Akış
Ara
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Gönderi Oluştur
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.36.27
Gönderi
Onyıllar Sonra ‘Vatandaş’ı Yeniden Okumak
Dikkat: Tatkaçıran/oyunbozan içerir.
Onyıllar Sonra ‘Vatandaş’ı Yeniden Okumak
Ulaş Başar Gezgin
‘Vatandaş’, Tahsin Yücel’in 1975 tarihli anlatısının adı. Güzel bir buluş üzerinden açımlanan bir öyküsü var. Yapıt, bir ayakyolu (tuvalet) yazıncısının uzun tiradından oluşuyor. Bu tiradda, uysal vatandaş Şaban Baş’ın ya da öfkeli vatandaş Volkan Taş’ın ya da ayakyolu şairi Vatandaş’ın yaşantısına tanık oluyoruz. Bu üçü, aynı kişiliğin farklı yüzlerine karşılık geliyor. Vatandaş’ın yoksul evinde soluk alıp veriyoruz. İş ortamını, daha sonra ayrılacağı nişanlısını, geçkin sevgilisini, ayakyolu duvarlarına yazdığı taşlamalarla çileden çıkaracağı müdürü canlı olarak karşımızda buluyoruz.
‘Vatandaş’, çağcıl dönemlerde şiirin durumu üzerine önemli düşünceler esinliyor: Sözlü yazın geleneği gerçekten öldü mü? Yoksa, ‘Vatandaş’ta söylendiği gibi, ayakyolu duvarlarında mı yaşıyor? Ancak, ayakyolu yazınının sözlü yazın geleneğine karşılık gelmediğini hemen anlayacağız. Çünkü ayakyoluna yazılır. Adı üstünde, ‘yaz’ılı yazın geleneğindedir. Duvarların her boyanışında ya da yazılanların her karalanışında yitip giden dizeler...
Belki bellek konusunu buraya da taşımalı: Anadalga yazın, uzun süreli belleği hedeflerken; ayakyolu yazını, kısa süreli belleği mesken tutuyor. Bu da, toplumsal olana ilişkin genel belleğimizle uyum gösteren bir durum... Bir başka kitapta demiştik ki, "kısa süreli belleği bir hayli güçlü; öte yandan, uzun süreli belleği o denli güçsüz bir toplumuz ya da böyle bir toplumu oluşturan bireyleriz" Herkes birkaç dakikalığına ünlü oluyor(...)"[ Bkz. Gezgin, U. B. (2017). Anlatıda Kavuşanlar: Film, Opera ve Bale Yazıları (1999-2017).] Bu cümleden ayakyollarına dönersek, yazın tarihini unutulmuş adlar ansiklopedisi olarak okumak ve kısa süreli belleğimiziyse boşaldıkça başkalarıyla ama yeniden dolan bir hazne olarak görmek, bir hayli anlamlı oluyor. Bu durum, düşünce özgürlüğü açısından en geri ülkelerde mizahın tırmanışa geçmesiyle eklemlendiğinde, duvarlar, küçük insanların ve dilsiz bırakılmışların yayın organına dönüşüyor.
Ayakyolu, insanın -yoğuşmuş ilişkiler yumağında- toplumun normları içinde rahatlayabileceği bir yer. Çağcıl zamanlardaki bir tür tapınak... Kimileri, en parlak fikirleri ayakyolunda bulduklarını iddia ediyor. Asyalılar, böyle rahat rahat uzanıp düşünebilecekleri yerlere, ‘aşram’ adını vermişlerdi. Aşramlar, Amerika’da bir dönem insancıl yansıbilimin güç kazanmasıyla Amerika’da da kurulmaya başlanmıştı.
Ayakyolu yazını, belki de son bulacak bir gün -insanların cinselliklerini ve düşüncelerini özgürce sergileyebilecekleri bir düzende... Belki bu özgürleştirici düzen, insanın ayakyolundaki tekilliğine de son verecek -Efes kalıntılarında rastlanan yanyana onaltı klozet örneğinde olduğu gibi... O zaman, ayakyolu yazınıyla anadalga yazın birbirine geçişecek.
Ama duralım bir dakika: Böyle bir düzende, neden yazına ihtiyaç olsun... Özelde yazın ve genelde sanat, tek tek bireylerin ya da toplulukların yoksunluklarının bir dışavurumu ve ürünü değil miydi?.. O zaman ne ayakyolu ne yazın kalacak...
Kaynak: Gezgin, U. B. (2017). Anlatıbilim Açısından Roman, Öykü ve Masal İncelemeleri (2000-2017) [Novel, Story and Fairy Tale Analyses through Narratology].
ANLATIBİLİM AÇISINDAN ROMAN, ÖYKÜ VE MASAL İNCELEMELERİ (2000-2017)
Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin
Yazında Ezilenler ve Ezilenlerin Yazını
1. Marksist Açıdan Türk Romanı.
2. Sovyet Türkologlarının Gözüyle Türk Yazını.
3. Yaşar Kemal’i Yaşar Kemal Yapan 6 Özellik.
4. ‘Boynu Bükük Öldüler’: İlk Yılmaz Güney Romanı.
5. Yıllar Sonra Yeniden Genç Gorki ve Arabesk.
6. İvan İvanoviç Var mıydı Yok muydu?
7. Bulgaristan Hatırası Bir Marksist Türkolog: İbrahim Tatarlı
Sabahattin Ali Yazını
8. Anlatıbilim Açısından Kürk Mantolu Madonna.
9. Merhum Marko Paşa’nın Size Çok Selamı Var.
10. ‘Değirmen’de Sabahattin Ali Öykücülüğü.
11. ‘Kağnı’da Sabahattin Ali Öykücülüğü.
12. ‘Yeni Dünya’da Sabahattin Ali Öykücülüğü.
13. ‘Sırça Köşk’te Sabahattin Ali Öykücülüğü.
14. ‘Ses’te ve ‘Esirler’de Sabahattin Ali Öykücülüğü.
Gülmece ve Hiciv Anlatıları
15. Muzaffer İzgü Öykücülüğü: Azrail’den Bir Namussuz’a.
16. Gülmece yazarı olarak Hasan Hüseyin: ‘Made in Turkey’.
17. ‘Bay Düdük’ (1958).
18. Bir Heccav Olarak Ümit Yaşar Oğuzcan.
Çokkültürlü Yazın Çokkültürlü Toplum
19. Türk Yazınında ‘Etnik Öteki’ İmgesinin Açımlanmasına Giriş Olarak Hüseyin Rahmi Yazını ve “Yankesiciler” Adlı Öykü.
20. Çokkültürlü Toplum Çokkültürlü Öykü: Sait Faik Öykücülüğünde Ermeni İmgesi.
21. Saroyan Öykücülüğü ve Yetmiş Bin Süryani.
Masallar ve Efsaneler
22. Eskimeyen Bir Yazın Evreni: 30 Yıl Sonra Yeniden Behrengi.
23. Ferçler ve Zebler: ‘Binbir Gece Masalları’ Üstüne Bir İçerik Çözümlemesi Denemesi
24. ‘Masalın Aslı’.
25. ‘Vietnam Efsaneleri/ Vietnam Söylenceleri’.
26. Tibet Masalları.
Vietnam ve Tayland Yazını
27. ‘Direnme Savaşı’: Direnenlerin Tarafından Vietnam-Amerikan Savaşı.
28. ‘Şafakta Kazandık Zaferi’.
29. Bir Vietnam-Amerikan Savaşı Romanı: Gök Cephesi
30. Siyam Romancılığı Bağlamında Romanda Gerçeklik Sorunu.
31. Siyamlı Romancı Siburapha’nın Yaşamı.
32. Siyamlı Şair Sunthorn Phu’nun 'Phra Abhai Mani' Adlı Yapıtındaki Anlatının Özeti ve Değiniler.
Türkiye Yazını, Türkçe Yazın
33. Öykücü Yönüyle Ahmet Cemal’i Anarak.
34. Torik Akını: Az, Öz, Akıcı, Okunası
35. İstanbul Öyküleri.
36. Onyıllar Sonra ‘Vatandaş’ı Yeniden Okumak
37. Ölü Çiçekler Müzesi’nde Gezinti.
38. ‘Uzaklara Mektuplar’.
39. Ali Rıza Arıcan Öykücülüğü
40. Puslu Kentin Mavisi: Modern Çin’den Öyküler.
Taylan Kara Yazını
41. Poe’nun Kuzgunu: Derinden ve Uzun...
42. ‘Böyle de Buyurabilirdi Zerdüşt’: Hiççi Bir Başarı Öyküsü.
43.‘Vasatlığa Giriş Dersleri’: Yine de İnsana Dair.
44. Vasat Edebiyatı 101: Mizahla Polemik Arasında.
Ütopya Anlatıları
45. Uzaklaşan Ütopya ve Distopyalaşan Dünya.
46. Devrim Öncesi Edebiyatında Ütopya: Kızıl Yıldız (1908) Örneği.
İranlı Öykücüler
47. İranlı Öykücüler: Hem Yakın Hem Yakın (1-4).
48. Çağdaş İran Yazınının Öncüsü Sâdık Hidâyet (1-4).
Avrupa Yazını
49. Fransız Yazınında Bir ‘Muhalif Yazar Miti’ni Sorgulamak: Marguerite Duras.
50. (Ölüm Yıldönümünde) Jose Saramago’yu Anarak...
51. Bilişsel Bilimlere İlişkin Bir Roman: ‘Düşünce Balonları’
Diğer Yazılar
52. Darüşşafaka ve İmkansız Hayatlar.
53. Endonezya’dan Bir Öykü: ‘Kral, Cadı ve Papaz’.
54. Azerbaycan’dan Bir Öykücü: Anar.
55. ‘En-Dor’a Giden Yol’.
56. İki Çocuk Öyküsü: ‘Başka Karıncalar Diyarı’ ve ‘Yerle Gök Arasında’
57. Defterde Kalan Borges (1899-1986) Dipçeleri.
58. Latin Amerika’nın Çatık Kaşları: Bir Cehennem Ağacı Olarak Muz Ağacı.
59. Başka Dünyalar Açısından Nobel Yazın Ödülü’ne İlişkin Değiniler.
Gezgin Yazını
60. Ulaş Başar Gezgin’le Yeni Romanı Üzerine (Söyleşi).
61. Babasız Bir Roman Kişiliği Yaratmak (Söyleşi).
62 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.