İyi bir kitap incelemesi nasıl yazılır?
Sayın 1000kitap sakinleri sitenin kolonlarını oluşturan bir şey kitap incelemeleri. Malum hiç siteyi bilmeyen biri bile araştırma yapmak istediği bir kitabı Google amcada aratıp 1000kitaba girip araştırma yapmak istediği kitapla ilgili incelemeleri okuyabilir. İşte bu yüzden kitap incelemeleri çok önemli bir hal alıyor. Hatta önemden de öte. Sitenin kalbidir incelemeler. İşte bu yüzden iyi bir kitap incelemesi nasıl olur bunu göstermek istiyorum. Bu yazının sadeleştirilmişini daha önce bir yorumumda yapmıştım. Şimdi daha kapsamlı anlatacağım. Baştan diyeyim hiçbir şekilde kitap incelemesi nasıl yazılırla ilgili bir makale ya da kitap okumadım. Yani yazacaklarımı bir yerden okumadım tamamen benim görüşlerimdir. Yasir Kuralları da diyebiliriz buna. Neyse giriş paragrafını uzatmadan geçelim asıl konumuza.
1.Sakın çok eski okuduğun ve hatırlamadığın kitaplara yorum yapma! İki cümleyi geçmeyen kişisel yorumlar hiç yapma!
Bazı incelemelerde görüyorum. "Çok eskiden okudum ondan pek hatırlamıyorum ama güzel bir kitaptı." Bunu yapma! Eğer pek hatırlamıyorsan kitabı incelemen güzeldi ya da kötüden öteye gitmez. Zaten her kitaba inceleme yazma zorunluluğumuzda yok. Böyle vasat bir incelemenin siteye hiçbir yararı yok. Hatta kitabı araştıran birisi için sıkıntı bile oluşturabiliyor. Malum sitede beğeni tuşunu gerçekten beğenildiği için basılmıyor çoğu zaman. Eğer bu tarz vasat bir kitap incelemesini yapan kişinin fazlaca takipçisi varsa beğeni sayısı artıyor ve listede yukarlara çıkıyor. Haliyle de listede hoş bir görüntü ortaya çıkmıyor. Mesela "Kürk Mantolu Madonna" kitabını ele alalım. Zaten kitaba yüzlerce inceleme yapılmış ve önümüzdeki yüzlerce yıl içersinde bu sayı binlere ulaşacak. Bundan bir yetmiş yıl sonra bu kitabı araştırmak isteyen bir genç bu tarz vasat bir incelemeyi görmek zorunda değil. Bu dediklerimi iki cümleyi geçmeyen o kadar beğendim ki nirvanaya ulaştım tarzı incelemelerde(!) geçerlidir. Bu tarz incelemeler okuyan kişiye kitapla ilgili bir fikir vermez. Öyle sitede çöp şeklinde durur. Zaten birisi de bu incelemeyi şikayet eder ve gerçekten inceleme çöp kutusuna gider. Eğer bu tarz sadece kişisel cümlelerden oluşan bir inceleme yapılmak isteniyorsa ileti olarak paylaşılabilir. Zaten takipçiler görür bu iletiyi. İleti olarak paylaşınca da bundan 68 yıl sonra doğacak kardeşimiz boşu boşuna bu tarz bir incelemeyi görmemiş olur
2.İnceleme yazmanın ilk kuralı incelemeni yazmaya başlamaktır.
Çoğu kişi de vardır erteleme huyu. Bu bende de vardır. Bir kitabı çarşamba bitirdiysem siteye üşengeçliğimden cumartesi yüklerim incelememi. Ne yazıkki incelemeler kendi kendine yazılmıyor. Sakın üşenme, korkma. Otur o bilgisayarın başına. Eğer başlarsan devamı gelir. Bir de sakın sitede yazma incelemeni. Yazarken sitede bir şey olup sayfa kapanabilir falan tüm incelemen boşa gidebilir. Önce wordde yaz sonra incelemeni siteye taşı. Ve de incelemeni siteye kaydetmeden önce bir kere oku. Bak bakalım inceleme güzel mi değil mi? Anlatım bozuklukları, imla hataları var mı? Sonuçta bunları insanlar okuyor. Nasıl ki misafire bozuk yemek ikram etmiyorsan, okuyuculara da anlatım bozukluklarıyla dolu bir inceleme sunma.
3.Rahat, cesur ve samimi ol.
İncelemeni yazarken sakın korkma. Sen bu işten para kazanmıyorsun ya da sen bu işin prosu değilsin. O yüzden önce bir derin nefes al ve o üstündeki stresi at. Yazarken kelimelerin içten olsun. Kasıntı yazma. Yapmacık kelimeler kullanma. Olduğun gibi yaz. Beğenmediysen kitabı korkmadan eleştir. Bu en büyük yapılan hatalardan biri. Mesela bir insan aldı Sefiller'i okudu ama kitaptan nefret etti. Ama siteye bakınca herkesin bu kitaba aşık olduğunu gördü. Eyvah sorun bende mi deme ve de sakın herkes sevdiyse bende sevmiş gibi yapayım deme. Ne hissettiysen yaz. Gerekirse yazara laf at. Ben beğenmedim arkadaş de. Korkma, cesur ol. Kısaca hislerini öyle bir belirt ki, içindeki tek bir hücre ama ben böyle düşünmüyorum ki demesin.
4.Kitabın üslubundan bahset.
Kitap akıcı mı, sade mi, duru mu de. Dilinin ağır olup olmamasını mutlaka belirt. Hatta şu tarz yorumlar getir. "Bu kitabın dili çok ağır olduğu için sakin kafayla okumaya çalışın. Öyle metrobüste falan akşam işten gelirken bu kitabı sakın okumaya çalışmayın." tarzı yorumlar yapabilirsiniz. Tabi siz kendi zevkinize göre bu cümleleri alıp değiştirip iyice yoğurup bambaşka cümleler ortaya çıkarabilirsiniz.
5.Kitapla nasıl tanıştığınızdan bahsedin.
Kitapla nasıl tanıştığınızdan bahsederek incelemenize başlamak, incelemenizi acayip bir şekide samimi yapar. İncelemenizi okuyan kişinin yüzünde tebessüm oluşur. Heleki kitapla tanışma hikayeniz çok ilginçse mutlaka uzuncana yazın.
6.Spoiler ve günaydın, iyi geceler dilekleri
İncelemenizi yazdıktan sonra bir bakın spoiler yapmış mısınız? Eğer yapmışsanız mutlaka yazının başında belirtin. Ama mutlaka spoilerin derecesini belirtin. Az spoiler mı yoksa spoilerın cılkını mı çıkardığınızı yazın. Eğer yazmazsanız spoiler olduğunu baştan, çok küfür yiyebilirsiniz söyleyeyim baştan. Sakın yazınıza günaydın, iyi geceler dilekleriyle başlamayın. İncelemenizi belki sabah yüklediniz siteye ve günaydın deme ihtiyacı duydunuz ama bunu yapmayın. Bu incelemeyi 50 yıl sonra bir gece vakti yaşlı bir amca okuyabilir. İşte bu yüzden incelemelerimiz tüm zamanı kapsadığı için bu tarz cümlelerle başlamayın. Tabi size kalmış. Aslında çok önemli değil. Ben bu tarz cümlelerle başlamıyorum incelemelerime. Bu tarz cümlelerle başlamamanız daha uygun olur.
7.Kitaptaki yanlış ya da doğru bulduğunuz şeyleri söyleyin.
Yazarlar insandır ve yazarken bir sürü hata yaparlar. Utanmayın söyleyin. Mesela hayatında ilk defa ceset görmüş birinin cool davranması çok mantıksız olur değil mi? Eğer yazar kendi karaterine böyle bir durumda cool davrandırmışsa hatayı söyleyin, çekinmeyin.
8.Eğer kitap eskiden yazılmışsa ya da yabancı bir kitapsa kendi zamanınız ve kültürünüzle karşılaştırınız.
Diyelim ki yazar 1950'lerdeki İngiltere'yi anlatıyor. Haliyle o zamanın kültürüyle şimdinin Türk kültürü çok farklı. Bu kültürler arasındaki farkları irdeleyebilirsiniz. Ya da "Yazara çok kızmamak gerek ne de olsa 1950'lerin İngiltere'sinde bu tarz olaylar çok doğal karşılanıyormuş" tarzı cümleler kullanabilirsiniz.
9. Kitabı okurken ki ruh halinizden bahsedin.
"Kitap ilk sayfalarında çok sıkıcıydı ve ruhumu sıktı ama daha sonra bir anda olaylar hızla gelişti ve soluksuz bir şekilde okumamı sağladı." tarzı cümleler incelemeyi okuyan kişiye kitabın ne zaman açılacağını ya da baştaki durgunluk hep mi devam edicek gibi sorulara cevap verir. Mesela bir kişi okuduğu incelemenin kitabını okumaya başladı. Farketti gerçekten de incelemedeki gibi kitabın başları çok sıkıcı. Ama korkmuyor. Neden? Çünkü devamında kitaptaki bu sıkıcılık yerini soluksuz okumaya bırakacağını incelemede okudu.
10.İncelemenizi yazarken çay, ıhlamur, kahve için.
Bu içtiğiniz sıcak içeceklerle daha rahat yazacağınızı göreceksiniz. Çünkü inceleme yazma işi uzundur. Ve ağzınızın kuru kalmasını istemezsiniz. Mesela ben şuan şu yazdıklarımı bir saattir aralıksız yazıyorum ve acayip susadım. Eğer çay içiyor olsaydım hem rahatlıyacak, hem de ağzımdakı mayhoş hava ortadan kalkacaktı.
11.Eleştirilere açık ol.
Eğer sen bir inceleme yazmışsan siteye bu demektir ki artık herkes görebilir bu incelemeni. Sitede incelemeni beğenmediği için hunharca eleştirebilecek insanlar olacak. Sakın bu insanlara kötü gözle bakma ya da kapasitem bu diyip kestirip atma. Teşekkür et bu kişiye ve yazdığı eleştirilerden ders çıkartmaya çalış. Tabi bazen mantıksız eleştirilerde gelebilir, he de geç. Ama şu da var bazı insanlar daha hassas olabiliyorlar. Bu yüzden de bu tarz ağır eleştirileri kaldıramıyorlar. Lütfen eleştirecek arkadaşlar da karşılarındakilerin insan olduğunu hatırlayıp daha düzgün ve kırmayacak cümleler kullanarak eleştirmeye çalışsın.
***
Şimdilik aklıma gelenler bunlar. Size en iyi şekilde açıklamaya çalıştım. Tabi unuttuğum noktalar olmuş olabilir. Yorum olarak yazarsanız eksik ya da yanlış noktalarımı hep birlikte tartışabiliriz.
Ahmed Yasir Orman
Edit:Laflarım galiba yanlış anlaşılmış. Buradaki yazdıklarım benim görüşlerim olduğu için nesnel bir yazı olarak algılamayınız. Yani farklı farklı incelemelerde olabilir tabi. Ben daha kaliteli kitap incelemesi yazmak isteyenlere kendi görüşlerimden yola çıkarak yol göstermek istedim. Sakın kimse bu iletiden sonra inceleme yazmaya korkar olmasın.:)
··
111 görüntüleme
Düşünüp yazmanız çok güzel Ahmed bey, ancak katılmadığım noktalar var diyebilirim. Arkadaşların da dediği gibi bende çok uzun yorumları, incelemeleri okumuyorum genelde. Şahsım adına yaptığım yorumları kısa tutuyorum yani sizin gibi kurallarım yok. Aklıma geleni içimden geçeni yazıyorum. Daha kısa, ama kitabında geneli hakkında bilgi veren incelemeleri okuyorum. Yani benim için sadece kitaptan bahsetmesi yeterli. Birde konunun tamamını özet yapanları okumuyorum, o zaman konusunu bildiğim bir filmi izler gibi hissediyorum. Kitaptaki değişen duygu durumlarını, gizemleri, merakı vs. vs. kendim yaşamak istiyorum.
Spoiler ve anlatım bozukluğu dışında katılmıyorum. Neden kısıtlayalım ki isteyen 140 karaktere sığdırır anlatmak istediğini isteyen uzun uzun yazar. Önemli olan paylaşmak,paylaşmaya değer bulmak. Uzun zaman önce okumuş, kitabı tam hatırlayamıyor olabilir. Hala kitapla ilgili hoş duygulara sahipse demek ki zamanında güzel bir bağ kurmuş, bırakalım dilediği gibi yazsın. İnceleme yazma zorunluluğu olmadığı gibi beğendirme ya da beğenme zorunluluğu da yok.
Bu yorum görüntülenemiyor
Evet ,farklı fikirler tartışılmalı, konuşulmali.Ben de beğendiğim kitapları belki biri incelememden etkilenir okur diye bir şekilde incelemek istiyorum,hatta çok beğendiğim kitapları başkası olsa çok daha detaylı incelerdi diye hayıflanarak inceliyorum, ancak zaman meselesi ..Çok kısıtlı zamanlarda birçok işi yapma sorumlulugum olunca ancak kitabın konusunu , dilini ve kendi begenimi sizlerle paylasabiliyorum.
Bu yorum görüntülenemiyor
incelemenin kısalığı veya uzunluğundan ziyade niteliği önemli bence. bu siteye kitap aşıkları ve okurları bişeyler yazıyorsa -hele ki inceleme yazıyorsa- gelişi güzel bişeyler karalamamalı. site yöneticileri inceleme, ileti, alıntı gibi bölümleri boşuna koymamışlar. hakaret, aşağılama vb. olmadıktan sonra insanlar istediklerini yazarlar ama nereye ne yazacağını da bilmek lazım. bir kitap incelemesinde "okudum, çok beğendim tavsiye ederim" tarzı ifadeler kullanmak böyle bir sitenin kullanımına uygun düşmez. çok satanlar veya yüksek puanlamalar aşağı yukarı fikir verir insanlara zaten.
Aslında benim kurallarım da yok yazarken. İçimden ne gelirse yazıyorum. Bu maddelerim şu ana kadarki incelemelerimde farketmeden yaptığım şeylerdi. Yani sıradaki incelememde o anki ruh halime göre tamamen kendi formatımı değiştirebilirim. Sayın Semiha size katılıyorum. Bazı arkadaşlar direk kitabı özet geçiyor. Bu çok yanlış tabi. Ben sadece olumlu ya da olumsuz eleştirmem gerekiyorsa kitabın belli bir bölümünü anlatabilirim. Tabi aşırı detaya girmeden. Mesela yazar şurada şu iki karakteri buluşturmuş ama bana göre yanlış gibi bir cümle kullanabilirim. Daha önceden de belirttim uzun incelemeleri pek okumuyorum diye. Aslında pek inceleme okumuyorum desem olur. Sadece şöyle hızlı bir şekilde göz gezdiririm o kadar. Tabi eğer arkadaşlarımdan biri bir inceleme yazmışsa uzun olmasına bakmam okurum o ayrı konu.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.