..Bəlkə Allah qadınlara xüsusi bir sehrbazlıq verib və onlar bizi tilsimləyirlər. Sadəcə bunu özümüzdən gizli saxlayırlar ki, onlara etibarımız itməsin..
”Cırcırama və qarışqa” hekayəsini eşitmisiniz də. Bütün yayı cırcırama uçur, o çiçəkdən bu çiçəyə, sevinir, kef çəkir. Qarışqa isə evinə yem daşıyır. Cırcırama qarışqanı dolayır ki, bütün günü əziyyət çəkirsən. Qarışqa isə fikir vermir. Qış gələndə cırcırama ölür, qarışqa isə daşıdığı qidaları yeyir. Bilirsizmi, bu hekayədə zooloji səhv var. Cırcırama bütün günü yem daşısaydı belə yenə də qışda öləcəkdi. Çünki onun həyatı elə bir aylıqdır. Qarışqa isə yem daşımagına baxmayaraq yenə də qışda ölür. Bizə uşaq vaxtında qarışqanı misal çəkirdilər. Deyirdilər ki, siz də elə olun. Amma əslində cırcırama həyatını yaşadı, xoşbəxt olub, dünyanı görüb öldü. Qarışqa isə əziyyət çəkib, sürünüb öldü. Mən də buna baxıb öz seçimimi edirəm. Qarışqa olub sürünərək ölməkdənsə, qoy cırcırama olub uçaraq ölüm..
Bir gün bir turist Afrikaya gəlir. Görür yerli qəbilədən birisi fildən enib onun boğazındakı ipi kiçik bir dirəyə bağlayır. Turist yanındakı tərcüməçidən soruşur:
- Nəyə görə fili dirəyə bağladı ki? Fil həmin dirəkdən 10 dəfə böyükdür. Bircə dəfə dartsa dirəyi kökündən çıxara bilər. Dirək məndən də kiçikdir ki, elə mən də onu qoparardım.
Tərcüməçi özü də təəccüblənir. O da dirəyin nə qədər nazik və davamsız olduğunu görüb bunu qəbilə adamından soruşur. Qəbilə adamı yaxınlaşıb fili sığallayır sonra isə deyir:
- Bu fil balaca olanda mən onu bu dirəyə bağlayırdım. Balaca olanda, o illərlə bu dirəyi dartıb yerindən qoparmağa çalışırdı. Amma o vaxtlar çox balaca idi, dirəyi qoparmaga gücü çatmırdı. Indi güclüdür, bircə dəfə dartsa dirəyi yerindən qopara bilər. Amma o, taleyilə çoxdan barışıb. Artıq inanıb ki, bu dirəyi qoparmaq olmur. Mən də onu rahatca bağlayıb gedə bilirəm..
Kitabı maraqla oxudum. Qaraqanin düşüncə tərzi və onu kitabda çatdırmağı xoşuma gəldi. Deyirlər ki fəlsəfi fikirlər yazır amma kitab sadə qalır. Yəni bunu biz başa düşürüksə niyə qəliz olsun ki qoy elə sadə olsun bizde sadə oxuyaq daha yaxşı başa düşək. Kitab maraqli idi sonluğa doğru maraq daha da artırdı. O yerini biraz bəyənmədim ki sonda bütün baş verənlərin nə olduğunu tam bilmədik. Bəlkə də belə lazımdır amma yenə də birazda açıq olsa daha yaxşı olardi deyə fikirləşirəm. Kitabda xoşuma gələn hissələrdən biri Valideynlər haqqında olan hissə idi. Oxusaz sizə də maraqlı gələcəyinə inanıram. Məncə kitabdakı fikirləri tam dərk edib və sonluğu öz aləmimizdə tamamlamaq çətin məsələdir. Mən etməyə çalışıram. Sizə xoş mütaliələr.
Evakuasiyanı 6-7 il öncə oxumuşdum, bədii kitablarla ilk tanışlığım ərəfəsinə təvafüq etmişdi. Bəyənmişdim, mənə ideal bir kitab kimi gəlmişdi. Uşaq düşüncəsi... İndi illər sonra Qaraqan oxudum və çox ibtidai gəldi. Həm cümlələr... Həm hekayə...
Təsdiqlədiyim və yersiz qəbul etdiyim fikirlər var idi. Hekayə özünü oxutdurur, filmi də çəkilsə yaxşı alınar. Amma məncə məktəblilər oxumasın, çünki beyinlərini yuya bilər, savadsızlıq yolunu tutaraq, qanunsuzluğa meyil edərlər.
Dünyanı, cəmiyyəti dəyişməyin yolu bu deyil. Əsər bir yerdə plagiat hissi yaratdı. Köhnə və müasir kitbaların, filmlərin mövzudur çünki. İllər öncə bəyəndim Evakuasiyanı, amma A romanında cümlələrin, düşüncələrin şablon və sadəliyini hiss etdim. Son olaraq ümumi nəticədə bəyənmədim. Sadəcə axıcılığa və süjet xəttinə görə 6 verdim.
Sənə öyrədilən hər şeyi unut.
Sən qum dənəciyi qədər kiçiksən.
Sən həyatın boyu ölümü düşünmədən yaşayırsan.
Ölüm gələndə isə deyirsən: "Mən ki, heç yaşamadım".
100 il sonra isə sənə görə heç kim ağlamayacaq.