret diye ne varsa hepsini terk ediyoruz. Sade göğsümüzdeki kalbin çarpıntısına minnetle ve varlık karşısında duyduğumuz hayretle başbaşa kalıyoruz. Benlikten kurtulup bütün varlıklara hizmetkar olarak yaşamak, bizde şevk oluyor. Kalbimize sık sık soruyoruz: Daha bende ne varsa söyle, terkedeyim?“
Yetmiş iki milleti bir gören ahlakımız kimseyi kendinden ayırt edip (küçümseyip, yabancı sayıp, yabancılaştırıp) öteki demez, diyemez. Bu batıcı aydın söylemidir. Olur-olmaz yerde kullanmayalım. Böyle kavramlara da sazan gibi dalmayalım.
Sayfa 24 - “Öteki” Diye Biri Yok
·
252 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.