İkisi bir arada; kıymetli bir eser... Birçok türün ilk örneği.
Hay bin Yakzan,
İslam tarihinin güzel örneklerinden biri. Eser ismiyle yazıldığı dönemi temsil etmesiyle de dikkat çekicidir.
Aslında bu eser iki kitabın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş. Aynı içeriğe sahip birbirine yakın eseri karşılaştırma kolaylığı sağlamak için tek kitapta iki bölümde sunmuşlar.
Iki kitap olduğu için uzun bir inceleme olacak.
Kitap bitince derin bir soluk alıyor insan. Çünkü gerçekten sabır isteyen bir eser. Hele ki ilk bölümü itibariyle belki çoğu okuyucunun pes etmesine sebep olabilir. Ama ilk bölümdeki soyut ve felsefik kavramları başarıyla atlatınca kitap size dayanmayıp akıp gidiyor...
Bu eseri okumak isteyenlere nacizane tavsiyem ilk sayfadan okumayıp ikinci bölümdeki İbni Tufeyli'nin kaleme aldığı bölümle başlayıp daha sonra İbni Sina'nın kaleme aldığı bölümü okumalarını tavsiye ederim. Okuduktan sonra böyle bir fikre vardım. Hem ilk bölümün o zor, kapalı ifadelerini anlamayı sağlar hem de bütünlük sağlanmış olur.
Hay
Bilgilenme ve Tanrıya ulaşma yolunun, 
Hay bin Yakzan 'ın serüveni çerçevesinde somutlaştırılmış öyküsü.. der bir yerde yazar.
Yani bir serüven, yolculuk..
İbni Tufeyli'nin anlattığı kısımda 'Hay' bir adada varolması( bu konuda da iki varsayım öne sürülür: kendi kendine var olma ve başka bir adadan yalnız kaldığı adaya gönderilme) ve ceylan tarafından korunup beslenmesiyle hayata tutunuşu anlatılır. Bu aynı zamanda Hay'ın -hikayenin genelinde de okuyucuya ders olarak verilen ana fikir aslında- tefekkür ederek yüce yaratıcıyı bulmasını anlatıyor. Yaşam savaşı temelinden başlıyor ve sona doğru gök cisimlerinin sorgulanmasiyla temel Öz'e dayalı sorgulamalar yaparak herkesin yapması gereken davranışı gösteriyor. Daha da ilginci 
İbn-i Sina bölümünde ön planda olan Salaman ve Absal öyküsünün vahiy kaynaklı, dini temsil eden kahramanı Absal, hikaye sonunda Hay ile karşılaşır ona insan olduğunu gösterir ve Absal, adadaki inziva sayesinde Hay'ın mertebesine varır. Bu da gösteriyor ki tefekkür ile elde edilen ilim hazır olandan daha kıymetlidir. Aslında hikâyede önemli birçok nokta var ancak inceleme hayli uzadığı için üstünkörü değinmek istedim.
Bu hikaye birçok eseri ve sanatçıyı etkilemiştir. Özellikle ada hikayesi Daniel Defoe bunların en bilinenidir. Kitapta buna sıklıkla değinirler hazırlayanlar. Benim de aklıma bir hayli eser geldi: Simyacı, hz.Adem'in hikayesi, tabiki Daniel Defoe, Habil ile Kabil, Sokrates'in varlıkların ilk isimlerini öğrenme metodu vb.
Bunlarla birlikte kitaptan alıntıladığım aşağıdaki yorumlar eser hakkında daha fazla bilgi sahibi olmanızı sağlar:
Sembolik öğeler ağırlıktadır.
Ibn tufeyl bu eserle üç büyük probleme çare aramaktadır:
1 insan eğitim almadan doğa üzerine çözümleme ve muhakeme yaparak insan ı kamil aşamasına ulaşabilir
2 gözlem deney ve düşünme yoluyla elde edilen bilgiler vahiy yoluyla gelen bilgilerle asla çelişmez yani din ile felsefe birbiriyle uyumludur.
3 mutlak bilgilere ulaşmak her insanın erişebileceği özellik değildir. Yüce gerçekliklere ulaşmak bireysel bir olaydır.
Hay bir adadadır, hakikati bulma amacındadır. Absal sufi eğilimli vahye dayalı inancı, dini temsil eder.
Felsefi romanla birlikte ada romanı türünün de ilk ürünüdür.
Bu eser batıda birco k düşünürü, sanatçıyı ve sanatı etkiledi.
Daniel Defoe, Tomas More, jj Rousseu Emil, Hay bin Yakzan 'dan etkilenmiştir.
Ne yazık ki bu kadar geniş çapta etki bırakmasına rağmen biz her sanatçıda olduğu gibi bu sanatcı ve eserinde de geri kalmışız ve çoğumuz tanımıyoruz bile..
Yazarın sunuş kısmındaki son sözü kıymete değerdir:
Hay bin Yakzan, Platonun mağara eğretilmesine mahkum olduğumuz günümüzde mağaradan kaçmayı başararak gerçekler dünyasıyla tanışan ve dönüp arkadaşlarını aydınlatmayı amaçlayan gayret eden bir kişi rolündedir. Umarım bu eser okuyanlarda da aynı bilkinci ve gayreti oluşturur...
Sinirler ruhtan yardımı beyin aracılığıyla alırlar. Beyin de ruhtan alacağını yürek yoluyla alır. Sf. 102
··
149 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.