Çarlık Rusya Hükümeti, Osmanlı'da 1908 Meşrutiyetinin ilanından sonra İttihat Terakki'nin Türkçü-Turancı söylemleriyle ilgilenmjş, onları hem İstanbul'da izletmiş, hem de Türkistan'daki yankılarını tespit etmeye çalışmıştır. Buhara'dan gelen bir rapora göre, buradaki Terakkiperver Cemiyeti 1910 yılının Nisan ayında kurulmuştur. "Cemiyet tüzüğünü ele geçirdik ve anlaşıldığına göre, Cemiyet faaliyetlerini Buhara ile sınırlı tutmamış, bütün Türkistan'a şamil ve gaye kılmıştır." İstanbul'dan gönderilen raporlarda ise, Genç Türklerin asıl amaçlarının Türkistan-Buhara Müslümanlarını aydınlatmak olduğu söylenmektedir.
Rapora göre, Türkistan'a yönelik bu çalışmalar, Milli Eğitim Bakanlıgı bünyesinde kurulmuş olan Buhara Maarif Cemiyeti vasıtasıyla yürütülmekte ve burayı Dr. Nazım yönetmektedir. Buhara ve Kâşgar'la temas kurulmuş ve buralardan getirtilen yüz civarında öğrenci Harp Okulu ve diğer okullara yerleştirilmiştir. İttihat Terakki, Müslümanların yaşadıgı bütün ülkelerde dağıtılmak üzere broşüler göndermekte ve Türkiye'ye destek istemektedir. "Mesela bu yolla, Hicaz demiyorlunun inşası içib, şimdiye kadar 150-200 milyon Frank para topladılar." Rapor, Türk Donanma Cemiyeti için, bütun dünya Müslümanları nezdinde yapılan çalışmalardan bahsetmekte ve "İstanbul'a doğru yola çıkan Kırım'ın zengin Müslümanları, Türk donanmasının yenilenmesi için büyük yardımda bulunmuşlardır." demektedir. Salih Efendi'nin, İslam propagandası yapmak üzere Buhara'ya gönderildiğini bildiren rapor, "Genç Türkler, İslam ideolojisini ciddi şekilde yaymaya çalışmaktadır." dedikten sonra, bu yönde yayın yapan dergi ve gazeteler hakkında geniş bilgiler vermektedir.
Sayfa 509Kitabı okudu
·
8 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.