DEVLET ANA 50 YAŞINDA
Kemal Tahir'in “Devlet Ana” romanı, bundan tam elli sene önce, Ekim 1967 yılında, “gerçek bir Türk romanı” takdimiyle yayınlandı: “Osmanlıların aşiretten devlet haline gelişimini konu olarak alan; gerek öz, gerek biçim bakımından Batı romanından ayrı bir özellik taşıyan, bir solukta okuyacağınız bu dev eser, gerçek bir “Türk romanı”dır.”
Cemil Meriç'in tabiriyle, “Her kitabı bir bombaydı Kemal Tahir'in; hiyanet kalesinde kapanmaz gedikler açan bir bomba. Her sözü bir tokattı; hamakatin çehresinde şaklayan bir tokat.” “Devlet Ana” Türk toplumunun problemlerinin çözümünü hazır kalıplarda, Batılı reçetelerde bulan aydınların kafasına bir gürz gibi indi. Yerli aydınları heyecanlandırırken, “müstağripleri” tedirgin etti.
Roman üzerine çok şey söylendi, çok şey yazıldı. Kimilerine göre, “Devlet Ana” gerçek ve ilk Türk romanıydı; kimilerinin ölçüsüne göre roman bile sayılmazdı. “Devlet Ana” üzerine yapılan tartışmaları anlayabilmek için 1968 yılı Türkiyesini de anlamak gerek. Çünkü, romanı eleştirmenler değil, siyasetçiler, aydınlar, Sosyalizm üzerine düşünenler gündemine aldı. Kitap bir tezin, bir tarih teorisinin savunusuydu. Milli Demokratik Devrim – Asya Tipi Üretim Tarzı tartışması, Aybarcılar-Belliciler gerilimi... vs. vs. Bu tartışmaların üzerinden elli sene geçti. Türkiye değişti, ideolojiler değişti, toplum değişti. Kitap artık o muhteşem üslubundan zevk alınarak okunmayı bekliyor. “Devlet Ana”, Türkçe yeryüzünde yaşadıkça okunacak on kitaptan birisi çünkü.
Türkiye değişti. Tarihe bakış açısı da değişti. Öfkelenelim ya da övünelim, bugün Osmanlı tarihine karşı daha fazla meraklıyız, daha fazla ilgiliyiz. Ayraç Dergisi olarak istedik ki, televizyon dizileriyle, sinema filmleriyle uyanan bu “Osmanlı merakı” derinleşsin, edebiyatla buluşsun. Dizi-filmler kadar kitaplar da ilgi çeksin. Türk edebiyatının bu başyapıtı, Osmanlı tarihinin konuşulduğu bir iklimde tekrar okunsun.
Ekim sayımızda kısaca değinecek olursak; Kemal Tahir'in kaleminden, romanın isminin koyulma macerasını okuyacağız. Yine Kemal Tahir'in, roman yayınlandıktan sonra bir dergiye verdiği bir röportajdan, kitap için yapılan eleştirilere yanıtlarını göreceğiz. “Ne dediler, Ne yazdılar” sayfasında, kitap hakkında yazılmış ve söylenmiş olumlu-olumsuz görüşlere yer vermeye çalıştık. Türk tarihi üzerine yayınlanan iki romanıyla adından söz ettiren, gelecek vaateden genç romancı Hasan Erimez “Devlet Ana'da ne okuduğunu” anlatıyor. Türk korku edebiyatının öncü isimlerinden Galip Dursun, “Devlet Ana”yı bugüne kadar bakılmamış bir yaklaşımla ele alıyor. Ömer Faruk K, “Devlet Ana”nın Türk edebiyatındaki yerini sorguluyor.
Ve bu sayı için sürprizimiz: Türk siyasetinin tarihi figürlerinden Bülent Ecevit'in, kitap büyük tartışmalar başlatmışken bir dergi için (Kitaplar Arasında, Nisan 1968) kaleme aldığı değerlendirme yazısını da, sahafların tozlu raflarından bulup okurlarımızla paylaşıyoruz.
Keyifli okumalar dileriz...
