Merkez Ordusu'nun Pontus İsyanı'nın bastırılması sırasında yürüttüğü faaliyetlerden bir tanesi de Merzifon'daki Amerikan kolejine yaptığı baskındı. Pontusçu faaliyetlerin yoğun olduğu Trabzon, Samsun ve Tokat'ta yapılan baskınlarda bulunan belgeler Amerikan kolejinin Pontusçu faaliyetlere karıştığını ortaya koymuştu. Aslında daha 1919 yılında Türk yetkililerin Merzifon'daki Amerikan koleji hakkında birtakım şüphelere kapıldıkları anlaşılmaktadır. Bu koleje Ingiliz askerlerinin nezaretinde sandıkların getirildiği ve bunların içinde büyük olasılıkla silah olduğu düşünülmekteydi. Yani Türk yetkililer nezdinde Merzifon Amerikan Koleji 1921 yılına gelene kadar zaten şüpheli bir yerdi. Koleje 1921 Şubat'ında bir baskın yapılmıştı ve kolejin Pontusçu faaliyetlere bulaştığına dair şüpheler doğru çıkmıştı. Üç kişi hariç okulun bütün Amerikalı personeli sınır dışı edilmişlerdi. 1923 yılının Ağustos ayında Amerikan Dışişleri Bakanlığı'nın Yakındoğu İşleri Bölümü'nün Amerikan Dışişleri Bakanı'na gönderdiği bir notta kolejde üyelerinin öğrenciler üyesi olduğu bir Pontus derneğinin ayrılıkçı bir hareketle ilgisinin olmasının pek muhtemel olmadığı iddia edilmektedir. Buna rağmen Amiral Bristol'un istihbarat subayı böyle düşünmemektedir. Bristol'un istihbarat subayı, Ankara'daki yetkililerin kaygılarının doğru olduğunu düşünmüştü. Amiral Bristol de istihbarat subayının bu görüşüne katılmıştı. Yakındoğu İşleri Bölümü, üyelerinin öğrenciler olduğu bir derneğin ayrılıkçı faaliyetlere bulaşmasını pek olası görmemiş olabilir. Ancak Ankara Hükümeti'nin bir dernekten ziyade kolejin kendisinin Türkiye'nin parçalanmasına yönelik faaliyetlerle ilişkisi olduğuna dair şüpheleri vardı ve bu baskın bu şüpheleri doğrulamıştı. Ergün Aybars yapılan baskında Pontus haritalarının ve bu bölgenin Yunanistan'a katılmasına dair çeşitli kitapların ele geçirildiğini yazmaktadır. Bu evrakın bir kısmı TBMM hükümeti tarafından 1922 yılında yayınlanmıştı. Bu evrakın içerisinde Merzifon'lu bir Rum'un Yunanistan'da Yani Lavaros diye bir kişiye 1908 yılında gönderdiği bir mektup vardır. Bu mektupta Yunanistan'ın Anadolu Rumlar arasındaki "Yunanlık" propagandasının etkisi ve belki de başarısının sonucu olarak bu Rum'un kendileri hakkında "…şanlı Yunanistan'ın biz evladlan… ifadesini kullandığı görülmektedir. Aynca yine ele geçirilen Pontus derneğinin 1919-1920 yıllarına ait toplantı tutanaklarında "Pontus" bölgesinin Yunanistan'a iltihakı için az bir süre kaldığına dair ifadelerin kullanıldığı görülmektedir. Ergün Aybars ayrıca kolejin Amerikalı müdürü George White'ın yazmış olduğu bir mektupta İslam'ın Türkler'in liderliğinde Hristiyanlığın en büyük düşmanı olduğuna ve Türkiye'nin parçalanmasının amaçlandığına dair ifadelerin olduğunu belirtmektedir. Aybars bu iddiasına kaynak olarak Harp Tarihi Dairesi Arşivi'ndeki bir belgeyi göstermektedir. Aybars'ın anlattığına yakın bir iddia daha önce 1922 yılında TBMM Hükümeti tarafından yayınlanan Pontus Meselesi adlı kitabın "Mukaddime" kısmında da ifade edilmiştir. Bahsi geçen mektubun Türkçe tercümesi aynı kitabın daha sonraki sayfalarında olduğu gibi yayınlanmıştır. Burada geçen ifade "Hristiyanlığın en büyük muntazam rakibi İslamiyet olduğu gibi Türkiye de en kuvvetli Müslüman hükümetidir… [G]erekirse sonucu elde etmek için 500 yıl duracağız…" şeklindedir. Kitapta mektubun İngilizce orijinali olsa daha doğru bir değerlendirme yapılabilirdi. Ancak yine de mektubun Türkçe tamamı okunduğunda White'n burada söylemek istediğinin Türkiye gibi bir memlekette Müslümanlar'ı Hristiyanlaştırmanın pek de kolay olmadığı olduğu anlaşılmaktadır. White, Ermeniler ve Rumlar arasında Batı Hristiyanlığının yayılmasının nispeten kolay olduğunu anlatmaktadır. Ancak, Müslümanlar için aynı şeyin söylenemeyeceğini belirten White, bu iş için gerekirse "500 yıl duracağız" demektedir. Bununla beraber, White'ın mektubunda Amerikalı misyonerlerin Osmanlı İmparatorluğu'ndaki bir kısım unsurları Osmanlı hüküinetine karşı kışkırttıklarına/ kışkırtacaklarına dair ifadeler mektubun başka yerlerinde bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi şöyledir: "Kendilerine bunca eza ve cefada bulunanlara borçlu oldukları zekât bilip anlamaları için Yakındoğu Hristiyanlar'nı teşvike gayret edeceğiz" ifadesidir. Zira daha önce White, 1919 yılının Ağustos ayında King-Crane komisyonuna verdiği ifadede bağımsız bir Ermenistan fikrini şiddetle savunmuştu. White'a göre Türk Hükümeti'ne hiçbir bağımsızlık tanınmamalydı. Zira Türk yönetiminde insan hayatının güvenliği, bir kadının "onuru", bir çocuğun refahı, bir vatandaşın malı mülkü ve bir babanın haklar için hiçbir güvence yoktu. Türkler, kendi iyilikleri için de bir manda idaresinin altında yaşamlarını devam ettirmeliydiler. George White, 1940 yılında yayınladığı kendi hatıralarında genel olarak İslam dini özel olarak da Osmanlı Devleti hakkında tahkir edici ifadeler kullanmakta, Hristiyanlar'ın yüzyıllardır Osmanlı idaresi altında çeşitli ezalar ve cefalar çektiğini tipik oryantalist bir mantıkla ifade etmektedir. White ve diğer misyonerler doğrudan Osmanlı, gayrimüslimlerini herhangi bir isyana teşvik etmemiş olabilirler. Ancak Osmanlı Müslümanları ile yüzyıllardır birlikte yaşayan gayrimüslimlere, kendilerinin daha önce hiçbir Müslüman toplulukla yaşamadıkları anlaşılan Amerikalı misyonerlerin İslam dini ve Osmanlı Devleti hakkında kendi düşündüklerini aşılamaya gayret ettikleri göz önünde bulundurulduğunda Osmanlı gayrimüslimlerini dolaylı olarak tebaası bulundukları devlete karşı siyasi faaliyete girişmeye teşvik ettikleri düşünülebilir. Zira, Amerikalı misyonerler ve bunların faaliyetlerinin Amerikan dış politikasına yaptığı etki üzerine yazdığı çalışmasında Joseph Grabill, Amerikalı misyonerlerin Osmanlı Hristiyanları'nın ayrılıkçı faaliyetlerine destek sağladıklarını belirtmektedir. Hatta Grabill'in aktardığına göre, "Müslüman günahı imparatorluğu" nun (empire of Muslim sin) hala dağılmamış olmasından dolayı Amerikalı misyonerler zaman zaman güven kaybı yaşamışlardı.
Sayfa 112 - Türk Tarih Kurumu YayınlarıKitabı okudu
24 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.