“Esir Şehir” serisinin ilk kitabı olan “Esir Şehrin İnsanları”, Kurtuluş Savaşı’nın başlangıç yıllarına, İstanbul’un işgal altında olduğu ve Anadolu’daki mücadelenin henüz yeni filizlendiği döneme şahitlik ediyor. Mükemmel dili ile edebi değerinin yanısıra dönem tarihine sıradan halkın ağzından şahitliği ile de bence edebiyatımızın en önemli eserlerinin arasında yükseliyor.
Romanın kahramanı, Galatasaray Lisesi’nde okumuş, uzun yıllar yurtdışında yaşamış, bir çok dil bilen, 34 yaşına kadar çalışmasına gerek kalmadan lüks içinde yaşamış bir Paşa oğlu olan Kamil Bey. Çok iyi eğitimli bir entellektüel, kibar ve bakımlı bir centilmen olan Kamil Bey, kaybedilen topraklar sonrası mal varlıklarının çoğu Osmanlı İmparatorluğu sınırları dışında kalınca beklenmedik bir maddi sıkıntıya düşüp istemeden de olsa İstanbul’a dönmek zorunda kalıyor. Uzun yıllardır uzakta olduğu ülkesini büyük sıkıntılar içerisinde, İstanbul’u ise işgal altında buluyor Kamil Bey. Önceleri pek de merak etmediği Anadolu direnişi yavaş yavaş onu da içine çekiyor.
Kemal Tahir dönem aydınını ve okumuş çevresini, Kamil Bey üzerinden, kusursuz resmediyor. İyi ve ahlaklı bir insan olan Kamil Bey, bu işgal ortamını kazanç arttırma yolu olarak gören uyanık çevresine adapte olamıyor. Diğer yandan, yılların getirdiği rahatlık ve ataletin mahmurluğuyla, ideolojik olarak desteklediği direniş için fiziken çaba göstermeye de -ancak şartlar onu sürüklediğinde- mecbur kalıyor.
Romanınında, bizim için çok önemli olan o tarihi günlerin merak edilen fiziki atmosferinin yanı sıra, toplumun psikolojisine ışık tutuyor Kemal Tahir. Cephede ya da pazarlık masalarında neler yaşandığı ile hiç ilgilenmiyor. Onun odağı, halkın neler yaşadığı… Galibin henüz belli olmadığı bir ortam bu; fırsattan istifade kesesini dolduranlardan kahramanlık türküleri söyleyip halkı soyan eşkiyalara, yabancı eğitim aldıkları için kendilerini köylü Anadolu yerine işgalcilere yakın hisseden zenginlerden, elindeki avucundakini kaybetmiş ve evliyalardan medet uman cahil halka, adaletini güce göre dağıtan hakimlerden, para için arkadaşlarını satan hainlere birbirine bin benzemez bir toplum bu. Kemal Tahir, aynı iyi resim yapan kahramanı Kamil Bey gibi, kafası karışık bu toplumun resmini çok güzel çiziyor.
Resmi tarih, her yerde, galip belli olduktan sonra yazılır. O yüzdendir ki, bolca abartı, övgü, coşku, kahramanlık içerir. Alternatif tarih de her şey belli olduktan sonra -hatta çoğunlukla çok daha sonra-, gerçekleri ortaya çıkarmaktan ziyade rövanş alma gayesiyle yazılır. O yüzden de gerçeklerden ziyade propogandaya, kara çalmaya, suçlamaya odaklanır. Tarihi tarafsız olarak inceleyebilecek kanallar olan üniversiteler de siyasilerin baskısı altında kaldıklarında, toplumun tarihi gerçekleri tarafsız bir bakışla inceleme şansı neredeyse tamamıyla kaybolur. İşte biz, tam da böyle bir toplumuz.
Ve işte tam da bu yüzden diyorum ki; Kemal Tahir gibi yazarlarımızı okumalı, kimselere kulak asmadan o dönemleri kendimiz anlamaya çalışmalıyız.
