İmam-ı Â’zam Ebû Hanife ve Mürcie İthamı Üzerine
İslâm’ın ikinci nesline erişen İmam-ı Â’zam Ebû Hanife’nin itikadı hem seleften olması hasebiyle hem de amelî bir mezhebin kendisine nispet edildiği müctehid bir âlim olması hasebiyle kendisinden sonra hem müntesiplerinin hem diğer mezhep müntesiplerinin hem de muhaliflerinin merakını cezbetmiş ve onu tasvip etmeyenler çeşitli yakıştırmalar ile
·
63 görüntüleme
İmam Buharî’nin Ebû Hanife’yi Mürcie’den olarak nakletmesine gelince o Tarihu’l-K ebif inde bu bilgiyi verdikten sonra imamın rey ve hadisinin terk edildiğini ifade etmiştir. İmam Buharî’nin, Ebû Hanife ile ilgili cerh ifadesinin gerekçesine dair birkaç hususa dikkat çekilmiştir. Bunlardan biri onun, Nuaym b. Hammad ile olan arkadaşlığıdır.28
Nuaym’ın şiddetli taas-subu ve İmam-ı Â’zam hakkında onu kusurlu gösterecek hikayeler uydurması, yani kaş yapmak isterken göz çıkarması İmam Buharî’nin onunla ilgili hatalı malumata ulaşmasına sebebiyet vermiştir. Cerh hususunda bir kısım muhaddislerin İmam Ebû Hanife’yi hedef aldıkları itiraz kabul etmez bir hakikattir.
Lâkin bu hususta en önemli yaklaşım bizce Tehanevî’nin şu ölçüsüdür: “Ebû Hanife’nin vefatından asır veya asırlar sonra doğmuş Buharî ve ona tabi olanların sözü değil, Yahya b. Ma’in’in sözü geçerlidir. Yahya b. Ma’in konuştuğu zaman Buharî, MüsUm, Nesaî ve diğerleri susarlar. Çünkü bunların hepsi, İbn Ma’in’in rical konusunda emsalsiz olduğuna şahitlik etmişlerdir.”29 İmam Ebû Hanife’ye yönelik bu kabil tenkidlere ve yakışıksız ithamlara karşı Muhammed Abdurreşid en-Numanî’nin Mekânetü’l-îmam Ebû Hanife fi’l-Hadis eserine, Muhammed el-Kerderî’nin Menakibû’I-îmam Ebû Hanife eserine, Heytemî’nin Hayratü’l-Hisan adlı eserine, Muhammed Kasım el-Harisî’nin Mekânetü’l-îmam Ebû Hanife Beyne’l-Muhaddisîn eseri gibi daha pek çok esere bakanlar ayrıca Zahid el-Kevserî’nin, Muhammed Ebû Zehra’nın ve birçok muasır âlimin kıymetli teliflerini inceleyenler tatmin edici ve mufassal cevapların verildiğini göreceklerdir.
Tüm bunların dışında ve daha önemli bir hüccet olarak İmam-ı Â’zam’ın günümüze ulaşan kendi eserlerinde Mürcie’ye dair neler söylediği bu meselenin sağlıklı olarak anlaşılabilmesi için hayatidir. Nitekim İmam Ebû Hanife’nin çağdaşı ve dostu olan Osman el-Bettî’nin kendisine gönderdiği mektuba cevaben yazdığı risalede iman ve amel münasebeti ile ilgili etraf İl izahlar getirdikten sonra; “Zikrettiğin Mürcie meselesine gelince: bid’at ehli,hak ve doğruyu söyleyen kimseleri bu isimle isimlendirirse, hakkı söyleyenlerin bunda ne günahı vardır?
Oysaki böyle isimlendirilenler adaletli ve sünnet ehlikimselerdir. Mürcie ismini de ancak onlara düşmanlan vermiştir. ifadeleri ile daha önce işaret ettiğimiz isimlendirme şeklinin muhatabı olduğunu bizzat kendisi dile getirmiştir. Özlü bir şekilde yine İmam Ebû Hanife’nin kendi eserinden amel iman münasebeti ile ilgili şu satırlar onun hangi noktada olduğunu ortaya koymaya kâfidir.
“Bil ki; benim görüşüm şudur: Kıble ehli mü’mindir. Onları terk ettikleri herhangi bir farizadan dolayı imandan çıkmış kabul etmem. İmanla birlikte bütün farizaları işleyerek Allah’a itaat eden kimse, bize göre cennet ehlidir. îmanı ve ameli terk eden kimse ise, kâfir ve cehennemliktir. îİmanı bulunduğu halde farizaların bazısını terk eden kimse, günahkârmü’mindir. Onun azap görmesi yahud affedilmesi Allah’ın dilemesine bağlıdır. ”
Bu satırlar İmam-ı Â’zam’ın itikadına dair nakilde bulunmuş Tahavî’nin Akidetü’t Ehl-i Sünne'si gibi erken dönem kaynaklardan da teyid edilebilmektedir.Cemel ve Sıffin savaşlarına iştirak edenlerin durumu hakkında da İmam; "Hz. Peygamber’in ashabı arasında bizden önce geçen ihtilaflar için, ‘Allah eniyisini bilir’diyorum."30ifadeleri ile tüm Ehl-i Sünnet’in tavrını beyan etmektedir. Bütün bu açık gerçeklere rağmen lafzı bir imkânı istismar ederek, yahud kavramların istikrar bulmadığı evrelerdeki kullanımları bugüne taşıyarak İmam-ı Â’zam’a Mürcie ithamını sürdürmek, ima etmek hem hilaf-ı hakikat hem de büyük bir vebaldir.31
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.