Benim küçük Jane'im. Bu güzel tatlı romanı kısaltılmış değil de tam metin olarak okumanızı tavsiye ediyorum. 660 sayfa hiç anlamadan ellerinizin arasından kayıp gidecek ve sonunda niçin bitti diyeceksiniz. Ben Koridor Yayınlarının o harika kapak tasarımlı, bez ciltli versiyonunu okudum ve kelimenin tam anlamıyla bayıldım.
Jane Eyre benim okuduğum ilk Charlotte Bronte romanı. Bu sıra üst üste fazla İngiliz Edebiyatı okumuş olduğum için Viktorya dönemi İngilteresinin duygusal ve sosyal yapısı hakkında epey bilgi edindim diyebilirim. Bu dönemin kadınlarında olan arka plana atılmışlık hissi, bu roman ile "hayır biz de tek başımıza her şeyin üstesinden geliriz" i ifade ediyor. Bir kadın, kadın olarak kimseye ihtiyaç duymadan baş kaldırabilir, kararlar alabilir ve kadınlık dışında başka işleri de gururla başarabilir. Yeri gelir en yıkıldığı anda küllerinden doğar ve yine başarır. Yeri gelir güvendiği insanları ilkeleri uğruna terk eder ve dünyanın en yalnız insanı olma pahasına hayatına sil baştan şekil verir. Kadın yeterki istesin, güzellik dışında da bir sürü erdeme sahip olduğunu bilir. İşte bu tip alt mesajlar bu kitapta satır aralarında oldukça fazlaydı ve iyiki vardılar, hep olsunlardı.
Konusuna gelecek olursak on yaşlarında anne babasını kaybetmiş küçük bir kızın dayısını da kaybetmesi üzerine dayısının eşi olan yengesi tarafından bakılmasıyla başlayan, yengesinin evinde yaşadığı birtakım sıkıntılı günler üzerine Lowood yatılı okuluna verilmesiyle devam eden ve bu okulda geçirilen yaklaşık 10 sene üzerine oradan da ayrılıp varlıklı bir evde mürebbiyelik yapmaya başlamasıyla tanıştığı ev sahibi Bay Rochester ve değişen hayatı diyebiliriz. Kitap başlarında bana, kalbimi çok titreten duygular hissettirdi. Dedim ki ben bu kitabı böyle giderse okuyamam, üzülürüm çünkü. Ama sonrasında yine kalp titreten bir aşk hikayesine döndük ve bundan sonrası zaten büyük bir merakla devam etti. Aşk konusuna da gelecek olursak genç bir kızın kendi yaşının iki katı yaşa sahip olan bir erkekle birlikte olma arzusu, duyduğu baba şefkati özlemiyle ifade edilebileceği gibi o dönemde de aslında çok normal karşılanmıyor. Tasvip ediyor muyum, şu dönemde hayır. Ancak eşler arası yaş farkının gerekliliğine inanmaktayım orası doğru.
Bu kitap ne kitabı desek ben buna cevap vermekte zorlanırım. Niçin? Çünkü bu kitap hem dram, hem gerilim, hem korku, hem aşk içeriyor. Öyle zekice yazılmış bir kurgusu var ki içerdiği tesadüfler bile okuyana "hadi canım" dedirtmiyor. Oradan şuraya, şuradan buraya 660 sayfa boyunca müthiş geçişler var. Sanat camiasının bu kurgudan çok ekmek yediğini düşünüyorum. Birkaç araştırma yaptım ve bizim Yesilçam'da bile benzer kurgunun işlendiğini öğrendim ancak henüz izlemedim. Ben Charlotte Bronte'un çok zeki, kendi ayakları üzerinde durabilen (en azından bunu isteyen), erkek egemen bir topluma inat biz de varız diye sesini yükselten bir kadın olduğuna kanaat getirdim. Döneminin feminizm başlangıcı olabilir.
Kitabı okurken yazarın sürekli size sevgili okur okuyucu vs şeklinde seslendiğini göreceksiniz, bu insana muhataplık hissi verdiği için çok farklı hissettiriyor. Sanki bana hayatını anlatan eşsiz biri var gibi. Romanın ana karakterinin kendi ağzından yazılmış olan bu romanı çok beğeneceksiniz bence.
Ufak eleştiriler:
Klasikler listesine girmiş isimlere eleştiri yazmak çok zor geliyor insana ama kitabın bir bölümünde Jane Eyre ve Bay Rochester arasında geçen, reddedilmeye tahammül gösteremeyip tatlı sert bile olsa ufak şiddet gösteren veya buna meyilli erkek yazıları hiç hoşuma gitmedi. Kendi döneminde tamam normal kabul ediliyor olabilir ama bizim baskılarda bulunması dahi beni rahatsız etti. Erkekler; istemiyorsak istemiyoruzdur kimse kimseyi yola getirmek (!) için ona psikolojik/fiziksel şiddet uygulamayı aklının köşesinden bile geçirmesin. Az duracağınız yeri bilin.
Yayınevine eleştirim ise pek sevgili Koridor Yayınları; kapak baskınızın güzelliği ve cildinizin kalitesi kadar iç güzelliğinize de dikkat etseymissiniz keşke. Baskıda hatalar vardı. Çok küçük hatalar ama keşke olmasalar çünkü dikkat dağıtıyorlar. Yine de bu kitabı sizin kapak tasarımınız ve cildinizle saklayacağım için memnunum, çok güzel ya.
Bu kitabı okuyun, kızlarınıza da okutun. Yalnız kaldıklarında korkmasınlar, her şey bitti gibi hissettiklerinde onlar bitti demeden bitmeyeceklerini bilsinler. Çünkü onların; kendilerinden ve içlerindeki güçten ve de onlara bu gücü verenden başka kimseye ihtiyaçları yok. Belki erkeklere çok fazla hitap etmeyebilecek bu romanı aslında herkesin okumasını şiddetle tavsiye ediyorum, kitapla kalın.
Zeynep Arslanoğlu şu an elimde 
Yeşilin Kızı Anne de var ve ben okumaya başlamak için dizisini bitirmeyi bekliyorum. Hatta o diziden yola çıkarak 
Jane Eyre i merak edip satın aldım. İyi ki de almışım bu güzel kitap, kitaplığıma çiçekler açtırdı. Belki sizin bu güzel yorumunuzdan sonra diziye bu kadar müsade etmeyi bırakıp bir an önce kitabına başlarım çünkü biliyorum ki bir dizi asla kitabın yerini tutamaz. Çok teşekkür ediyorum 🌿