Eğer bir kişi, diyelim ki bir işçi, konumu gereği "objektif' olarak inanması gereken ideolojiyi benimsemiyorsa onda bir "yanlış bilinçlilik" hali mevcuttur. Nihayet, herhangi bir "objektif' değer teorisi geliştirmeye çalışmak demek, değerin insan zihninden bağımsız objektif bazı realitelere dayandığını sanmak demektir. Oysa, değer fiziksel değil zihinsel bir fenomendir ve herhangi bir nesnenin herhangi bir bireyin o nesneye atfettiği kıymetten bağımsız bir değeri yoktur.
Sayfa 85
Özgürlük ile zor arasındaki gerilimli ilişkiye rağmen, zoru insan hayatından bütünüyle kaldırmak mümkün olamayacağından, özgür olma durumu insanın tamamen ve sonsuz derecede özgür olduğu bir mükemmeliyet haline tekabül etmemektedir. Özgür olmak, esas itibariyle, bir insanın, onu keyfi bir kararla belirli bir şekilde davranmaya zorlayabilecek bir kimsenin iradesine tabi olmaksızın, kendi kararlarına ve planlarına uygun bir şekilde eylemde bulunabilmesi imkanıdır. Daha basit bir ifade ediş tarzıyla, özgürlük, "başka birinin keyfi isteğinden bağımsız olmak" durumudur.
Sayfa 23
Pazar düzeninin işleyebilmesi için bazı şartların sağlanması gereklidir. Bunların en önemlileri, şiddetin ve hilenin önlenmesi; mülkiyetin korunması; sözleşmelerin yerine getirilmesi (için gereğinde zor kullanılması); bütün bireylerin diledikleri kadar üretmeye ve istedikleri fiyattan satmaya eşit haklarının olduğunun kabulüdür.Bunları sağlayacak olan siyasi yönetimdir, hükümettir.
Dolayısıyla hükümetin serbest piyasanın gerçekten işleyebilmesi için yapması gereken işleri içeren bir kamu politikası olmalıdır.
Sayfa 154Kitabı okudu
tüketicilerin arzuları kendileri tarafından yaratılmamakta, amacı daha önceden varolmayan ihtiyaçlar yaratmak olan reklamcılık ve satıcılık teknikleriyle suni olarak oluşturulmaktadır. Dolayısıyla, istekler tatmin edildikleri sürece dayan maktadır. Galbraith buna "bağımlılık etkisi" (dependence effect) demektedir. Ona göre pazar süreci müsriftir, çünkü kaynaklar bireylerin istemediği, ancak onları satın almaya ikna etmek için büyük paralar harcandıktan sonra satılabilecek malların üretimine tahsis edilmektedir.
Sayfa 152Kitabı okudu
Eski Yunanlılar ve özellikle Stoik filozoflar, Romalılar'ın daha sonra bütün imparatorlukları sathında yaydığı moral geleneği formüle etmişlerdir. Bu gelenek daha o zamandan itibaren büyük bir direnişle karşılaşmıştır. Ticaret devrimine karşı çıkan Isparta'lılar bireysel mülkiyeti tanımamış, hırsızlığa müsaade hatta onu teşvik etmiştir. Platon ve Aristo'nun eserlerinde dahi Isparta'nın tatbikatına duyulan bir özlemin izleri okunmaktadır.
Roma cumhuriyetin son yılları ve imparatorluğun ilk asırları boyunca ticai faaliyetlere aşina üyelerin oluşturduğu senatolarca yönetilmiş ve dünyaya mutlak bireysel mülkiyet üzerine dayalı bir özel hukuk prototipi sunmuştur. İmparatorluğun gerileyişi ve nihayet çöküşü Roma' daki merkezi yönetimin hür teşebbüsü ortadan kaldırmasıyla olmuştur. Roma'nın karşılaştığı bu yükselme ve çökme olayı tarihte birçok defa tekrarlanmiştır. Hayek, vatandaşlarının günlük işlerine, ilişkilerine devamlı müdahalede bulunan bir yönetim altında medeniyetin ilerleyemeyeceğini belirtmektedir. Bu bağlamda, hiçbir medeniyetin esas hedefi özel mülkiyetin muhafazası olan bir yönetim olmaksızın gelişmediğini, buna karşılık bu şartları sağlayarak gelişen uygarlıkların özel mülkiyeti yok eden güçlü hükümetler tarafından duraklatıldığını söylemektedir.Hayek'in bu görüşünün Mises'in görüşleri ile olan benzerliği ilginçtir. Mises'de, bir kendiliğinden doğan düzen olan piyasa ekonomisinin insanlığı medeniyete ulaştıran strateji olduğunu, tarihte uygarlığın geliştiği her devir ve yerde piyasa ekonomisi benzeri bir sistemin uygulandığını yazmaktadır.
Sayfa 128Kitabı okudu
Bireycilik deyince akla gelen sosyal teorilerden biri de hiç kuşkusuz anarşizmdir. Ancak, Hayek' e göre klasik liberalizmin bireyciliğiyle, rasyonalist sahte bireyciliğin ürünü olan anarşizm arasında önemli farklar vardır. Anarsizmin tersine, bireycilik zorlayıcı gücün gerekliliğini kabul eder, fakat onu toplam zor miktarını azaltmak amacıyla zorun kullanılmasının gerekli olduğu alanlarla sınırlar
Sayfa 106Kitabı okudu
Liberalizm bireyi çevresinden tamamen soyutlanmış, dünyada tek başına var olan ve hayatını yalnız başına sürdüren bir varlık olarak almamaktadır.
Böyle bir varsayımın hem pratik bir anlamı olamaz, hem de bu tür bir birey anlayışından hareketle toplum hakkında hiçbir şey öğrenilemez. Birey elbetteki diğer bireylerle birlikte ve bireylerin oluşturduğu aile, toplum gibi birlikler içinde yaşamaktadır. Burada gerçek bireyciliğin vurgulamak istediği nokta şudur: Ontolojik bakımdan temel varlık bireydir. Bütün sosyal bütünler bireylerden müteşekkil dir. Bütünlerden söz edildiği vakit onların "varlığını" ancak ve ancak bireylerin eylemlerinde anlayabiliriz. Mises'in dediği gibi, bütünlerin hayatı onları oluşturan bireylerin eylemleriyle yaşanır. Hiç bir sosyal bütün gösterilemez ki, kendi başına hareket etsin, onun adına eylem ve işlemler bireylerce yerine getirilmesin.bir başka deyişle, bütünler gerçek anlamda değil, metaforik anlamda vardırlar.
Hayek'in sık sık vurguladığı üzere toplum, birlik vs. adını verdiğimiz şeyler fiili birer "varlık" değil, bireylerarası ilişkilerdir. Bu ilişkiler ağına verilen adlar olan sosyal bütünlerin varlığını, biz, bizim varlığımızdan ayrı objektif gerçekler olarak anlamayız, kafamızdaki zihni kategorilere uygun olarak bu bütünleri yeniden kurmak suretiyle onları bir anlamda hissederiz.
Sayfa 101Kitabı okudu
Hayek'e göre Adam Smith'in temel ilgisi insanın en iyi olduğu zaman ne kazanabileceği değil, insanın en kötü durumunda zarar vermek için en az fırsata ve imkana sahip olmasıydı. Onun ve çağdaşlarının savunduğu bireyciliğin temel meziyeti, içinde kötü insanların diğer insanlara en az zararı verebileceği sistem olmasıydı.
Bu sistem işleyebilmek için onu işletecek iyi insanlara veya bütün insanların şu an olduklarından daha iyi olmasına dayanmamaktaydı.
Ayşe Buğra'nın da isabetle teşhis ettiği gibi, Smith'in bireyciliği insanların kötü olma kapasitesine rağmen herkese yararlı olabilecek bir sistemin olanaklılığını göstermekteydi.Smith ve arkadaşlarının sistemi bütün çeşitlilikleri ve karmaşıklıklarıyla, bazen akıllı ve fakat daha ziyade saf ve yetersiz yanlarıyla bütün insanları hesaba almakta, hepsini sistem içine yerleştirmekteydi. Onların başlıca hedefleri, insanları sınırlamak yerine bünyesinde onlara özgürlük vermenin mümkün olacağı bir sistemdi.
Sayfa 99Kitabı okudu
-Comte' un sisteminde de, Hegel'in sisteminde de özgürlüğe yer yoktur. Comte'a göre özgürlük "tabii ya s aların hakimiyetine rasyonel uyum"dur. Buradaki tabii yasalar tabii ki Comte'un kaçınılmaz gelişme yasalarıdır. Comte, evrim sürecinin aktığı "kesin ve sürekli entellektüel birliğin", Hegel ise "mutlak gerçek"in sahipliğini elle rinde tutmaktadır. Bununla beraber Hayek, Hegel'in bazı bakımlar dan Comte'dan daha liberal olduğunu belir t mektedir. Hayek' in Hegel ile Comte arasında gördüğü önemli ortak fikirlerin sonuncusu, tarihsiciı iklerinin sonucu olarak ortaya çıkan moral relativizmleridir. Buna göre, bütün moral kurallar zamanın koşulları tarafından haklılaştırılmış olarak görülebilir veya sadece açıkca haklılaştırılmış kurallar geçerlidir. Bu fikir, şüphesiz, tarihsel determinizmin ,insanların farklı zamanlarda niçin gerçekten inandıklarına inandıklarını uygun biçimde izah edebileceğimiz inancının bir tatbi katıdır. Buradan hareketle insanların belirli zamanlarda neye inanmaları gerektiğini bilebileceğimiz ve rasyonel bir şekilde haklılaştırılamayan kuralların irrasyonel veya uygunsuz olarak reddedilebileceği sonucuna ulaşılır.
Sayfa 77Kitabı okudu
Özgürlüğü ve özgür toplumu müdafaayı güçleştiren bir başka neden, özgür toplum hakkında temelsiz biçimde ileri sürülen karalamalardır. Bunların en meşhurlarından biri, özgür toplumun aşırı maddeci olduğu görüşüdür. Bu doğru değildir. Özgür toplumlar plüralist toplumlardır. Bu toplumlarda bir tek değerler hiyerarşisi bulunmaz, pek çok değerler hiyerarşisi vardır. Bireyler diğerlerinin faaliyetlerini nereye yerleştireceklerine ve nasıl değerlendireceklerine de kendileri karar verirler. Özgür olmayan veya özgür olmaktan kısmen uzaklaşmış toplumlar (refah devletleri) özgür toplumlardan çok daha fazla maddecidir.Özgür toplumlarda, özgür olmayan (mesela totaliter) toplumlardakinden çok daha geniş, etkili, gerçek ve gerçekçi bir dayanışma ve insani yardımlaşma vardır.
Sayfa 57Kitabı okudu