Mirov carna xwe ji bedêna xwe xelas dıkê û xwe ji bo heqiqête dıke feda, hêz û nefse durtır guhê xwe dıdê ser vicdanâ xwe.
Wicdan ji bo mirovatiye tışteki pır bı qedr û qiymete, Mirovek kû deste xwe bıde sêr wicdana xwe we vexte dıkeve riya heqiqete.
Em dıkarın bejın kû heqiqet dı bedêna mirov da dengê xwedeyê, çaxa mirov tê rûyê dınyayê, berî aqıl bı wicdana xwe dıhıse. Edalet, nizama tabiete, rehmdari û piyarî tehm dıkê...
Melayê Bateyî ji felsefeya xwe da behsa edaleta Xwede, mirovatiyê û wicdanê dıke. Mevludâ Şerif de meteforeke bı mefizikî tışten kû me jor heşmartın nıvisandiyê.
Weki Melayê Bateyî Feqiye Teyran ji felsefe ya xwe da ji qalê nizama jiyana û tışten metafizikî dıkê. Her tım tırsek dı dılê mirovda heyê ku ew tırs ji tışten kû ji ramane mezıntırın. Feqiye Teyran qıseya Zembilfiroş de ji qale ev tırsen ramane mezıntır dıke.
Lı ser habune Søren Kierkegaard ji felsefe ya xweda ji buna tırse hemû tışten metafizikî nivisandınê. Nîşaniya xweye "Tırs û Cırıfîn" de qale Hz. İbrahim û wicdane wi û edaletê xwedê dıkê.
Netice ewê kû filozofê Kurd hertım tıştê metafizikî û maddi bı hevrê temam kırınê.
Ne bı tenê tıştê metafiziki ne ji bı tenê tıştê maddî bondor kırıne. Ji ber ku Xwedê hertışt bı hêvre bı nizamêke afîrandiyê jı bo wê mirov ji ramanen xwe bı tıştê heyî hîdûd dıgrê...
