Bu kitabın orijinal adı Endmoränen. Bir buzulla birlikte taşınan ve buzul eridiğinde geride kalan büyük bir kaya ve kir kütlesine, enkaz yığınına verilen ad. Keşke Türkçe’ye çevirmenin bir yolu olsaydı, çünkü bu tanımla kitaptaki Johanna’nın uyumu eşsiz. Doğu Almanya’da biyografi yazarı olarak çalışan “dünün entelektüel eliti" Johanna duvar yıkıldıktan sonra ‘yeni hayat’a bir türlü uyum sağlayamıyor. Johanna, tıpkı bir Endmoränen gibi, duvarın önüne katıp sürüklediği, bir enkaz yığınına çevirip bıraktığı biri. Taşradaki evinden, sanki bir morenin panoramik manzarasına bakar gibi bakıyor kendine. Geçmişe dönüyor, bugünle kıyaslamalar yapıyor, gelecekse belirsiz bir sisin içinde, ona hiç dokunmuyor. Kendi durduğu yeri, bu hayatta kapladığı küçük alanı delik deşik edip bir şeyler bulmaya çalışıyor. Buruşuk özgeçmişini evirip çevirirken, bu dünyanın hala ihtiyaç duyduğu hiçbir şeyi becerememe duygusuyla, vaktinden önce dünyanın dışına savrulmuş olma gerçeğiyle, başarısızlık ve yaşlanmanın dehşetiyle bir kavga içinde Johanna. Kırışan, parlaklığını yitiren bir cilt, beyaz saçlar, yorgun bir beden ve dünyadan giderken geriye benden ne kalacak sorusu..Bu kısımları okurken aklımdan geçen cümle şu: “Keşke kendimle konuşurken Johanna kadar cesur olsam.” Romanda olay örgüsü adına çok az şey var. Durgun, ağır akan günlerin kucağında her şey. Yaz sonu, her şeyin sonu, yağmurlu günlerde topraktan melankolinin kokusu geliyor. Ama hayır, sıkıcı değil. Böyle bir romanı ilgiyle okutacak bir şeye sahip Monika Maron. Birincisi, sanırım en önemlisi, kahramanına yürekten inandırıyor olması. O kadar gerçek. İkincisi en sıradan şeyleri bile -Almanların deyimiyle- ısıran bir zekayla, derin ve ince bir mizahla yoğuruyor olması. Satırlarını süslemiyor, çünkü ihtiyacı yok. Yazar hakkında bir değerlendirmede karşıma çıkan tabirle: “şakakları zaten süslü”. Çok hoş tanımlama. Tam da bu. Ve kitabın sonu, buruşuk bir özgeçmiş bile, belki acayip ama yeni bir başlangıcı hak eder.