Solaris, stanislaw Lem'in "dünya dışı zeki bir varlıkla iletişim mümkün müdür?" sorusu üzerinden insanlığın iletişim ve evrensellik kavramlarına ne kadar dar görüşlü baktığını ortaya koyan kitap. Carl Sagan'ın kitabından uyarlama Contact filmindeki iletişimle bundaki sözü geçen iletişim denemelerini karşılaştırabiliriz. Sagan, matematiğin evrensel dil olduğunu varsayar ve uzaylılarla iletişim kurmanın ancak bu matematik dili sayesinde mümkün olabileceğini söyler. Solaris'i okuduğunuzda ise gezegenin yüzeyini kaplayan canlı okyanusun, Yer'deki bilim insanlarının hiçbir iletişim denemesine cevap vermediğini görürsünüz. Her türlü yol denenmiş fakat kesin bir iletişim, bir cevap elde edilememiştir. Bu da Stanislaw Lem'in aslında bu "evrensel dil matematiktir" görüşünün temelde ne kadar hatalı olduğunu kanıtlar. Matematik, katı, sıvı, gaz ve diğer bilimum fiziksel kavramlar insansı düşünüş biçimine ait kavramlar (fiziğin kendisi değil, kavram); bütün bunların evrensel olduğu savını doğru kabul ediyorsak aynı zamanda başka gezegenlerdeki uzayıların da "insansı" bir bilince sahip olmasını zorunlu kılıyoruz demektir ki yanıldığımız nokta burası. Kendi bilinç akışımız dışında bir bilinç akışında evreni algılayamadığımız için "insansı" bakış açısından dışarı çıkamayız, bu da evrenin uzak köşelerindeki zekanın evreni algılama şeklinin tıpkı bizim gibi olduğunu düşünmemize yol açar. Solaris'te bu böyle değil. Okyanus insanın hafızasındaki travmatik anıları bulup çıkarabilir, insanın geçmişinde ona acılar yaşatmış insanların tıpkısını yaratabilir ama onunla yine de bir iletişim kurulamaz. Okyanus canlı ve "zeki"dir ama nedense evrensel dilimizle onunla konuşamayız. Çünkü evrensel dil dediğimiz şey sadece insanlar için evrenseldir aslında, geriye zekanın diğer olabilecek tüm biçimleri katarsanız bizler bu konuda olağanüstü dar görüşlüyüz. Yani Lem bir nevi der ki, senin bilinç akışında mantıklı kuramlar, matematik, maddeyi algılayış biçimin sadece sana özgü. Maddeye katı sıvı gaz plazma diye ayırmak, matematiğin her konusu vs. Yoksa evrensel falan değil. Biz maddeyi duyularımızla algılarız, canlı bir yaşam varsa bile bizim gibi duyduğunu, gördüğünü, hissettiğini nereden çıkarıyoruz? Bizim katı dediğimiz formu çok farklı şekilde algılıyor olabilir, bilinç akışı bizimkinden çok farklı şekilde çalışıyordur ve böylece evreni, maddeyi, çok farklı bir şekilde algılıyoruzdur. Böyle bir durumda matematik nasıl evrensel olur? Düşüncenin tek biçimi olduğunu nereden biliyoruz? ** Bir ara dünya dışı zeki yaşam formu konusunda araştırma yaparken Kardaşev Kademeleri'ne rastlamıştım. Kardaşev, kendisi Rus bir fizikçidir, uygarlıkların enerji kullanım seviyesine göre seviyelere ayrıldığı bir ölçek hazırlamıştır (biz bu kademede birincide bile değiliz). Şimdi mesela tip 3 şöyle bir şey: "Galaktik bir uygarlık olan Tip 3 ise içinde bulunduğu tüm galaksinin enerjisini kontrol altına alıp kullanabilir. Bilimkurgu filmlerinde çok rastladığımız galaksiyi kontrol altına alıp kolonileştiren, galaksinin içindeki yıldızların enerjisini tamamen kullanabilen medeniyet tam olarak bu seviyeye denk geliyor." Bunu dediğinizde, uzaylıların yine insansı düşünüş biçimine, insansı bir fiziksel forma ve insansı zekaya sahip olduğunu kabul etmiş olursunuz. Daha zekiler ama yine de bize benziyorlar. Halbuki Lem'in kitabına baktığımızda yaşamın çok farklı bir türüyle karşı karşıya oluruz. Okyanus'u bu ölçekte bir yere koyamazsınız. ** Kitapta Kelvin'in güzel bir Tanrı tanımı var. "İyi ve kötüyle ilgisi yok. Sözünü ettiğim Tanrının, maddenin dışında bir varoluşu yok. Kendini maddeden kurtarmak istiyor ama boşuna..." Saatleri yaratan, ama saatlerin ölçtüğü zamanı yaratamayan bir Tanrı. Dr. Snow da ona şöyle cevap verir: "Senin Tanrın için Tanrısızlık, bir ereksizlik durumu gerçekte. Bunun için de karamsarlığa gömülüyor. Ama o karamsar Tanrı sizin şu insanoğlunuz değil mi, Kelvin?"

SolarisStanislaw Lem · İletişim Yayınevi · 20181,122 okunma

·

496 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.