Kelam Kozmolojik Argümanı: Yeni Bir Değerlendirme
Jacobus ErasmusSözler ve Alıntılar
2. Bir sonsuzun diğer sonsuzdan daha büyük olması imkansızdır.
3. Dolayısıyla evren sonsuz değildir.
Gazali [İslam filozoflarını] o kadar net ve o kadar iyi bir şekilde açıkladı ki, felsefi fikirleri filozof olmayanlar için de erişilebilir hâle getirdi. ... Gazzâli'den sonra hiçbir yetkin İslam kelâmcısı, Gazzâlî'nin eleştirdiği felsefi teorilerin ayrıntılı bir şekilde tartışılmasından kaçınmadı. Kelâm bundan sonra, daha önce hiç olmadığı kadar felsefi teorilerle mezc oldu
Daha net terimlerle ifade etmek gerekirse kelâm kozmolojik argümanını şu üç iddiayı kanıtlamaya çalışan kozmolojik argüman türü olarak tanımlayabiliriz: (i) Evren varlığa gelmiştir, (ii) evrenin varlığı için bir neden ya da yeterli açıklama vardır ve (iii) bu neden ya da yeterli açıklama ya aşkın zat olan (personal) bir varlıktır (başka bir ifade ile Tanrı), veya aşkın bir zata (başka bir ifadeyle Tanrı'ya) dayanmaktadır.
Gazzâlî'ye göre evrenin yokluğu ve varlığı eşit derecede mümkündür. Benzer şekilde, bir zamanda yaratma ve başka bir zamanda yaratma eşit derecede imkân dâhilindedir (al-Ghazālī 2013:105). Buna göre, İlk Neden, belirli bir sonlu zaman önce evrenin varlığını gerçekleştirmeye karar vermiş olmalıdır. Ancak, sadece hür irade ile donatılmış bir şahsî fàil, iki eşit veya benzer olasılıklar arasında karar verme kapasitesine sahiptir.
"İlk Neden evreni niçin daha önce yaratmadı?” sorusuyla karşı karşıya kalındığında belirleme ilkesi, Gazzâlî'nin, İlk Neden'in evreni belirli bir sonlu zaman önce yaratmak için ezelde irade ettiği yanıtını vermesini sağlar.
Allah Hakkında Bilinemezliğin İmkansızlığı
"Aşkın Tanrı hakkında hiçbir şey bilemeyiz", ancak bu iddianın kendisi de aşkın Tanrı hakkında bir bilgi iddiasına muhtevidir.
Kozmolojik argüman evrene dair, örneğin evrenin var olduğu, mümkün olduğu (çünkü var olmaması da imkân dâhilindedir), ya da evrenin var olmaya başlamış olduğu gibi, doğruluğu farz edilmiş olgulardan doğaüstü bir şeyin (genelde bu şey Tanrı'yla özdeştirilir) varlığını çıkarma teşebbüsünü ifade eden bir argüman türüdür.