Kilisenin ruhbanlığı, İslam dünyasına mürşit, tarikat lideri, şeyh, hoca vb. olarak yansımış Allah ile kul arasına girilerek kurani öğretinin özüne, evrensel İslam hakikatine tamamen aykırı vicdani değil de nefsani bir yapılanmaya, "amaçlarına uygun olarak bulabildikleri her şeyle aldatmaya" kadar varan çıkarcı, siyasi bir yol açılmıştır. Kurani evrensel İslam öğretisinde bölücülük, kutuplaşma, ayrışma lanetlenirken, evrensel ruhsal birlik ve çağdaş akla dayalı evrensel hür ve derin düşünce bilakis yüceltilmiştir.