Bil ki, tarih ilmi, dünya toplumu ve uygarlığı olan insan toplumundan ve bu toplu mun gerçekleri arasında yer alan yabanilik ve barbarlık, medenilik ve uygarlık, asabiyetıs, bazılarının diğer bazıları üzerinde kurduğu değişik şekillerdeki hakimiyetler ve bu hakimi yetlerden doğan hükümdarlıklar, devletler ve bunların derecelerinden haberler verir. Yine toplum içinde insanların ilim, sanayi, geçimlerini temin etmek için çalışıp kazanmak gibi faaliyet ve durumlarından haber verir. Ancak pek çok sebepten dolayı bu haberlere yalan lar karışır. Bunlardan biri, kişinin bazı düşünce, görüş ve mezheplere taraftar olmasıdır. Ki şi haberi kabul etmek hususunda dengeli hareket ederse gerekli özeni gösterir, onu incele yip değerlendirir ve doğrusunu yalanından ayırabilir. Ancak haberi kabul etme noktasında işin içine görüşlerini ve inançlarını karıştırırsa, bu görüş ve inançlara uyan haberleri ilk duyuşta kabul eder. Çünkü bu meselede kendi eğilimini ve görüşlerini öne çıkarmak, basiret gözünün, eleştirmenin ve araştırma yapmanın üzerine örtülmüş bir perdedir. Sonuçta ya lan haberler kabul edilip alınır ve başkalarına nakledilir. Yalan haberlerin kabul edilmesi sonucunu doğuran bir başka sebep de haberi nakledene duyulan güvendir. Bu durumda haberin doğru olup olmadığını anlamak ise cerh ve ta'd il ilmiyle olur. Bir başka sebep, nakledilen haberlerden nelerin kastedildiğinin farkına varılmamasıdır. Pek çok kişi gördüğü ve duyduğu şeylerin gerçeğini anlayamaz ve onları kendi tahminine ve zannına göre (yorumlayarak) nakleder ve bu şekilde yalana düşer. Bir başka sebep ise haberin doğru olduğunun düşünülmesidir. Bu çok yaygındır ve daha çok ravilere güvenmekten kaynaklanmaktadır. Bir başka sebep, haberin içerdiği (geçmişe ait) durumların, mevcut durumlara na sıl uyarlanacağının bilinmemesi ve ravinin geçmişteki durumları görmüş olduğu mevcut durumların kalıplarına sokarak nakletmesidir. Oysa mevcut durumun kalıbına sokula rak nakledilen haber bu haliyle doğru değildir. Bir başka sebep, nüfuz ve makam sahiplerine yaklaşmak isteyenlerin, onları öven ve durumlarını güzel gösteren haberleri yaymalarıdır. Bu şekilde doğru olmayan haber ler ortalığı kaplar. Çünkü nefisler övülmeye sever ve insanların çoğu da erdemli olmaya ve bu hususta yarışmaya değil, dünya malına, şan ve şöhrete düşkündür. Bütün bunların hepsinden daha önemli olan bir başka sebep ise, sosyal hayattaki (umran'daki) olayların ve hallerin (kendilerine has ve onların altında yatan) doğasını bil memektir. Çünkü sosyal hayatta vuku bulan her olayın ve ortaya çıkan her durumun, ol ması gereken kendine has bir doğası vardır. İşte eğer kişi, toplumdaki olayların ve durum ların doğasını ve bunları gerektiren sebepleri bilirse, bu ona haberlerin doğru olup olma dığını tespit etmek noktasında yardımcı olur. Bütün haberler için, doğruluğunu tespit et mek noktasında yararlanılacak en iyi kriter budur. Kimi zaman, vuku bulması imkansız olan durumlarla ilgili haberlerin de doğru kabul edildiğine ve başkalarına aynen nakledildiğine tanık olmaktayız. Tıpkı Mesudi'nin lskender ile ilgili naklettiği haber gibi. Buna göre, deniz yaratıkları İskender'in lskende riye şehrini kurmasına engel olunca, lskender tahtadan bir sandık yaptırmış, o sandığın içine camdan bir sandık koymuş ve kendisi de onun içine girerek denizin dibine dalmış tır. Sonra denizin dibinde gördüğü cinlerin resimlerini çizmiş, sonra (o resimlere göre) onların heykellerini yaptırmış ve bu heykelleri şehri kuracak olduğu yerin kıyısına dik miştir. Sonra yaratıklar denizden çıkıp bu heykelleri görünce korkup kaçmışlar, böylece lskender, lskenderiye şehrinin yapımını bitirmiştir. Uzun bir hurafede yer alan bu hikayede gerçekleşmesi inıkansız olan pek çok nokta vardır: her şeyden önce cam bir sandık içinde denize açılıp, sandığın o küçük hacmiy le azgın dalgalarla boğuşmak mümkün değildir. Ayrıca hükümdarlar kendilerini böyle tehlikelere de atmazlar. Böyle yapan zaten kendisini yok etmiş olur. Çünkü insanlar onun böylesine tehlikeli bir maceradan sağ döneceğini beklemeyeceklerinden, bir an bile vakit kaybetmeden başkasının etrafında toplanırlar. Yine cinlerin kendilerine has (maddi) şe killeri ve suretlerinin olduğu bilinmiyor. Bilinen onların değişik şekillere girebildiğidir. Hikayelerde, onların çok sayıda başlarının olduğu gibi hususların zikredilmesi, gerçek ol duğu için değil, çok çirkin ve korkunç görünüşlerini anlatmak içindir. Bütün bunlar o hikayenin doğruluğunu sakatlayan şeylerdir. Hikayenin doğru ol masını imkansız kılan, bunlardan daha önemli bir husus da şudur: Böyle bir cam sandık içinde denize açılıp denizin dibine dalmak mümkün olsa bile, sandıktaki hava onun ne fes alma ihtiyacını karşılamada yetersiz kalacak, ruhu ısınacak, temiz ve serin havanın ol mamasından dolayı ciğer, kalp ve ruh dengesini yitirecek ve kişi orada ölecektir. Hamam da veya derin kuyulara inenlerin ölmesi de temiz ve serin havadan mahrum kaldıkları için olmaktadır. Derin kuyulara inenler, oranın rüzgar almayan, ısınmış ve kokuşmuş ha vasıyla karşılaştıklarında anında ölmektedirler. Yine denizden çıkmış balığın ölümü de aynı sebepten oluyor. Çünkü onun ısısını dengeleyen su soğuk, kara ise onun için çok sı caktır. İşte bu sıcaklık onun hayvani ruhuna hakim oluyor ve onu öldürüyor. Aynı şekil de yıldırım çarpanlar ve benzerleri de bu sebepten ölüyor. Yine Mesudi'nin naklettiği doğru olması imkansız haberlerden biri diğeri de Ro ma'daki sığırcık kuşu heykeliyle ilgili anlattığı hikayedir. Buna göre yanlarında zeytin ta şıyan sığırcık kuşları, senenin belli bir gününde o heykelin yanında toplanırlarmış. Ro malılar da zeytinyağı ihtiyacını o getirilen zeytinlerden karşılarlarmış. Zeytinyağı ihtiya cını karşılamada, işin doğasına ne kadar uzak bir hikayedir bu. ..
Bunlara benzeyen haberlerden biri de Bekri'nin naklettiği "Zatü'l-Ebvab" (Çok Kapılı) ismini taşıyan bir şehirle ilgili hikayedir. Buna göre şehir, otuz konaklık bir alanı kapsamaktadır ve on bin kapısı vardır. Oysa şehirler, ileride açıklanacağı gibi,28 güven içinde yaşanılacak korunaklı yerler olmaları için kurulurlar. Halbuki böyle bir büyüklük, surlarla çevrilmenin ve korunaklı bir hale getirilmenin sınırlarını aşmaktadır. Yine Mesudi'nin, Sicilmase Çölü'nde (Mağrib'in güneyinde bir yer) bütün bina ları bakır olan "Medinetü Nuhas" (Bakır Şehir) isminde bir şehir hakkında naklettiği hi kaye de bu türdendir. Buna göre Musa bin Nuseyr, Mağrib' e sefere çıktığında bu şehri görmüş. Kapıları kapalı olan şehrin surlarına tırmananlar, yukardan şehre baktıklarında aniden ellerini çırpıp kendilerini aşağıya atıyorlarmış ve bir daha hiç dönmüyorlarmış. Gerçek olması imkansız bu tür haberler genellikle kıssa anlatıcılarının hurafeleri oluyor. Sicilmase Çölü, kervanların ve yol kılavuzlarının uğrak yeri ve özelliklerini anlattıkları bir bölgedir. Nedense bu şehirden hiç bahsetmemişlerdir. Aynı şekilde bu hikayede anlatılan lar, şehirlerin kuruluşuyla ve binalarıyla ilgili bilinen gerçeklerin doğasına aykırıdır. Ma denler, süs eşyaları ve kap kacak yapımında kullanılırlar. Bir şehrin tamamen madenler den kurulması ise anlaşılacağı gibi imkansız bir şeydir.
Böyle asılsız hikaye ve haberlere daha pekçok örnek verilebilir. Haberlerin doğru ve gerçek olanlarını yalan olanlarından ayırmak, sosyal hayatın karakterini ve doğasını bilmekle mümkün olur. Doğruyu yanlıştan ayırmada en iyi ve güvenilir yol budur. Hat ta, bu yol, haberleri nakleden ravilerin güvenilir olup olmadıklarının araştırılmasından bile daha önce gelir. Çünkü ravilerin durumları, ancak rivayet edilen haberlerin kendi içinde doğru olabileceğinin mümkün olmasından sonra araştırılır. Eğer, ortada gerçek olması imkansız bir haber varsa ravinin güvenilirliğini araştırmakta da bir yarar yoktur. Haberin aklın kabul etmeyeceği bir içeriğinin bulunması veya ancak aklın kabul edeme yeceği bir yorumla açıklanabilmesi de, onun gerçek oluşunu imkansız kılan sebeplerden biri olarak kabul edilmiştir. Ravilerin güvenilirliğinin araştırılmasına (cerh ve ta' dile) da ha çok şer'i (dini) haberler konusunda itibar edilir. Çünkü onların çoğu Allah'ın, yerine getirilmesini farz kıldığı sorumlulukları bildiren inşai29 haberlerdir. İşte bu tür haberle rin doğru olduğu zannına varılması, ravinin güvenilir ve kuvvetli bir hafızaya sahip ol ması, naklettiği haberin sağlamlığını şüpheye düşürecek unutkanlık gibi kusurlardan da uzak olmasıyla mümkündür. Ancak vuku bulmuş olaylarla ilgili haberler söz konusu olduğunda, bu haberlerin sosyal hayatın doğasına uyup uymadığı ve böyle bir şeyin gerçekleşme imkanı bulunup bulunmadığının araştırılması gerekir ve az önce de söylediğimiz gibi bu, haberi naklede nin güvenilir olup olmadığını araştırmaktan çok daha önemlidir. Haberlerin doğrusunu yanlışından ayırmadaki temel kural bu olduğuna göre, o halde toplumsal hayatın incelenmesi ve onun doğasına uygun olacak hal ve durumlar ile onda ortaya çıkamayacak durumların birbirinden ayrılması gerekir. Haberlerin doğru olup olmadığını tespit etmekte bu kuralı esas aldığımızda, hiçbir şüpheye yer olmayan kesin bir delile dayanmış olarak, doğruyu yanlıştan ve hakkı batıldan ayırmış oluruz. O zaman toplum hayatında her hangi bir şeyin meydana geldiğiyle ilgili bir haber duydu ğumuzda, onun kabulüne mi, yoksa uydurma olduğuna mı hükmedileceğini biliriz. İşte tarihçilerin bize naklettikleri haberlerin doğru olup olmadıklarını anlamada kullanaca ğımız geçerli ölçü budur ve bu kitabın birinci bölümü de bu amaçla telif edilmiştir. Öyle görünüyor ki, bu konu başlı başına bir ilim dalıdır. Çünkü konusu insan uy garlığı ve toplum hayatı olan ve ondaki her meseleyi ve durumu teker teker açıklayan bir ilimdir. Zaten bütün ilimlerin yaptığı da kendi konularını teker teker açıklamaktır. Bil ki, bu konuda söyleyeceklerimiz, daha önce başkaları tarafından söylenmemiş ve gündeme getirilmemiş, faydaları çok ve ancak derin araştırmalardan sonra ulaşılacak yeni bir düşüncedir. O, mantık ilimlerinden biri olan "hitabet" değildir. Çünkü hitabetin konusu, insanları bir görüşe çekecek veya bir görüşten uzaklaştıracak, faydalı ve ikııa edici konuşmadır. Yine o, sivil siyaset (Es-Siyasetu'l-Medeniyye) ilmi de değildir. Çünkü sivil siyaset ilmi, ahlak ve hikmetin gereklerine göre insanların güven içinde ha yatlarına devam edebilmelerini sağlayacak şekilde, bir ev veya şehrin işlerinin nasıl düze ne konulacağıyla ilgilenir. İşte bizim burada ele alacağımız ilim, bu iki ilim dalına benzese de, konuları onlardan ayrılır. Öyle görünüyor ki bu, yeni keşfedilmiş bir ilim dalıdır. Ve yemin olsun ki, daha önce hiç kimsenin bu konu hakkında bir şeyler söylediğini duymadım. Bilmiyorum, aca ba bu konunun farkına mı varamadılar? Biz, geçmiştekilerin bu konunun farkına varama dıkları kanaatinde değiliz. Belki onlar bu konuda konunun hakkını vererek bazı eserler yazmışlardır, ancak bunlar bize ulaşmamıştır. Çünkü ilimler çoktur ve farklı toplumlarda çok sayıda filozof vardır. O toplumlardan bize ulaşmayan ilimler, ulaşanlardan daha çok tur. Fars toprakları fethedildiğinde, Hz. Ömer'in yok edilmesini emrettiği Farsların ilim leri nerede? Kildanilerin, Süryanilerin ve Babillilerin ilimleri ve bunların eserleri ve sonuç ları nerede? Kıbtllerin ve onlardan öncekilerin ilimleri nerede? Bize tek bir milletin, özel likle (eski) Yunanlıların ilimleri ulaşmıştır. Bunun sebebi de Halife Me'mun'un büyük pa ralar harcayarak ve çok sayıda mütercim görevlendirerek onların kitaplarını dilimize çe virtmiş olmasıdır. Bunun dışında diğer milletlerin ilimlerinden bir şey bilmiyoruz. Farkına varılan her hakikatin, bütün özelliklerini ve meselelerini araştırmak uy gun ve faydalı olacağına göre, her mefhumun ve hakikatin kendisine has (sadece kendi siyle ilgilenen) bir ilmi olması gerekirdi. Ancak filozoflar bu konuda, belki de sadece işin meyveleriyle ilgilenmeyi uygun gördüler. Ve bilindiği gibi bu ise, konunun sadece nakle dilen haberlere ilişkin meyveleridir. Bu konunun bir bütün olarak, ilgi alanının ve ele al dığı meselelerin çok kıymetli oluşuna nispetle, sadece haberlerin doğruluğunu anlamaya ilişkin yönü zayıf kalmaktadır. Evet, belki de filozofların bu konuyla ilgilenmemelerinin sebebi budur. Allah en iyisini bilir. "Size ancak çok az bilgi verilmiştir" (İsra Suresi, 85). Keşfetmiş olduğumuz bu ilim dalındaki bazı meseleler ile, diğer ilim dallarında delil olarak zikredilen bazı meselelerin uygunluk arz ettiğini görüyoruz. Örneğin filozof lar ve bilginler, Peygamberlere duyulan ihtiyacı ispat etmek içirı, irısanların varlıklarına devam etmek için yardımlaşıp dayanışmaları gerektiğini, bunun içirı de, bir öndere ve düzen kurucuya ihtiyaç duyduklarını söylerler. Aynı şekilde fıkıh bilginleri, fıkıh usulün de (fıkıh metodolojisinde) dillere duyulan ihtiyacı ispat içirı şu açıklamayı yapıyorlar: Yardımlaşmanın ve toplumsal hayatın tabii bir sonucu olarak, irısanlar neler istedikleri ni ifade etmeye ihtiyaç duyarlar. Bunu, cümlelerle (konuşarak) ifade etmek ise en kolayı dır. Yine fıkıh bilginleri, şer'i hükümlerdeki hikmet ve amaçlan zikrederler: Zina, nesep lerin karışmasına ve neslin bozulmasına; adam öldürmek, yirıe neslin zarar görmesine; zulüm, sosyal hayatın bozulmasına yol açar. lşte fıkıh bilginleri, toplumu korumayı esas alan bunlar gibi şer'i hükümlerdeki hikmetleri ve amaçları açıklarken, toplumda görülen durumları da inceliyorlar. Örnek verilen bu meselelerde, bizim söyleyeceklerimiz de esas itibariyle bunlardır. Yine farklı toplumların bilge ve filozoflarının da dağınık bir şekilde buna benzer bazı değerlendirmelerde bulunduklarını görüyoruz. Ancak bunlar konuyu gerektiği gibi ele alan yeterli değerlendirmeler değildir. Mesudi'nirı naklettiği, Fars bilgesi ve hüküm darı Mılbezan'ın, şu sözleri bunun örneklerinden biridir: "Ey Hükümdar! Devlet ancak şeriate uymakla, Allah'a itaat etmekle ve onun emir ve yasaklarına göre hareket etmek le kuvvet bulup yücelir. Şeriat devlet ile, devlet, (kendi) işlerirıi görecek kişiler ile ve bu kişiler de mal (para) ile ayakta durur. Mal sahibi olmak kalkınmak, kalkınmak da ada letle mümkün olur. Adalet ise irısanların arasına dikilmiş bir terazidir (İnsanların arasında kurulmuş dengedir). Bu teraziyi Rab dikmiştir ve onu ayakta tutacak bir görevli tayin etmiştir. İşte bu görevli hükümdardır". Enılşirvan'ın söyledikleri de aynı anlamda: "Devlet asker ile, asker de mal ile ayakta kalır. Mal vergi ile, vergi kalkınmışlık ile, kalkınmışlık adalet ile, adalet valilerin işlerini düzgün yapmalarıyla, valilerin işlerini düzgün yapması da vezirlerin işlerinde sağlam olmasıyla sağlanır. Bunların hepsinden önce ise, Hükümdarın halkının duru munu bizzat takip etmesi ve onları yola getirmeye muktedir olması gelir. Böylece yönet tiklerinin ona değil, onun yönetetiklrine hakim olması sağlansın". İnsanların ellerinde dolaşan ve Aristo'ya nispet edilen "Siyaset" isimli kitapta da bu konuya uyan bir bölüm vardır. Ancak konu gerektiği ölçüde ele alınmamış, deliller ye terli verilmemiş ve başka şeylerle karıştırılmıştır. Aristo o kitapta Mılbazan ve Enılşir van'dan naklettiğimiz yukarıdaki sözlere işaret ediyor ve o sözleri başı ve sonu belli olma yan bir daireye benzeterek söylüyor: "Dünya, bir bostandır ve o bostanı koruyan duvar devlettir. Devlet kanunla yaşayan bir kuvvettir. Kanunu uygulayıp tatbik eden Hüküm dardır. Hükümdarlık askerlerin desteklediği bir düzendir. Askerleri ayakta tutan maldır. Mal halkın topladığı rızıktır. Halk, adaletle korunup gözetilen kölelerdir. Adalet, dünya nın kendisiyle ayakta durduğu cana yakın bir dosttur. Dünya bir bostandır ... " Sonra tekrar sözün başına dönüyor. Bu sekiz cümlelik siyasi ve hakimane söz, birbiriyle bağlantılı, sondakinin tekrar başa döndüğü ve başı ve sonunun belli olmadığı bir daire gibidir. Aristo bu sözleri öğren miş olmaktan dolayı övünüyor ve ondaki faydaları yüceltiyor. "Devletler ve hükümdar lık" faslındaki söylediklerimizi dikkatlice okur ve üzerinde iyice düşünürsen, bu sözlerin yorumunu ve detaylı açıklamasını en açık delilleriyle görürsün. Ben bunları Aristo'nun veya Mılbezan'ın söylediklerinden değil, Allah'ın beni bu konulara vakıf kılmasıyla öğ rendim. Aynı şekilde lbn-i Mukaffa'nın söylediklerinde ve siyasete ilişkin risalelerinde de, bizim bu kitabımızda ele aldığımız konularla uyuşan değerlendirmeler vardır. Ancak o bu tür değerlendirmelere, hitabette, güzel ve belagatlı konuşmaktan bahsederken değin miş olup, bizim delilleriyle açık bir şekilde ortaya koyduğumuz gibi açık ve net olarak bu konuları ele alıp değerlendirmemiştir. Ebu Bekir Tartuşi de "Siracu'l-Mulılk" isimli eserinde bu konuların etrafında do laşmış ve kitabının konularını bizim bu kitabın konularına benzeyen bölümlere ayırmış tır. Ancak o, oku hedefe isabet ettirememiş, meselenin özüne girememiş, konuları yeter li ve hak ettiği ölçüde ele alıp değerlendirmemiş ve delillerini açıklamamıştır. Sadece me seleleri bölümlere ayırmış, bol miktarda o konuyla ilgili rivayetlere yer vermiş ve dağınık bir şekilde Büzürcümher, Mılbazan, Danyal ve Hürmüz gibi Farslı, Hindli ve diğer mil letlerin filozof ve bilgelerinin sözlerini nakletmiştir. Ancak konunun üzerindeki perdeyi kaldıracak inceleme ve değerlendirmelerde bulunmamış ve buna ilişkin delilleri ortaya koymamıştır. Sadece nasihat ve vaazlara benzer bir şekilde oradan buradan yaptığı alın tıları derleyip bir araya getirmiştir. Bu haliyle de meselenin etrafında dolaşmış, ancak oku hedefe isabet ettirememiştir. Bana gelince, Allah, verdiği ilhamla beni bu konulara yönlendirdi ve beni yeni bir ilmin sırrına erdirdi. Eğer ben bu ilmin konularını gerektiği gibi değerlendirip ortaya koymuş ve diğer ilimlerin bunlara benzeyen konularından ayırmışsam, bu tamamen Al lah'ın yol göstermesi ve yardımıyladır. Eğer bu ilmin konularını ortaya koyarken dikka timden kaçan bir şey olmuşsa veya başka ilimlerin konularıyla karıştırdığım bir şey var sa, bunları tespit edecek dikkatli bir araştırmacının bunları düzeltmeye elbette ki hakkı vardır. Ancak bu ilmin yolunu açma ve bu ilmi açık bir şekilde ortaya koyma önceliği be nimdir. Şimdi bu kitapta (yani birinci kitap olan bu bölümde}, sosyal hayatta ortaya çıkan hükümdarlık (devlet ve yönetim), kazanç, ilimler ve sanayi gibi toplumsal durumları, bunlarla ilgili detaylı özel ve genel bilgileri vererek ve geride hiçbir şüphe ve vehim bırak mayacak delillerle açıklayacağız. Diyoruz ki: İnsan kendisine has özellikleriyle, diğer bütün hayvanlardan ayrılır. Örneğin ilim ve sanayi alanındaki faaliyetler sadece insana has özelliklerdendir. Çünkü bu faaliyetler, onu diğer hayvanlardan ayıran ve mahlukatın en şereflisi kılan, düşünme yeteneğinin bir sonucudur. Yine bu özelliklerden bir diğeri, (toplumdaki ) düzeni koruyacak ve sözünü dinletecek bir yöneticiye ve hükümdara ihtiyaç duymasıdır. Böyle bir makam diğer hay vanlar arasında yoktur. Sadece arılar ve çekirgelerde olduğu söyleniyor. Eğer onlarda bu na benzer bir konum mevcut olsa da, bu, uzun uzun düşünmeleri sonucu böyle bir şeyi gerekli gördükleri için değil, Allah onlara böyle bir şeyi ilham ettiği içindir. Bu özellikler den bir diğeri ise yaşamını sürdürüp geçimini temin edebilmek için bunu sağlayacak se beplere sarılmasıdır (meslek edinmesidir). Allah, insanın yaşamını sürdürebilmesi için onun beslenmeye ihtiyaç duyacağı bir özellikte yaratmış, sonra bunun yollarını ona gös termiştir: "Rabbimiz her şeye yaratılış özelliğini veren ve sonra (bu özelliğe) uygun yo lu gösterendir" (Taha Suresi, 50). Bu özelliklerden bir başkası da beraberliğe ve dostluğa duyulan düşkünlükten ve ihtiyaçların gerektirmesinden dolayı bir kent veya mıntıkada toplu olarak iskan etmek anlamına gelen "toplumsal yaşam"dır (umrandır). Çünkü ileride açıklaması yapılacağı gibi insanlar, yaşamlarını devam ettirebilmeleri için yardımlaşma ve dayanışmaya ihtiyaç duyan bir yaratılıştadır. Toplumsal yaşamın bir çeşidi "bedevilik"tir ve bu gelenek şehir lerin dışındaki geniş ve açık alanlarda, dağlık bölgelerde, çöllerdeki ve çöllerin etrafında ki yaşam şartlarının bulunduğu mıntıkalarda sürer. Bir diğer çeşidi ise şehir yaşamıdır ve etrafındaki surlarla korunaklı hale getirilmiş olan şehirlerde hüküm sürer. Toplumsal ya şamın her çeşidinde, topluluk halinde birlikte yaşamaktan kaynaklanan meseleler ve du rumlar vardır. Biz bu bölümde konuyu altı fasıla ele alarak değerlendireceğiz: Birincisi: Genel olarak toplumsal yaşam, çeşitleri ve yeryüzündeki iskan yerleri. İkincisi: Bedevi toplumunun yaşamı (El-Umranu'l-Bedevi), bedevi kabileler ve barbar toplumlar.
ler.
Üçüncüsü: Devletler, hilafet, hükümdarlık ve hakimiyetin dereceleri. Dördüncüsü: Şehir toplumunun yaşamı (El-Umranu'l-Hadari}, ülkeler ve şehir-
Beşincisi: Sanayi, geçim, kazanç ve bunun yolları.
Altıncısı: İlimler, elde edilmesi ve öğrenilmesi. Bedevi toplum yaşamını başa almamın sebebi, ilerde açıklanacağı üzere, (toplum sal yaşamın) diğer görünümlerinden daha eski olması ve onlardan önce gelmesidir. Hükümdarlığın ülkelerden ve şehirlerden önce ele alınmasının sebebi de aynıdır. Geçimi te min etmek, yani yaşamı devam ettirebilmek için çalışmayı ilimlerden önce ele almamın sebebine gelince, geçimi temin etmek için çalışmanın tabii (hayati) bir zaruret olması, il min ise tamamlayıcı ve kemale erdirici veya (hayati olmayan) bir ihtiyaç olmasıdır. Hayati olan ise tamamlayıcı olandan önce gelir. Sanayi konusunu kazanç konusuyla birlikte ele almamın sebebi ise, ilerde açıklanacağı gibi, sanayinin kazanç getiren faaliyetlerin içinde yer almasıdır. Doğruya ulaştıran ve bunun için yardım eden Allah'tır.
·
275 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.