İthaki Bilimkurgu Klasikleri serisinden okuduğum 46. kitap oldu. Distopya severler, hazır olun! Size güzel bir haberim var! "Kara Dörtleme"den sonra okuduğum en iyi distopyayı buldum: Kallokain...
Öncelikle "Kara Dörtleme"nin ne olduğunu ve hangi kitaplardan oluştuğunu kısaca belirtmeliyim. Kara Dörtleme, modern zamanların en büyük 4 distopya eserine verilen çatı bir isimdir. Bu eserler, 1924 yılında Yevgeni Zamyatin tarafından yazılan "Biz", 1932 yılında Aldous Huxley tarafından yazılan "Cesur Yeni Dünya", 1949 yılında George Orwell tarafından yazılan "1984" ve 1953 yılında Ray Bradbury tarafından yazılan "Fahrenheit 451"dir. Bu eserlerden en az birini okuyan okurun, Kara Dörtleme'nin ne kadar değerli olduğuna yönelik olumlu bir fikri mevcuttur diye düşünüyorum.
"Kallokain" isimli bu distopya ise, 1940 yılında yayımlanmış olup tarihsel olarak "Biz" ve "Cesur Yeni Dünya"dan sonra, "1984" ve "Fahreinheit 451"den önce yayımlanmıştır. Yani tam ortadadır. Kendisinden önce yazılan eserlerden etkilenmiş, kendisinden sonra yazılan eserleri ise doğal olarak etkilemiştir.
Peki Kallokain'de kurgulanan distopik toplumun özellikleri nelerdir? Kallokain'de insanların birbirine güvenmediği, baskı rejiminin en üst düzeyde olduğu, insanların en yakınından bile vatan haini olabileceği ihtimaliyle kuşkulandığı, bireyin hiçbir anlam taşımadığı, herkesin sadece devlete güvendiği, insanın yalnızca biyolojik bir varlık olarak görüldüğü, çocukların 7 yaşından sonra askeri kamplara yollandığı, kadınların devlet için doğurduğu, "Polis Gözü ve "Polis Kulağı" denilen cihazların insanları 7/24 gözlediği, yatak odasında bile özel bir hayatın olmadığı totaliter bir devlet rejimi bulunmaktadır. Kitapta bu rejime "Düzen" denilmektedir. Rejimi uygulayan devletin ismi ise "Dünyadevlet"tir.
Dünyadevlet, sürekli bir savaş hazırlığı halindedir. Bu sebeple insanlar yer altında sığınaklarda yaşarlar ve yeryüzüne çıkabilmek için Dünyadevlet'ten izin almak gerekmektedir. Sürekli bir düşman tehdidi vardır. Bu sebeple 7 yaşından sonra her çocuk ailesinden alınarak askeri eğitimlere tabi tutulur. Yani "Her Dünyadevletli Asker Doğar!"
Dünyadevlet'te öyle bir güvensizlik ve kuşku ortamı hakimdir ki, insanlar asansörde bile konuşmaya korkarlar. Çünkü kapıcıların onları dinleme ve ihbar etme görevi vardır. Eşler bile birbiriyle rahatça konuşamazlar. Çünkü birbirlerine güvenmezler. Her an biri diğerini ihbar edebilir ve devlete ihanetin bedeli ölüm cezasıdır. Eşlerin dahi birbirine güvenip sırlarını paylaşamadığı bir toplum düşünün... Kısacası tüm ülkedeki düzeni sağlayan başlıca etken, paranoyadır.
Peki bireyin hiçbir değeri ve hiçbir mülkiyeti bulunmadığı Dünyadevlet'te, bireyin duygu ve düşüncelerinin mülkiyeti kime aittir? Duygu ve düşüncelerimizin bir başkasına veya devlete ait olma ihtimalini hiç düşündünüz mü? Duygularınız ve düşünceleriniz üzerinde bile bir hakkınızın olmadığı bir Düzen... Peki bireyler Düzen’in devamını sağlamak için varsa, bireye ait şeyler gerçekten kişiye özel olabilir mi? Bütün amacımız, bütün işimiz, bütün eylemlerimiz devleti daha yüce yapmak içinse, düşüncelerimizi ve duygularımızı kendimize saklamamız devletin gözünde suç teşkil etmez mi?
Kitapta şöyle bir mantığın olduğunu görüyoruz: Eğer sözlerimiz ve eylemlerimiz tamamen devlete aitse, sözlerimizin ve eylemlerimizin temeli olan duygularımız ve düşüncelerimiz de bize ait değil, devlete aittir. Bu durumda, duygularımız ve düşüncelerimiz de devlet tarafından kontrol edilmelidir.
“Düşüncelerden ve duygulardan sözler ve eylemler doğar. O halde bu düşünceler ve duygular nasıl olur da bireye ait olabilir? Bütün silah arkadaşları Devlet’e ait değil mi? O halde düşünceleri ve duyguları da Devlet’e ait olmayacak da kime ait olacak? Önceden bunları kontrol etmek imkânsızdı, şimdi ise ihtiyacımız olan aracı bulduk.” - (Sayfa 22)
Alıntıda bahsedilen, "ihtiyacımız olan araç", Kallokain'dir. Kitaptaki baş kahramanımız Leo Kall, Dünyadevlet'e hizmet eden, Düzen yanlısı bir kimyagerdir. Bilimsel deneylerinden birinde Kallokain ismini verdiği bir ilaç keşfediyor. İlacın bulunma nedeni, Dünyadevlet'e hizmet... Söz konusu ilaç, insanların kendilerinin bile farkında olmadığı düşüncelerini, sırlarını, hayallerini ve bildiklerini söylemeye mecbur bırakıyor. Böylece artık hiçbir birey devletten bir şey saklayamayacak, hainler daha eyleme bile geçemeden yakalanacak, düşünceler çok daha rahat yargılanacaktır. Sanırım bu ilaç günümüzde keşfedilse, devletler için Covid 19 aşısından daha değerli bir keşif olabilir...
Kitap boyunca Kallokain’in etkisi Leo’nun özel hayatında ve iş hayatında olmak üzere iki kanaldan inceleniyor. Özel hayatında karısı ile ilişkisi irdelenirken, iş hayatında Kallokain’i test ettiği deneklerin iç dünyalarına konuk oluyoruz. Leo Kall ilacın yasallaşması ile gerçekleri söylemeye mecbur ettiği insanlardan duyduklarıyla zamanla başka türlü bir birliğin mümkün olabileceğine yönelik bir şüpheye kapılıyor; ama artık her şey için çok geç olmuş olabilir...
Yukarıda da belirttiğim gibi, Kara Dörtleme'nin içerisinde yer alan birçok düşünce ve özellik bu distopyada da bulunmaktadır. Kara Dörtleme'yi "Beşleme" yapacak kadar büyük bir başyapıt değildir; ama Kara Dörtleme'den sonra anılacak en önemli distopyalardan biridir. Distopya severlere özellikle tavsiye edilir.
