Film Yönetmek Üzerine
David MametFilm Yönetmek Üzerine Gönderileri
Film Yönetmek Üzerine kitaplarını, Film Yönetmek Üzerine sözleri ve alıntılarını, Film Yönetmek Üzerine yazarlarını, Film Yönetmek Üzerine yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.Sessiz Filmlerin Oyunculara Mirası
Eğer yönetmen için filmin özü bu ise, aktör için de öyledir. Büyük aktörler bunu bilir. Humphrey Bogart, şu öyküyü anlatmış:
Casablanca'yı çekerken, S.Z. (Cuddles) Sakall ya da başka biri, Bogart'ın yanına gelip şöyle der: "Marseillaise'yi çalmamızı istiyorlar. Naziler burada, Marseillaise'yi çalmamız hiç iyi olmaz. Ne yapacağız?"
Humphrey Bogart yalnızca başıyla müzisyenlere işaret verir; orkestraya kesilir ve "da-da-da!" müzik başlar.
Bu sahne çalışmasını bu kadar güzel kılanın ne olduğunu soran birine, Bogart şöyle demiş: "Bir gün beni çağırdılar, yönetmen Michael Curtiz, "şuradaki balkonda dur, ben 'Başla!" dediğimde başını salla" dedi. Bogart da öyle yaptı.
İşte büyük oyunculuk budur. Neden? Daha başka ne yapılabilirdi ki? İzleyiciler, onun bu kadar duygusal bir sahnede duygularını göstermeyişine bayıldılar.
Sessiz Filmlerin Yönetmene Mirası
Diyalogla anlatma zorunluluğunuz, görüntü ve oyunculukla anlatma zorunluluğunuzdan fazla değildir. Ne kadar az anlatırsanız, o kadar çok izleyiciye "vay be!" dedirtirsiniz.
"Burada neler oluyor? Peki sonra ne olacak?"
Öyküyü görüntülerle anlatıyorsanız, diyalog, dondurma üstündeki küçük çikolata kırıntılarına benzer. Olan bitenin üstüne atılmış ciladır. Öyküyü çekimler taşır.
Aslında iyi bir filmde diyalog olmaz. Bu nedenle her zaman sessiz film yapmaya çalışmalısınız (Charlie Chaplin'in de savunusu bu yöndedir).
Yoksa Amerikan film endüstrisinin başına gelen, sizin de başınıza gelir. Çekim listesi hazırlamak yerine, öğrenciyi ayağa kaldırır ve ona "Bu Mr. Smith değil mi? Sanırım ona kararını değiştirteceğim" dedirtirsiniz.
Ses, sinemada kullanılmaya başladıktan sonra Amerikan filmlerinde yapılan budur ve o zamandan bu yana Amerikan filmleri beter olmuştur. Öykünüzü çekimlerle anlatmalısınız, çünkü böylece gerek duyulup da en beğendiğiniz diyalog çıkarıldığında -gerçekten de, film seslendirilirken ya da filme altyazı eklenirken bu olabilir- güzel bir film hemen hiç zarar görmeyecektir.
Diyalog
Oyunculukla diyaloğun sorunları aynıdır. Oyunculuğunki gibi, diyaloğun amacı da çekim listesindeki zayıf noktaları toparlamak değildir. Diyaloğun amacı "karakter" hakkında bilgi vermek değildir. İnsanların konuşma nedeni, sadece istediklerini elde edebilmektir. Filmlerde ya da sokakta kendini anlatan insanlar size yalan söylemektedirler. Fark şudur: Kötü bir filmde adam "Selam Joe, bu akşam senin evine geleceğim; çünkü benden borç olarak aldığın paraya ihtiyacım var" der. İyi filmde ise "dün hangi cehennemdeydin?" der. Erkek kıza "ne kadar güzel bir elbise!" der. Hiçbir zaman "altı haftadır kimseyle yatmadım" demez.
Oyuncuları Yönetme Sanatı
Oyuncu her fiziksel hareketin, "oyundaki" ya da "sahnedeki" anlamı taşımasına ne kadar uğraşırsa, filmi o ölçüde katleder. Oyuncu, kendini müdahale edilmemiş belirli fiziksel hareketlere ne kadar verirse filminiz o kadar iyi olur. Eski film yıldızlarını çok sevmemizin nedeni de budur. Onlar son derece sadeydiler.
"Ben bu sahnede ne yapıyorum?" Koridorda yürüyorsun.
Nasıl? Oldukça hızlı. Oldukça yavaş. Kararlı.
Bu basit belirteçlere kulak verin. Oyuncuları yönetme sanatı, hareketlerin ve belirteçlerin seçiminden oluşur. Çoğu oyuncu filmin ana fikrini canlandırmak için kendi zihinsel yeteneklerini kullanmaya çalışır; ama bu, onların işi değildir. Onların işi, her vurguda yönetmenin ve senaryonun ortaya koyduğu belli hareketleri mümkün olduğunca basit ve başarılı bir şekilde yapmaktır. Provalardaki amaç, her vurguda oyunculara yapmaları gereken hareketleri söylemektir. Sete geçildiğinde, dikkatle not almış iyi oyuncular bu hareketleri sahnelerler. İşi duygusallığa vurmadan, bir şeyler keşfetmeye kalkmadan, yalnızca kendilerine ödenen paranın karşılığını ortaya koyarlar; yani tam olarak provalarda çalışılmış hareketleri, mümkün olduğunca sade biçimde gerçekleştirirler. Oyuncunun görevi duygusal olmak değil, dosdoğru olmaktır.
Film Endüstrisi
Film dünyası, yozlaşma çemberi içinde sıkışmış durumda; çünkü pusulası olmayan insanlar, bu dünyayı yönetmekte. Bu baskıya karşı yapabileceğiniz tek şey ise doğruyu söylemektir. Doğruyu söyleyip muhalif kuvvet oluşturan birileri her zaman bulunur. Çağdaş Amerikan filmleri, neredeyse her zaman saçma, uyduruk ve müstehcendir. Amacınız "endüstri" içinde başarıya ulaşmaksa, çalışmanız ve ruhunuz yıkıcı etkilere maruz kalacaktır. Eğer bu endüstri tarafından kabul görmeyi çok istiyorsanız, onlardan biri haline gelirsiniz.
Jesus Factor
Çekimler bittikten sonra film üstünde biraz daha çalışma ihtiyacı duyabiliriz. Bu olaya bilim adamları Jesus Factor diyorlar. Jesus Factor, "kağıt üzerinde gayet doğru gibi görünüp, bir nedenle uygulamada istenen sonucu vermeyen" anlamına gelen teknik bir terimdir. O zaman şu sözü hatırlamak gerekir: "Bir şiir asla bitmez, ancak terk edilir."
Entropi
Entropi, mantığın en basite, en düzenli duruma doğru mantıksal ilerleyişidir. Drama da böyledir. Entropi, yani drama, karmaşık durum dinginliğe kavuşuncaya dek sürer. Her şey karmakarışık olmuştur ve dinginlik durumuna dönmelidir.
Kurgu
Herkes iyi film yapmak için ilk makarayı yakmak gerektiğini söyler ve bu doğrudur da. Sinemaya her gidişimizde bunu yaşarız. 20 dakika sonra kendimize "filme neden buradan başladılar ki?" sorusunu sorarız. Karmaşık olanla başlayın ve vurgunun, düzeni sağlamak için harcanan çabayla ilgili olmasını sağlayın.
Karakterle Özdeşleşmek
Alfred Hitchcock'un gerilim filmleriyle ilgili olarak söylediklerinin benzerini The Uses of Enchantment'te Bruno Bettelheim peri masalları için söyler: Oyunun kahramanına ne kadar az müdahale edilir, kahraman ne kadar az kimliklendirilir ve niteliklendirilirse, ona kendi iç dünyamızdan o kadar şey mal eder, onunla o kadar çok özdeşleşir, yani kahramanın aslında kendimiz olduğuna o ölçüde güçlü biçimde ikna oluruz.
"Kahraman beyaz bir ata binmişti" yerine "uzun boylu bir kahraman beyaz bir ata binmişti" denmez; çünkü dinleyici eğer kısa boylu ise kendisini kahraman ile özdeşleştirmeyecektir. "Kahraman" dendiğindeyse, dinleyici bilinçaltında kendisini o kahraman olarak canlandırır. Hedefe giden yola ne kadar az müdahale edilirse izleyici o kadar memnun kalacaktır. Kahraman ne kadar az betimlenirse, o denli başarılı oluruz.
Özdeşleşmenin nedeni, yazarın anlatıyı bir kenara bırakmasıdır. Bizim gördüğümüz sadece öyküdür. Kahramanla, o hedefinin peşindeyken özdeşleşiriz. Bu yolla özdeşleşmek, "karakter özellikleri" üzerinden özdeşleşmekten çok daha kolaydır. Çoğu filmde, kahramanın girdiği mücadele yerine, bizi ondan ayıran bir sürü özelliği anlatılır. Yönetmenin anlatması gereken öykü, zorluklarla dolu dünyaya karşın kahramanın istediğini elde etmek için gösterdiği ısrarın öyküsüdür.
Bilgi Eksiltmek
Filmlerde, televizyonda yapıldığı gibi bir karakter ya da bir mekan yaratılmaz. Önemli olan "öykünün nerede geçeceği" değil, "ne hakkında olduğu"dur. Bu, bir filmi diğerinden farklı kılan şeydir. İzleyicinin ilgisini nasıl sürekli kılabiliriz? Tabii ki, fazla bilgi vererek değil, tam tersine bilgi vermeyerek; eksikliği, öykünün ilerleyişi bakımından engel oluşturmayacak tüm bilgiyi saklayarak. Hitchcock, Amerikan filmlerine çamur atıp, onların "konuşan insan görüntüleri" olduğunu söylemişti gerçekten de çoğu öyledir.