Islâm'da Felsefe Akımları
İsmail Hakkı İzmirliIslâm'da Felsefe Akımları Gönderileri
Islâm'da Felsefe Akımları kitaplarını, Islâm'da Felsefe Akımları sözleri ve alıntılarını, Islâm'da Felsefe Akımları yazarlarını, Islâm'da Felsefe Akımları yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.GAZÂLÎ ve İBN SİNA...
- "İbn Sina daha sert, daha merttir. Daha çok aklî gücü ile, aklın gücüne olan imanı ile etkilidir. El-Gazâlî daha yumuşak, daha mütevazı, daha samimidir. Kalbî coşkunluğu ile, dini imanıyla daha çok hoşa gider..."
Sayfa 185 - EL GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
İLM-İ HÂL...
- "El-Gazâlî, inançla ilgili konuları mantık sınırları içinde sağlam bir biçimde toplama hususundaki çalışması sırasında, ahlâk ve zühdü kesinlikle elden bırakmıyor. Bu cihetten el-Gazâlî'nin İbn Sina'dan üstün olduğu söylenebilir. İbn Sina'nın amelî-pratik felsefeye ilgisi azdır. Ahlâk ve zühd konuları ile öğretilerini inceden inceye araştırarak canlı bir biçimde hiçbir zaman uğraşmamıştır. Hayatı serbest geçmiştir. Başlıca hazzı zihnî etkinliktedir. El-Gazâlî ise kendisini erdemli kılacak amel-davranışlara yönelmiş, tasavvuf yoluna girmiştir..."
Sayfa 184 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
Mantık...
- "İbn Sina aklı imanın üstünde tutuyor! Filozofların bilimi ile vahye eşit biçimde iman ettiğini öne sürmekle birlikte, amelî olarak, davranışlarını filozofların bilgilerine uyduruyor. El-Gazâlî ise vahyi sarsılmaz bir temel ve doğru yol olarak kabul edip ona bağlanıyor. Ancak İbn Sina'nın felsefeye koymak istediği mantıkî karşılığı, bu aklî bağlantıyı benimseyerek bütün mantık şartlarını içeren düşünceyi doğru kabul ediyor, "Mantık bilmeyenin ilmine güvenilmez" hükmünü veriyor..."
Sayfa 184 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
GAZÂLÎ ve KANT...
- "İbn Sina felsefede dogmatiktir. Yalnız doğruluk yada yanlışlık bildiren önermeye, mantıkî hükme (tasdik) inanır.
El-Gazâlî ise akıl yürütmeyi (istidlâl) oyuncak yerine koyarak neticede her iki anlamı verebileceğine, tersini de ispatlayabileceğine kadar varır. El-Gazâlî'nin bu görüşü bugün de değerini koruyor. Meselâ, Kant bu görüşü savunuyor..."
Sayfa 184 - EL GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
AKLIN HADDİ...
- " İbn Sina aklın bütün gücüne tam bir iman içindedir. Akıl sayesinde bir sistem kurar. El-Gazâlî eserlerinin de ispatladığı gibi diyalektikte (Cedel-Tartışma) çok usta olduğundan, ustalığını aklın zayıflığını ispatlama, bulunduğu yüksek yerden aşağılara indirme yolunda kullanıyor..."
Sayfa 184 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
TASAVVUF ve GAZÂLÎ...
- "El-Gazâlî, bütün araştırma-incelemelerinden sonra, ulaşılması istenilenleri elde etme konusunda aklın bağımsız olmadığına, bütün zor meselelerin üzerindeki sır perdesini açacak gücü bulunmadığına kesin biçimde karar veriyor. Hakikate ulaşmak için derinlemesine incelemeler yapan el-Gazâlî hakikati zikredilen üç yolda (kelâmcılar, filozoflar, batînîler) bulamıyor. Son umudunu tasavvuf yoluna bağlıyor. El-Gazâlî, tasavvuf yolunun ilim ve davranışla tam olacağını, bir arınma (tasfiye) yolu olduğunu biliyordu..."
Sayfa 182 - 183 EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
THEİSTLER...
- "Theistler, Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi filozoflardır. Farabi ve İbn Sina gibi İslâm filozofları da theist filozoflar arasında yer almaktadır. Theistler de küfür bid'attan kurtulamamışlardır. El-Gazâlî, İslâm filozofları içinde Farabi ve İbn Sina'yı Aristoteles felsefesini İslâm'a aktaran filozoflar olarak kabul ediyor. [...] Onların görüş ve fikirlerinin bir bölümünü dinden çıkma (küfür) bir bölümünü de bid'at sayıyor. Bir bölümünün de inkâr edilmesini gerekli buluyor. Kısaca matematik hakkında itiraz edilebilecek bir şey bulmuyor. Fizikte doğru ile yanlışın karışık olduğunu söylüyor..."
Sayfa 182 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
ZINDIKLAR...
- "Filozoflar bir çok fırkaya ayrılmışlarsa da el-Gazâlî onları başlıca üç fırkaya ayırıyor: Maddeciler (Dehriyun, Materyalistler), Doğalcılar (Tabiîyun, Naturalistler) ve tanrıcılar (İlâhîyun, Theistler)
Materyalistler Kâinatın yaratıcısını (Sani-i âlem, Tanrı) inkâr ettikleri için el-Gazâlî bunlara zındık (kâfir) diyor.
Naturalistler kâinatın yaratıcısını kabul etmişlerse de, insanın aklî güçlerini insan tabiatına bağlı saydıkları için, mutlak olarak ahiret hayatını inkâr ettikleri için bunlara da zındık diyor..."
Sayfa 181 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
Şüphe...
- "El-Gazâlî, şüpheyi bilgiye ulaşmanın yollarından birisi sayıyor, "Şüphe gerçeğe ulaştırır!" umdesini koyuyordu. Bu kaide, altı asır sonra Descartes ve izleyicileri tarafından müdafaa edilmişti..."
Sayfa 179 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
İLÂHÎ NUR...
- "El-Gazâlî, İlâhî nur sayesinde hem dinî inançların hakikatlerine, ahlâkî duyguların güzelliklerine, hem de bütün bilginin, istidlâllerin temeli olan aklın ilk umdelerinin hakikatine itimat etmiş bir daha şüpheye düşmemişti.
Çünkü aradığı kesinlik ve huzuru bulmuştu..."
Sayfa 179 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
Düğüm...
- "El-Gazâlî "İnsanlar uykudadır, ölünce uyanırlar!" hadîsini göz önüne getirerek, hayatı rüyâ, ölümü uyanıklık sayarak bir daha düşünmeye başladı. "Gözünden perdeyi kaldırdık, bugün gözün keskindir, her şeyi görebilir" (Kaf, 50/52) ayeti uyarınca, insan öldükten sonra şimdiki gördüklerinden başka birtakım nesnelerin görünür duruma geleceğini hatırladı. Bu gibi hatıralar nefsine bir düğüm bağladı. Bu düğümü çözmek için çareler aradı, ama düğümü çözecek bir yol bulamadı. Çünkü bu düğümün çözülmesi ancak delillerle mümkün olabilecekti."
Sayfa 178 - 179 EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
GÜVEN ve ŞÜPHE...
- "El-Gazâlî tam bir itimat aradığı hâlde, ne yazık ki, bunun kendisinden bucak bucak kaçtığını gördü. Kat'i bilgi için tam bir kıstas bulamadı. Kuşkuculuk (Hisbaniye) vadisine düştü, ruhî ve vaziyet olarak sofist oldu. Fakat sofistliği söz ve yazılarıyla ortaya koymadı. Bu durum iki ay kadar sürdü."
Sayfa 178 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
AKLÎ ve HİSSÎ bilgiler...
- "El-Gazâlî önce kafasındaki bilgiler yığınını araştırdı. Hissî bilgilerle apaçık bilgilerden (bedihiyat) başkasına güvenmediğini gördü. teorik bilgiler diğer yanda kalmıştı. Bu ikisi üzerinde gereği gibi düşünmeye başladı. İlk olarak hislerden şüpheye düştü, hissî bilgilere güvenini yitirdi. Artık yalnız aklî bilgilere güveniyordu. Fakat biraz sonra aklî bilgiler konusunda da kuşkuya tutuldu. Artık apaçık (bedihi) bilgilere de güveni kalmadı. Çünkü aklî umdelerin güvenilirliğini ispatlayacak sağlam bir delil yoktu."
Sayfa 178 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
KALB GÖZÜ...
- "El-Gazâlî kesin bilgiyi elde etmeye çalıştı. Gözünde en zor şey gerçeği gerçek dışı olandan ayırmaktı. Bunun için her tehlikeye atılıyordu. Bu konuda "Gerçeği insanlarla bilme; gerçeği bil, gerçeğe sahip olanları da bilirsin!" umdesini izledi.
El-Gazâlî, tehlikelerden kurtulmanın ancak görüş ve düşünce özgürlüğü ile mümkün olabileceğini, bilgi sürecinin ilk aşaması olarak kabul etti. Taklidi halkın boynuna asarak, ilim isteyenlere kesin biçimde yasakladı; buna karşılık düşünce ve akıl yürütmeyi (istidlâl) zorunlu kıldı. Düşünce özgürlüğü gerçeğe ulaşmanın zorunlu şartı idi. Fakat yeter şart değildi. Yeterlilik şartı kalb gözünün açık olması, kalbin saflaştırılması, arındırılması idi."
Sayfa 178 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu
TAKLİD...
- "El-Gazâlî düşündü, taşındı, ölçtü, biçti, neticede bir taklidi diğer taklitten üstün tutmanın ahmaklık, avanaklık, şaşkınlık olduğu sonucuna vardı.
Kalbinden taklid bağı çözüldü, bağlılık zinciri kırıldı; gerçek ve kat'i bilginin, şüphe ihtimali kalmayacak biçimde açığa çıkacak bir bilgi olduğunda, hiç kuşkusu kalmadı. Öyleyse kesin bilgiye ulaşmak için bütün bilgileri temelden kurmak gerekiyordu."
Sayfa 177 - EL-GAZÂLÎ, KİTABEVİ YayınlarıKitabı okudu