Bütün hamdler, bizleri yoktan yaratan, sayısız nimetler ihsan eden ve gönderdiği peygamberler ile insanları terbiye eden Allah Teala'ya olsun. Salat ve selâm büyük bir ahlâk üzere bulunan ve inananlar için en güzel örnek olan Hz. Muhammed Mustafa Efendimiz'e (sallallahu aleyhi vesellem), onun yolundan giden pak Ehl-i beyt'ine ve güzide ashabına olsun.
Yüce Rabbimiz, kendisini tanımamız ve O'na ibadet etmemiz için insanları ve cinleri yaratmıştır. İnsanların O'nu tanıması, O'na ibadet ve kulluk etmesi için de peygamberler ve kitaplar göndermiştir. Bütün in- sanlara en son olarak Efendimiz Hz. Muhammed'i (sallallahu aleyhi vesellem) peygamber olarak vazifelendirmiş ve vahiy yoluyla kendisine Kur'ân-ı Kerim'i indirmiştir.
Mevlâmız yüce kitabında Peygamber Efendimiz'e (sallallahu aleyhi vesellem kendi isim ve sıfatlarını tanıtmış, ona nasıl ibadet ve kulluk edeceğini öğretmiş, dünya ve ahiret saadetini kazanma yollarını göstermiştir. Bunun yanında kendisine bu öğrendiklerini insanlara öğretmesini ve açıklamasını emretmiştir. Peygamberimiz de kendisine inen âyetleri, hükümleri, emir ve yasakları en güzel şekilde öğrenmiş, hayatında tatbik etmiş ve insanlara öğretmiştir.
Hak Teâlâ, Kur'ân-ı Kerim'de Hz. Peygamber'in (sallallahu aleyhi vesellem) yüce bir ahlâk üzere olduğunu ve müminler için en güzel örnek olduğunu (Kalem 30/4; Ahzab 33/21) beyan ederek bizim onu örnek almamızı emretmiştir. Peygamber Efendimiz de, "Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim"
1 Malik, el-Muutta, Hüsnü'l-Huluk, 8, Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, 2/381.
buyurarak asıl vazifelerinden birinin, güzel ahlakı yaşamak ve insanlara öğretmek olduğunu bildirmiştir. Bu vazifesini en güzel şekilde ifade ederek başta sahâbe-i kiram efendilerimiz olmak üzere bütün insanlara güzel örnek olmuştur. Sahabi efendilerimiz de onun bu güzel ahlakına şahit olmuşlar ve ondan daha güzel ahlâk sahibi bir kimse görmediklerini ifade etmişlerdir.
Resûl-i Ekrem Efendimiz (sallallahu aleyhi vesellem), Kur'ân-ı Kerim'de emredilen sabır, şükür, riza, ihlas, cömertlik, tevekkül, edep, nezaket, doğruluk, iyilik, takva, merhamet gibi güzel ahlakları bizzat hayatında uygulayarak insanlara güzel örnek olmuş ve öğretmiştir. Bunun yanında güzel ahlaklı olmanın yollarını sözleriyle de açıklamıştır. Kibir, cimrilik, riya, haset, gazap, şehvet, hirs, mal ve makam sevgisi gibi kötü ahlâklardan da sakındırmıştır. Nitekim Hz. Aişe (radıyallahu anha) validemize Allah Resû- lu'nun ahlakı sorulduğunda, "Onun ahlakı Kur'an idi" cevabını vermiştir.
Allah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem) örnek yaşantısı ve hadis-i şerifleri ile güzel ahlakı bizlere öğretmiştir. Bize düşen vazife de Peygamber Efendimiz'in bu güzel ahlakını ve bu konudaki hadis-i şerifleri öğrenmemiz ve hayatımızda tatbik etmemizdir.
Fahr-i Kainat Efendimiz kıyamet günü, mizanda güzel ahlâktan daha ağır gelen bir şey olmadığını haber vermiştir. Yine kıyamet günü, kendisine en yakın olanların ve iman bakımından en kâmil olan müminlerin güzel ahlak sahibi olanlar olduğunu ifade etmiştir. Bu sözleriyle bizi güzel ahlak sahibi olmaya teşvik etmiştir.
Peygamber Efendimiz'in (sallallahu aleyhi vesellem) sözleri, açıklamaları ve örnek hayatı bizim için en güzel numunedir. Onun bu güzel hayatını ve ahlakını öğrenmek ve hayatımızda tatbik etmek bizim en önemli vazifemizdir. Zira Rabbimiz'in rızasını kazanmak ve O'nun mağfiretine mazhar olmamız, Resûlullah Efendimiz'in sünnetine tabi olmaktan geçmektedir (Ali Imran 3/31)
Bu hakikatleri bilen Imam Buhâri (rahmetullahi aleyh), edep, güzel ahlâk ve adab-ı muaşeretle ilgili hadis-i şerifleri titizlikle bir araya toplayarak insanların hizmetine sunmuştur.
2 Müslim, Musafirin, 139
3 Tirmizi, Birr, 62, Ebu Davud, Edeb, R.
Tirmizi Birr, 77, Radà, 11; Ebu Davud, Sünnet, 16.
Muhaddislerin sultanı, bu güzide eserinde geçimle ilgili edeplere, bir müslümanın sahip olması gereken güzel ahlâka, kişinin anne babasına, çocuklarına, akrabalarına, komşularına ve hizmetçilerine karşı vazifelerine; insan haklarına, salih amellere, yeme, içme ve konuşma adabına, sakınılması gereken kötü fiil ve edeplere, güzel isim koymaya, selamlaşmaya, evde uyulması gereken kurallara, oturma ve kalkma adabına, günlük ya pılması gereken ibadet, dua ve zikirlere dair ve bunlara benzer daha pek çok adap kurallarına yer vermiştir.
Bu eserde zikredilen bu edep kuralları ve uygun davranış tarzları, bizim güzel ahlâk ve kâmil iman sahibi bir insan olmamız yolunda birer rehberdir. Bizlerin, Peygamber Efendimiz'in (sallallahu aleyhi vesellem) sahibi olduğu ve miras olarak bıraktığı bu güzel ahlâka sahip olmamız için bu edepleri öğrenip hayatımızda tatbik etmemiz gerekir.
İmam Buhârî hazretleri bu eserinde özenle seçtiği 1322 hadisi 644 konu başlığı altında nakletmiştir. Konu başlıklarına ayrı bir özen göstermiş ve gerekli yerlerde açıklamalarda bulunmuştur. Muhaddislerin imamı, bu eserini zamanının ihtiyaçlarına göre yazmıştır. Kendisine has bir usul ve üslup kullanmıştır. Bizlerin de okuduğumuz hadis-i şeriflerden kendimize göre bir ders çıkarmamız, ibret ve örnek almamız icap etmektedir.
Bu güzel eseri tercüme ederken sade bir dil kullanmaya gayret ettik. Açıklanması gereken yerleri dipnotta kısaca açıkladık. Uzun olmaması için hadisin senedini kısaltarak sadece ilk râvilerin isimlerini zikrettik. Kendisi hadis alanında en güvenilir muhaddislerin başında olduğu için hadislerin tahricini yapmaya gerek duymadık. Çünkü kendisi Kur'ân-ı Kerim'den sonra en güvenilir hadis kitabı olarak kabul edilen Sahih-i Buhârî kitabını yazmıştır. İçindeki hadisleri özenle seçmiştir. Bu kitabında da yine bizim faydamıza olan edeple ilgili hadis-i şerifleri özenle seçtiğine inanıyoruz.
Yüce Rabbimiz bizlere ve bütün okuyucularımıza bu eserden istifa- de etmeyi ve öğrendiklerimizle salih ameller işlemeyi nasip eylesin. Bizi Kur'ân-ı Kerîm ve Resûlullah Efendimiz'in (sallallahu aleyhi vesellem) o güzel ahlâkı ile ahlâklandırsın. Bizleri sırât-ı müstakîmden ayırmasın.
