İslam'da Şehir ve Mimari
Turgut CanseverSözler ve Alıntılar
Mimarî, insanın çevresini biçimlendirme çabasının ürünüdür.
Ailenin yapısı, çocukların eğitimi, kültürel amaçlar, yaşlılara saygı ve mahremiyet şuuru, bir Müslüman evinin planimetrik organizasyonuna yansır. Bir evin mahremiyeti ile mahfuz ve mahrem bir mekân olarak ev anlayışı birbiriyle ilişkili ifadelerdir.
Ne isterseniz yapınız, her yaptığınız şey mutlaka inancınızın tam bir inikâsı (yansıması) olacaktır.
Bu sebeplerle, Türk-İslâm-Osmanlı kültür çağının en üst ifadesi mimarîde tezahür etmiştir. Bu mimarînin büyük abideleri yanında, sivil mimarî eserleri olan evler ve mahalleler, kültürü belirlemek açısından daha da yüksek bir değere sahiptir. Türk-İslâm ve özellikle Osmanlı kültüründe seyredilen sanat yerine yaşanan sanatın hâkim olması; insanların hayatın her anında, bir sanat, kültür duyarlılığı ile yücelmeleri; büyük mimarî eserlerin varlığı ile olmaktan daha çok, insan hayatının her anını çevreleyen evler, mahalleler, sokaklar, iş ve çalışma yerlerinin mimarî özelliklerinin idrak edilmesi ile sağlanır.
Şehir; insanın, hayatını düzenlemek üzere meydana getirdiği en önemli, en büyük fizikî ürün ve insan hayatını yönelten, çerçeveleyen yapıdır.
Kiliselere vurgu yapıyor
Tasvirci sanat, genellikle tasvir ettiğini yüceltmek, sevdirmek veya küçültmek gibi etkileri beraberinde getirir. Böylece kişinin bilinçle karar verme hakkı yok olur. Bu etki Batı kültürünün temel niteliğidir.
Ortaçağ Hıristiyan mimarîsi için tipik olan Gotik bir katedral, dışarıdan çeşitli açılardan
gözlemlemeye imkân verir. Oysa içine girdiğinizde iki hâkim eksenle karşılaşırsınız: Birisi, girişten
mihraba (altar) kadar yatay olarak uzanan eksen, öbürü ise tabandan tavana kadar dikey olarak
yükselen eksen. Böylece insanın hareketleri yönlendirilmiş ve tahakküm altına alınmıştır. Gotik
katedralde mimarînin empoze ettiği egemen hareket, insanın seçme özgürlüğünü elinden alır ve
sorumluluk şuuruna saygı göstermez. Bu tavır, yine İslâm’ın bilinçli insan ve sanat eseri telakkisine
taban tabana zıttır.