"Vahdet-i Vücut" felsefesini ilk kez sistematik bir şekilde yazan Muhyittin Arabi, 1194'te Fas'ta bulunduğu sıralarda Yahudi mistisizmi olan Kabala bilgilerini, harflerin, sayıların, şekillerin mantığını Yahudilerden öğrenmişti. İslami tarikatlar arasında Kabala'ya yakın 'ebcet-cifr' hesabını benimseyen tarikatın adı 'Hurufilik'. Bu tarikatın esası harf ve sayılardan dinsel yorum çıkarmaktır.
Alevî - Bektaşi Deyişlerinde Hurufilik Etkileri
Diğer bir örnek ise "aşıkız bekleriz bab-ı velayet/veçhinde okuruz hem yedi ayet / iki kaş dört kirpik zülfün tamam et / kıblagâh eyledik âşıkaneyiz" dizeleridir. Bu kıtada, Hurufilikteki temel inanışlardan biri dile getirilmektedir; söz konusu inanca göre tüm ilahi kelimeler insanın yüzünde mevcuttur ve bu nedenle insan yüzü kainatın nüshası durumundadır. Yüzde okunan yedi ayet Kur'an-ı Kerim'ın özü sayılan Fatiha Suresi'dir. Yüzün kıblegâh olmasının nedeni ise Allah'ın kâmil biçimde yüzde tecelli etmesi ve yüzün bu anlamıyla kainatın nüshası olmasıdır.
Osmanlı İmparatorluğu'nda, özellikle şehirli sufi kesimlerdeki söz konusu hareketlerinin dinî ve ideolojik boyutunu anlayabilmek için, 14. yüzyılın ikinci yarısında İran'da ortaya çıkmış olup, Mısır dahil bütün Ortadoğu'daki heterodoks çevreleri büyük ölçüde etkisi altına almış bulunan Hurüfilik hareketinin yaklaşık 15. ve 16. yüzyıllar boyunca Anadolu ve Rumeli dahil Osmanlı topraklarındaki etkilerini mutlaka gözden geçirmek gerekir. Çünkü ileriki bölümlerde görüleceği gibi-bizzat Şeyh Bedreddin'den başlayarak gerek ulema arasında, gerekse birtakım sufi çevrelerde değişik biçimlerde ortaya çıkan zındıklık ve mülhidlik eğilimlerinin inanç boyutunun, Hurufiliğin hem ulûhiyyet (divinité) kavramıyla, hem de mehdîlik anlayışıyla sıkı sıkıya bağlantılı olduğu görülecektir.
Nesîmî
Nesimi ile aynı dönemde yaşamış olan İbn Hacer el-Askalani onu Tebrizli olarak nisbeler. Hurufilik anlayışının en sadık temsilcilerinden biri olmuştur. Nesimi’nin başta Şibli’ye bağlandığı bazı tezkirelerde belirtilse de, o asıl şöhretini Fazlullah-ı Hurufi’ye bağlanıp halifesi olduktan var onun, Timur tarafından yargılanıp idamından sonra kazanmıştır. 1. Murat döneminde Osmanlı başşehri Bursa’ya gelen Nesimi burada iyi karşılanmamış, Hacı Bayram-ı Veli ile görüşmek için Ankara’ya gittiğinde Hurufilik ile ilgili fikirleri nedeniyle huzura kabul edilmemiştir. Anadolu’da fikirlerini yayacak ortam bulamadığından o tarihlerde Memlüklerin idaresinde olan Halep’e gitmiştir. Osmanlı ülkesinde isyan hareketinin başlatıcısı ve Hurufi inanç taşıyanların (Torlak/Kalenderi) şeyhi Bedrettin Simavi’nin aynı tarihlerde Halep’e uğradığı bilinmektedir. Halep’te Arap dün bilginleri Nesimi’nin uluhiyet iddia ettiğini ileri sürerek fikirlerini İslam’a aykırı bulup öldürülmesine fetva vermişler, bu fetva Memlük sultanının onayını alan saltanat naibi Emir Yesbek tarafından boynu vurulup derisi yüzülmeli suretiyle uygulanmıştır.
