Cennetin Kapıları - Gates of Paradise
Doğan KubanSözler ve Alıntılar
"İslam'ın bezemesel bir mimari olduğu düşüncesi yanlış bir klişedir. İslam ülkelerinin mimari geleneklerinde bezemenin ağırlık taşıdığı örnekler vardır. Fakat yapıların mimari tasarımlarına paralel bir bezeme ağırlığı taşıdığı Gotik, Rokoko, Barok çağlarının mimariyi ikinci planda bırakan abartısı İslam mimarisinde hiçbir zaman görülmez."
"İnsan figürünü dışlayan müslüman kültürü, dünya sanat tarihinde figürlü sanatın yokluğu nedeniyle ayrı bir yer işgal eder."
" Divriği yontusu, İslam sanatı içinde başka örneği olmayan bir sanat fenomenidir. "
Sayfa 8
"Bu yapıda ne kapı tasarımı ne kullanılan motiflerin zenginliği ne de taşoyma bezemenin kompozisyonu bağlamında referans verebileceğimiz bir taçyapı geleneği dünya sanat tarihinde yoktur"
" Ortadoğu sanat geleneklerinin en eski motiflerinden biri hayat ağacıdır. Ur kral mezarlarında bulunmuş olan (bugün British Museum'da) ünlü, ağaca tırmanan geyik heykelindeki ağaç bir hayat ağacıdır. Mari'deki kazılarda bulunan fresklerde görülen hurma ağaçları hayat ağacını simgeler (bugün Louvre'da). Nimrud'da bulunan bir Fenike fildişi oymasındaki hayat ağacında Mezopotamya kökenli hurma ağacı ile Mısır lotusu bir araya getirilmiştir. Ağaç üzerinde bir güneş diskinin olduğu, Hitit örnekleri de bilinmektedir. Sasani imparatorlarının kaya mezarlarının girişlerindeki büyük palmetlerde hayat ağacı simgeleridir.
Divriği'de hayat ağacı tasarımının temel öğesi olarak büyük yapraklar kullanılmıştır. Arapça'da ağaç sözcüğünün karşılığı olan 'şecer' (çoğulu eşcar), ağaç ve diğer saplı bitkileri de kapsar. Burada bir sap üzerindeki çift yapraklar ağacı simgelemektedir. İslam kültüründe ağaç, simgelerin simgesi olarak kabul edilir. Cennette var olduğu bildirilen palmiyeyi simgelediğini kabul edeceğimiz palmetler üzerinde, herhalde ağaçlar altında var olan, küçük boyutlu bitkilere benzeyen yapraklar, tomurcuklar, genç filizlerden esinlenilen küçük, simgesel bahçeler vardır. "
Sayfa 52
" Elhasıl medhinde diller kasirdir.
(Övmek için söz yetişmez) "
Sayfa 9 - Evliya Çelebi (1650)
" (...) Divriği Külliyesi, o çağda sadece Anadolu'da varolan ulucami, medrese ve şifahane tipolojisinin en başat ve olgunlaşmış örnekleri ni birleştiren bir yapıdır. Cami, İran kökenli örneklerden farklı bir planla karşımıza çıkar. Bu plan, mihrap önündeki açıklığı bir maksure kubbesiyle vurgulanmış, çok ayaklı bir Arap camisi türevidir.
Sayfa 26