Harper Lee
“İstediğin kadar saksağanı vur vurabilirsen ama unutma bülbülü öldürmek günahtır.” Atticus
1960’ta kaleme alınan “Bülbülü Öldürmek”, Harper Lee’nin tek romanı. Modern Amerikan Edebiyatının klasik eserlerinden biri olarak değerlendiriliyor. Orijinal adı: “To Kill a Mockingbird”. Aslında “Bülbülü Öldürmek” değil “Alaycı kuşu öldürmek” diyebiliriz. Çünkü İngilizcede ” mockingbird” alaycı kuş demek. “Nightingale” ise bülbül anlamına geliyor.
Bülbülü Öldürmek; ilk yayımlandığı zaman satış rekorları kırmış ve yazarını kısa sürede üne kavuşturmuş, 1961’de Politzer Edebiyat Ödülü’nü almış. 1962’de beyazperdeye aktarıldığında da Oscar almış.
Yazarın gerçek yaşamda tanık olduğu olaylara dayanan roman için Harper Lee’nin otobiyografisi diyebiliriz. Ekonomik krizin etkilediği 1930’lar Amerika’sında Alabama eyaletinde Maycomb kasabasında yaşanan gerçek olaylar, bu romanın konusunu oluşturuyor. Bu dönemde zencilere karşı takınılan tavır, ırkçılık, insanlar arasındaki eşitsizlik, baba Atticus ve çocukları etrafında çok başarılı ve gerçekçi bir dille işleniyor.
Avukat baba Atticus’un, çocukları Scout ve Jem’i tek başına yetiştirdiği romanda, Amerikan adaleti, Dewey Sistemiyle yürütülen eğitim, insanlar arasındaki eşitsizlik, Scout’un ağzından dile getiriliyor. Kitap, bana bu yönüyle Vasconcelos’un Şeker Portakalı’nı çağrıştırdı. Orada da Zeze adında küçük bir erkek çocuğunun büyürken yaşadıkları kendi ağzından çok sevimli ve sıcak bir dille anlatılır.
Scout yani Jean Luis, annesini çok küçük yaşta kaybetmiş bir kız çocuğu. Okuma, yazmayı çok küçükken öğrenmiş, zeki, yaramaz, komik… Tam bir erkek Fatma… Romanın geçtiği üç sene boyunca yaşadıkları nedeniyle insanlar, hayat, dünyadaki kötülükler… hakkında çok şey öğreniyor ama tatlılığını ve iyiliğe olan inancını hiç yitirmiyor.
Baba Atticus elli yaşlarında, yaşlı biridir Scout babasının gözlük kullandığını ve bir gözünün iyi görmediğini anlatıyor. Atticus, sakin bir adam; kolay öfkelenmez, karşısındakini dinlemeden karar vermez, insanlara karşı önyargılı değildir, kendini övmez. Tüm bu özellikleri altı yaşında bir çocuk, babasının davranışlarından çıkarır, sözlerinden değil. Çocuklar, ebeveynlerinin olaylar karşısında aldığı tavırlara bakıyorlar aslında. Kendini övmez dedim, Atticus’la ilgili övgüler, onu eskiden beri tanıyan kasaba sakinleri tarafından dile getirilir. İyi nişancıdır, ağız tamburası çalar ve iyi bir dama oyuncusudur. Atticus iyi bir nişancıdır ama “Tanrı’nın kendisine öteki canlılara vermediği haksız bir üstünlük verdiği gün silahı bırakmıştır.”
Romanı bitirmeden filmi izledim. Baba Atticus’u canlandıran Gregory Peck, bu filmdeki oyunuyla En İyi Erkek Oyuncu Oscarı’nı kazanmış Yönetmen Robert Mulligan’ın beyazperdeye cesur ve başarılı uyarlamasıyla dikkat çeken film, üç dalda Oscar kazanmış. Film gerçekten de çok güzel. Eski zamanların siyah beyaz filmlerinden hoşlananlara göre… Kitapta olaylar Scout çevresinde dönerken filmde daha çok, beyaz bir kadına tecavüz ettiği öne sürülen zenciyi savunan Atticus’a ve özellikle ırkçılık ve adalet sistemine odaklanılmış.
Jem (11 yaşında): “Dünyada dört grup insan var. Bizim gibi, komşularımız gibi sıradan insanlar, ormanda yaşayan Cunninghamlar gibi insanlar, bataklıkta yaşayan Ewellar gibi insanlar, bir de zenciler.” (S.285)
Scout (7 yaşında) : “Bana kalırsa tek bir tür insan var. İnsanların hepsi insan” (S.286) Bu iki çocuktan biri, dünyada olanı çok iyi saptamış. İnsanlara statülerine, toplumsal konumlarına göre değer verildiğini çok iyi saptamış. İkinci çocuk ise olması gerekeni, kafasındaki insanı belirtmiş. Biraz daha büyük olan Jem diyor ki Scout’a “Senin yaşındayken ben de öyle düşünmüştüm. ” Ve can alıcı soruyu soruyor, “Yalnızca tek tür insan varsa o zaman neden hiç geçinemiyorlar?”
Sahi insanlar neden geçinemiyorlar? Dünyayı çocuklara bırakmak belki de en iyisi…
