Demokrasinin Sosyolojisi

Bu açıdan, Türk modernitesi için son bir söz söylemek gerekirse şunu diyebiliriz: Türkiye'nin modernleşmesi esasen Batılaşarak Doğulaşma serüvenidir.

Sayfa 286 - Timaş Yayınları

AB

Sayfa 274 - Timaş Yayınları

Reklam

AB

Türk modernitesi, başından beri maddi temelde somut ilişkilerin bir ürününden daha çok zihinsel temelde bir toplumsal tasarım şeklinde tezahür etmiştir.

Sayfa 274 - Timaş Yayınları

Osmanlı İmparatorluğunun çöküş sürecine girmesiyle beraber "bu devlet nasıl kurtarılabilir?" sorusuna cevap arayışları, aslında "anlamaya" dayanan kavrayışlardan çok, pratik çözümleri hayati sayan "algılamaları" ön plana çıkarmıştır. Fakat, bu "pratik çözüm" önerileri de Osmanlının kendi üzerine bir düşünümünü (tefekkürü), son tahlilde, kendi kendini anlamayı ihmal ettiği ölçüde, hem yapay kalmış; hem de bu yapaylığı toplumun özsel dinamiklerini temsil ediyormuş gibi sunarak muvafık veya muhalif politik tavırlar arasındaki çekişmeleri de sanal (virtual) bir dünyaya hapsetmiştir. Bu sebeple, örneğin Türk modernitesi hep "ilerleme"-"gerileme" çekişmesi ekseni etrafında dönmüş, "modernlik" son tahlilde biçimsel değerlere, tutumlara ve tavırlara indirgenmiştir.

Sayfa 276 - Timaş Yayınları

AB

Türk modernitesi, başından beri maddi temelde somut ilişkilerin bir ürününden daha çok zihinsel temelde bir toplumsal tasarım şeklinde tezahür etmiştir. Bu itibarla, Türk modernitesinin soyut/kurgusal yanı hep ön planda tutulmuş, dolayısıyla "modern olma" sembollerden örülü bir meta-topluluk meselesi olarak görülmüştür.

Sayfa 276 - Timaş Yayınları

AB

Oysa, Osmanlı'da "iktisadi zihniyet'in somut temelleri vardır ve bize göre, bunların ancak bir kısmı Weberci tahlillere zemin teşkil edebilir. Mehmet Genç'in (2000: 43-52) göstermiş olduğu gibi, Osmanlı'da "iktisadi dünya görüşü", adeta üç koordinatlı bir sistem içinde meydana gelmiş ve çalışmıştır: İaşe, Gelenekçilik, Fiskalizm. İaşe, iktisadi faaliyeti tüketici açısından değerlendiren, dolayısıyla o faaliyetin amacını insanların ihtiyacını temin etme olarak gören araçtı. Gelenekçilik, sosyal ve iktisadi ilişkilerde oluşmuş olan dengeleri muhafaza eden, bu dengeler bozulmaya yöneldiğinde onları yeniden tesis eden veya ortadan kaldırma iradesiydi. Fiskalizm ise devletin iktisadi kararları almada ge- lirleri yükseltme ve giderleri kısma arasında gelenekten gelen telkinler doğrultusunda gösterdiği tavırdı. Osmanlı iktisat ahlakının ve zihniyetinin kaynakları İslamiyet'in norm dünyası (Sayar, 1986: 11/dipnot 9) olsa da, bu normların düzenlemediği, öngörülmeyen bir çok meselenin üstesinden gelmede ve ilişkileri düzenlemede Padişahların çıkardığı "Kanunname" denen devlet iradesini yansıtan kuralların etkisi de büyüktü (Genç, 2000: 49). Çünkü, Osmanlı iktisat zihniyeti "devletin her şeyin içinde ve üstünde olduğu" bir felsefi ("İlm-i tedbir-i devlet") zemin üzerine inşa olmuştu (Sayar, 2001: 123).

Sayfa 262 - Timaş Yayınları