Don Miguel Asin Palacious’un araştırmaları İslam tasavvu fuyla Batı edebiyatları arasındaki ilişkilerin varlığını onaylamak tadır. Palacious, Dante’nin İlahi Komedya ile Hazreti Muham- med’irı miraçım konu alan Kitâbu’l-isrâ ve İbn Arabi’nin el-Fu- tûhâtu'l-Mekkiye'si (Dante’nin İlahi Komedya'smdan yaklaşık 80 yıl önce yazılmıştır) arasındaki benzerlikleri ortaya koyar. Pala- cious’a göre, Daııte sadece ilahi Komedya'sında değil, Convito,
Yeni Hayat gibi diğer eserlerinde de Batıni tasavvuf öğretileri nin yoğun etkisinde kalmış ve özellikle Muhyiddîn-i Arabi’den çok etkilenmiştir.89
Palacious'tan daha önce Fransız Edgar Blochet Dante’nin Doğulu Öncüleri (1901) adlı çalışmasında Batının en önemli ede bi ürünlerinden olan bu eser üzerindeki Doğunun etkisini göz önüne almak gerektiğini vurgulamıştır.
Söz konusu araştırmacıların saptamaları Batı dünyasında ge niş boyutlarda tartışılmış ve sonunda miraç olayının Dante’nin İlahi Komedya'yı yazmasından önce Batı toplumlarmda bilindiği gerçeği ortaya konulmuştur. Her halükârda Dante’nin eseri ile İslam kültürü arasındaki dolaylı bile olsa ilişkilerin var olduğu kesin bir bulgudur.90
İlahi Komedya'daki bazı cehennem sahnelerinin Ardâvîrâfnâ- me’de yer alan sahneler ve tasvirlerle benzerlikler göstermesi, Dante’den önce İran’da bu türden birtakım rivayetlerin yer aldı ğını gösterir. Eserin Müslüman yazarlar tarafından kaleme alın mış miraçnâmelerle olan benzerlikleri de aradaki ilişkilerin varlı ğını ortaya koymaktadır. Söz konusu benzerlikler ortaçağ Avru pa edebiyatlarının İslam dünyasında yaygın edebi akımlarla bir takım görünmeyen ilişkiler içerisinde bulunduğu gerçeğini de
89 Ğanîmî Hilâl, Edebiyyât-i Tatbikî, s. 581, 601. 90 Zerrînkûb, Defter-i Eyyam, s. 317.
71
ARDÂVÎRÂFNÂME
yansıtır.91
Birtakım araştırmacılar da Dante’nin ilahi Komedya'sında
yer alan bazı işaretler ve tasvirlerin Muhyiddîn-i Arabi’nin eser lerinde bulunan değerlendirmelerle benzerlikler gösterdiği görü şündedir. Örneğin Dante’nin cennet ve cehennem yolculuğunda kılavuzu olan Vergilius, Muhyiddîn’in eserlerinde sık sık kendi siyle karşılaşarak yardımım aldığı ve kendisine kapalı kapıları açan Hızır’la benzeşmektedir. Bu ve diğer bazı örneklerden ha reket edildiğinde Dante’nin Muhyiddîn-i Arabi’yle ortak yönleri oldukça fazla bir şekilde ortaya konulmaktadır. Bunlar arasında Floransak şairin Endülüslü sufi gibi aşk içerikli şiirlerini bizzat kendisinin yorumlayıp açıklamalar getirmek zorunda kalması, dizelerde yankılanan aşkın fiziksel ve cismani, bir aşk olmayıp böyle yorumlanmaması gerektiğini ifade etmesi gibi özellikler de dikkat çekmektedir.92
Dante’nin ilahi Komedya'da sergilediği sahnelerde yer alan bazı tasvirler ile Iranlı ünlü şair Nizâmî-i Gencevî’nin Fars ede biyatının şaheser yapıtlarından Leylâ ile Mecnûn, Şerefnâme ve Heft Peyker adlı eserlerinde Hazreti Muhammed’in miraçından söz eden pasajlardaki tasvirleri arasında ilginç benzerlikler gö rülmektedir. Söz konusu eserlerde yer alan tasvirlerde zaman za man kullanılan tabirler ve istiâreler bile Dante’nin şiirlerindeki- lerle benzerlik gösterir.
·
65 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.