Evet, oturuyorlar ve bir devlet hayal ediyorlar. Sokrates ahlakçı biri ve kendi hayalindeki ideal ülkeyi arkadaşlarına açıklayıp duruyor. Kitabın felsefi değeri çok yüksek tabii ki fakat siyasi açıdan bu kitapta söylenen birçok şey günümüzde tartışmaya açık. Son söylediğimden sonra biraz dönüş yapacağım, Platon'un zekası su götürmez bir gerçek. O da Sokrates de hayatlarının her gününü düşünmeye adamış bilge insanlar. Zaten kitapta Sokrates'in demokrasiyi açıklama şekli o kadar iyi ki sanki kitap dün yazılmış gibi hissedebilirsiniz çünkü eleştirilerin çoğu günümüzde de kabul edilebilecek argümanlar. Fakat dediğim gibi, bu bir bakış açısı meselesi. Modern bir okur Sokrates'in söylediği şeylerle katılmayabilir. Çünkü Sokrates demokrasiyi eleştirirken kendisi de çok iyi bir alternatif sunmuyor. Bana Sokrates'in hayalindeki bu ülke bir devletten çok bir komün gibi geldi. Çünkü yanlış hatırlamıyorsam paranın olmayacağından bile bahsetti. Bu tabii ki bazı arkadaşların hoşuna gidebilir fakat Marx'ın devletsiz ütopik dünyasından ziyade insanların eğer gidip başka bir yerde yaşayıp başka imkanlardan yararlanabileceği bir dünyada bu devleti kuruyorsa ortada bir yanlışlık var demektir. Sokrates kuracağı devletde yönetici sınıfını "Sürü başı" olarak nitelendirirken, ideal toplumu da herkes kardeş hepimiz aile olalım şeklinde görüyor. Hatta evlilikleri dahi biz ayarlayalım diyor. Çok ahlak temelli ve kırılmaz kurallar içinde yöneteceğini belli ediyor. En küçük şeyler için bile ideallerimiz olacak aksine izin vermeyeceğiz diyor. Sokrates'in yaşadığı dönemin normlarını düşününce bunların hepsi gayet beklenebilir ancak günümüzden bakılınca özgürlüğe vurulan zincir olarak görmesi çok kolay. Sokrates'in kitabındaki en eleştirilebilir kısım tabii ki "Filozof Kral" argümanı. Sokrates kendisi de ne dediğinin farkında ve bunu savunmak için tonlarca açıklama yapılıyor ama her şeye rağmen yazılışından 2500 yıl sonra bile bir okur bunu rahatlıkla çıkarcı bir yaklaşım olarak yargılayabilir. Platon'un bu yaklaşımında haklı yanların olup olmadığına pek karar veremiycem, Kral'ın düşünür olması pek tabii iyi bir şey olabilir ama yönetme sanatı bence çok daha önemlidir. Sokrates'in yine yanıldığı kısımlardan biri yönetim şeklinde. "Aristokrasi" diyor. Yani seçili bir sınıf insan yönetsin, diyor. Bunun başlangıçta Meritokratik bir yaklaşım olduğunu söyleyebilirim ama Sokrates'in hesap etmediği şey yönetimi ırsi şekilde nesil değiştirecek bu yönetim sınıfının zamanla yozlaşabilir olması. Sen istediğin kadar parayı yasakla, sonuçta bir tanrı denetlemiycek senin yöneticilerini. Eline güç verdiğin insan her hâlükarda gücü kötüye kullanabilir. Fakat antik yunan demokrasisinde bile zaten demokrasi sadece soylu sınıfı arasında olan bir şeydi dolayısıyla buradan çok güçlü bir eleştiri mümkün değil. Dediğim gibi, her şey bakış açısıyla alakalı. Platon kitabında köleliğe veyahut diğer günümüzden kötü gözüken şeylere de karşı çıkmıyor. Fakat Sokrates'in bu siyaset anlayışı kendi döneminde gerçekten iyi olabilirdi. Yine de ondan da şüphelerim yok değil. İşin özünde felsefi ve edebi açıdan çok değerli bir kitap ve Platon ile Sokrates'i anlamak için önemli. Eleştirilerim de yanlış anlaşılmasın, Sokrates'e saygım özellikle Sokrates'in savunmasını okuduktan sonra büyük. Kesinlikle çok şey biliyor ve güçlü, saygıdeğer idealleri var. Politeia'da da söylediği çok doğru, şaşırtıcı derecede yerinde söylemleri var fakat yanılmaz da değil.

DevletPlaton (Eflatun) · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 201926,6bin okunma

·

117 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.