Erken İslam'da Mizah
Franz RosenthalSözler ve Alıntılar
Biz Ahmed’den duyduk. O kendilerine Muhammed bin el-Kâsım’ın anlattığını söyledi. Muhammed bin el-Kâsım kendilerine Ebû Müslim’in naklettiğini söylemiş. Ebû Müslim ise el-Medâ’inî’nin şunu anlattığını söylemiş:
Eş’eb annesine “Rüyamda benim vücüdumun her tarafının pislikle kaplı olmasına karşılık senin vücudunun her tarafının balla kaplı olduğunu gördüm” dedi. Annesi “Günahkâr. Tanrının senin her tarafını kaplattığı, kötü eylemlerin” diye yorum yaptı. Eş’eb devam etti: “Ama rüyamda başka bir şey daha gör düm. Sen beni, ben de seni yalıyordum.” Buna karşı annesinin söyleyebildiği ancak şu oldu: “Mel’un günahkâr.”
Ebû Süleyman’a (el-Mantikî el-Sicistânî)22 gülmenin gerçekte ne olduğunu açıklamasını istedim ve o bana şu cevabı yazdırdı: Gülme, aklın güçleriyle hayvansallık arasında ortaya çıkan bir güçtür. Gülme bazan ruhun üstlendiği bir araştırma tutumunun sonucu olan bir haldir23. Bu araştırma tutumu24, şaşırmanın aynıdır ve şaşırmada meydana gelen şeylerin sebebi ve nedenini araştırmanın aynıdır. Bu anlamda gülme bir yandan akılla ilişkilidir. Öte yandan o hayvansal güce ve bu sonuncunun ruhtan başlayarak insan bedeni üzerine dağılmasına bağlıdır. Hayvansal güç ya iç yönde ya dış yönde hareket eder25. (Eğer o dış yönde hareket ederse) ve de bunu birdenbire yaparsa, öfke meydana getirir. Eğer onu derece derece yaparsa sevinç ve neşe meydana getirir. Öte yandan eğer o iç yönde hareket ederse ve bunu bir denbire yaparsa, korkuyu meydana getirir. Eğer onu derece derece yaparsa, kayıtsızlık [istihza!] meydana getirir. Eğer o önce bir iç yönde hareket eder, sonra dış yönde hareket ederse çeşitli haller meydana getirir. Bu hallerden biri gülmedir. İki güç (herhangi bir olayın) nedenini araştırırken farklı yönlere doğru çekilirlerse gülme ortaya çıkar. (Söz konusu kişi) aynı anda nedenin filan şey olduğu ve o olmadığına karar verir. Bu durumda ruh sonuçta öfkeleninceye kadar hareketine devam eder. Çünkü iki zıt hareketin hareketi, duyusal izlenimlerin çokluğundan dolayı, yüzde (görülen) bir kıkırdama26 meydana getirir. Ancak daha sonra öfke teker teker onlara hakim olur.”