Aydınlanma Felsefesi
Ahmet ÇiğdemSözler ve Alıntılar
Aydınlanma, fiilî olarak hüküm süren olumsuzlukları, insan tabiatının kusursuzluğuna olan inancına rağmen, açıklama durumundaydı ve açıklamanın yöneldiği yer, insanın ve insan zihninin, anlayışının dışında tabula rasanın “kötü” doldurulmasını sağlayan bir yer olmalıydı. Bu yer Rousseau’da toplumun kendisiydi, genel Aydınlanma portresi içinse din, gelenek vb otorite üçlemesine dayanan skolastik dünya görüşüydü.
Diderot
Deist olarak başladığı din felsefesini, agnostik olarak bitiriyor; Locke ya da Condillac’ı, deneycilik ya da sensualizmi belli bir müddet gündeminde tuttuktan sonra, maddeciliğe ve panteizme kayabiliyordu.
agnostik Diderot
“Tanrım, varolup olmadığını bimiyorum...Bu dünyadan istediğim hiç bir şey yok, çünkü olayların gidişi eğer sen yoksan kendiliğinden, eğer varsan senin erminledir... Burada böylece duruyorum, ölümsüz maddenin zorunlu bir kısmı olarak-ya da belki senin yaratığın olarak.”
Çünkü din, bütün kötülüklerin kaynağı. insanlığın ilerlemesinin, hür rûhlarına kanatlanmasının
önündeki en büyük engeldir. D’Holbach sadece dine değil, aynı zamanda yan dinî deist ve panteist öğretilere de karşıdır
Voltaire, Newton ve Locke’un felsefelerinde müseccem olan ve “kendisine inanılabilmeyi haklılaştıracak ölçüde sınırlarına çekilmiş” din ve Tanrı düşüncesini-bu sınırlarına çekilmiş tanrıya ibadet eden bir insan aynı zamanda bir bilimci olarak kalabilirdi.