Sözler ve Alıntılar
.
Dr. Nazım, Türklerin müslümanları kurtaracağını, fakat asla tersinin olamayacağı Pan-Türkist inançlarından gurur duymaktaydı. Enver, Türk olmayan milliyetlerin seviyesizliğinden yakınmakta ve en genç ve seviyesiz bir Türk'ün dahi diğerlerinden daha seviyeli ve güvenilir olduğunu söylemekteydi.
.
Sayfa 51Kitabı okudu
"Bütün insanlar düş kurar ama aynı biçimde değil. Geceleri zihinlerinin tozlu kıvrımlarında düş kuranlar, gündüz uyandıklarında bunun boş olduğunu anlarlar. Fakat gündüz düş görenler tehlikeli insanlardır, çünkü gözleri açık bu düşlerini gerçekleştirmek isteyebilirler. Ben bunu yaptım."
T. E. Lawrance
Bilgeliğin Yedi Temeli
(Seven Pillars of Wisdom)
Giriş Bölümü
Sayfa 6Kitabı okudu
.
"Unutmayın, daha önce Balkan Savaşı'nı ikinci safhasında kazanmıştık" diye bağırmıştı. Enver Paşa bu savaştaki yenilgiyi iyimser bir şekilde sadece geçici bir geri çekiliş olarak yorumlamaktaydı.
İstanbul'dan ayrıldığında, yeni Sadrazam Ahmet İzzet Paşa'ya yazdığı bir mektupta, Kafkasya'ya gidiş amacını, Azerbaycan'a hizmet etmek olarak açıklamıştı. Izzet Paşa gibi Türkiye'de kalan Mustafa Kemal Paşa, Enver Paşa'nın bağımsız bir Türk Devleti kuracağını, muhtemelen Azerbaycan'da olacağını tahmin etmekteydi.
.
Sayfa 19Kitabı okudu
.
15 Mart 1921'de, Talat Paşa Berlin'de bir sokak köşesinde Soghomon Tehlirian isimli bir Ermeni militan tarafından suikasta uğramıştı. Bu olay savaş sonrası İttihat ve Terraki'ye dair yayınlarda iz bırakan bir olay olmuştur. Eski Sadrazam'ın ölümü Enver üzerinde ciddi bir tesir bırakmıştı. Rus karşıtı direnişin bilinen bir kahramanı olan Şeyh Şamil'in oğlu, bu şehitliğin önemini şöyle anlatmıştı:
"Toplumun devamlılığı bireye bağlıdır. Eğer birey ölürse, toplum da son bulmaya mahkumdur. İttihat ve Terakki Komitesi, merhumun ebedi ışığının yok oluşuyla çökmüştür. Faaliyetteki dostları dağılmıştır"
.
Sayfa 61Kitabı okudu
Paşa’nın mektuplarını okurken dikkatimi çeken bir özelliğini daha eklemek isterim. Öyle anlaşılıyor ki, Enver Paşa’nın ahlakî temizlik ve yüceliği, çevresindeki arkadaşlarının hususi hayatlarını etkileyecek ölçüde tesir de yaratmakta, tek başına bir ahlakî baskı unsuru oluşturmaktadır. Paşa’nın da, arkadaşlarının özel hayatlarıyla, ahlakî tutum ve davranışlarıyla ilgilendiği anlaşılmaktadır. Yurt dışında yaptıkları yazışmaların birinde, Dr. Nazım, “Hakkımda pek haklı olarak hiddet buyurmuşsunuz.” diye başlayan mektubunda, vallahi, billahi “size söz verdikten sonra” o kadınla bir daha görüşmedim, diyor ve “Mübarek ellerinizden öperim.” diye bitiriyor. İttihat Terakki’nin ünlü teşkilatçısı Dr. Nazım’ın bu ifadeleri, arkadaşlarının onu nasıl gördüklerini ve manevi otoritesinin büyüklüğünü yeterince hissettirmektedir.
.
Enver taraftarı program olan "Mesai"yi yaymak için özel bir görevle Bakü'yü terk etmiş olan Mustafa Nail Bey, 4 Şubat 1921'de Enver Paşa'ya bir mektup göndermiştir. Bu mektupta: "Mustafa Kemal Paşa methedilmeyi hak ediyor. Söylentilerle büyülenmeyeceğinizi umuyorum. Türkiye yeniden doğuşu yaşamıştır. Mustafa Kemal'den fayda göremeyenler, aklınızı Kemal'e karşı nefretle ve mümkün olduğunda hemen Anadolu'ya giriş ile doldurmaktadır." diye yazmaktaydı.
.
Sayfa 55Kitabı okudu
Enver Paşa, 8 Kasım 1921 tarihinde av partisine katılmak bahanesiyle Buhara'dan ayrılıp, Basmacı'daki harekete katılmak-üzere yola çıkmıştır.11 Enver Paşa'nın Basmacı hareketine yakınlık duymaya başladığı tarih hala açıklığa kavuşmamıştır .12 Buhara'dan yazdığı 16 Ekim 1921 tarihli ilk mektubunda, Kamil'e "silahlı