Proto-kapitalizm döneminden bahsediyoruz, henüz kapitalizm tüm boyutlarıyla ortaya çıkmış değil. Marx böyle bir zamanda bile çok iyi gözlem yaparak emeğin sömürüldüğünü ve insanın nasıl yabancılaştığını anlatıyor. Bu sonuçlardan sonra yaptığı çıkarımlar ve önerdikleri yanlıştı. Bilhassa din meselesindeki "Din kitlelerin afyonudur." sözünün ya da yaklaşımının ne kadar yanlış olduğunu tarih defalarca gösterdi. Maalesef dünyada, özellikle de ülkemizde solun İslam'la ilişkisini Marx'ın bu yanlış okuması üzerinden kurması büyük bir kayıptır. Çünkü Marx, Avrupa'nın hususi bir dinî tecrübesine atıfla bu cümleyi söylemişti, özellikle de Katolik Kilisesi'nin Avrupa'nın feodal yapısının devam ettirilmesinde oynadığı role atıfla... Aslında bu söz bir iktibastır, Feuerbach'ın Hristiyanlık okumalarından hareketle ulaştığı bir neticedir. Belki Avrupa'nın dini tecrübesi kendi özgün şartlarında dikkate alındığında bu tür hükümler verilebilir. Ama kalkıp bunu tüm dinlere, dünyadaki bütün dinî tecrübelere teşmil ettiğinizde büyük bir hata yaparsınız. İslam'ın, Hinduizm'in, Budizm'in, Afrika dinlerinin böyle bir tecrübesi olmadı. Her biri kendi mecrasında farklı tecrübeler yaşadı.
Sayfa 87Kitabı okudu
·
17 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.