Kök Türk Tarihi
Saadettin Y. GömeçKök Türk Tarihi Gönderileri
Kök Türk Tarihi kitaplarını, Kök Türk Tarihi sözleri ve alıntılarını, Kök Türk Tarihi yazarlarını, Kök Türk Tarihi yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Çocukluğunda her Türk beyi gibi iyi bir eğitim alan bu Türk hakkında Çin vesikaları; Bengü(Böngü) Kagan’ın halk içinde itibarlı bir yere sahip, çok çalışkan ve bilgili, gök olaylarıyla yakından ilgilenen, cesur, alçak gönüllü, planlı hareket eden, çevresine kolayca uyum sağlayan bir kişi olduğunu söyler.
Sayfa 34
Adlarının ne anlama geldiği bile kesin olmayan Juan-juanların, dili ve etnik yapısı da tam manasıyla açığa kavuşamamıştır. Bu nedenle zaman zaman Juan-juanların, Türk Avarlarla bir tutulmasının veya onları Türk soylu gibi göstermenin hiçbir ilmi delili olmadığını vurgulamak isteriz.
Sayfa 53
Bumın’ın önderliğindeki Kök Türkler, Juan-juan ülkesine hücüma geçti. Juan-juan ordusu ağır bir mağlubiyete uğratılınca, Anaguey üzüntüsünden kendi canına kıydı, oğlu ise Çin’e kaçmak zorunda kaldı
Sayfa 60
Kök Türklerin temelini meydana getiren bu Börülüler ailesinin kahraman beyi Bengü (Böngü), muhtemelen 433’lerde ağır bir hastalığa yakalanarak, öldü. Ondan sonra devletin idaresini üstlenecek veliahtın yaşının küçük olmasından dolayı, meclis hanlığa Bengü’nün(Böngü) büyük çocuklarından biri olan Börü İçen’i (Mo-chien) atadı.
Sayfa 51
Kök Türk Kaganlığının Yükselişi
Kök Türklerin meydana getirmiş oldukları birliğe Hazar’dan başlayıp, Kingan Dağlarına kadar uzanan Türkistan’ın bütün Karluk, Basmıl, Türgiş, Uygur, Oguz, Çik, Çigil, Tarduş, Az, Kurıkan, Hazar, Bulgar ve Kırgızları ile isimlerini sayamayacağımız diğer başı boş Tölös boyları katılmışlardı. Bu kadar geniş bir sahaya sahip olmak elbette kolay değildi, ama Kök Türkler bunu başardılar. Onlardan önce Hunlar bunu denemişlerdi, fakat Hun hakimiyeti daha çok güce dayalıydı
Sayfa 62
Bunların dışında, Türk tarihine şöyle bir baktığımızda, başlangıçtan itibaren kuvvetli bir ata-erkil aile yapısıyla karşılaşırız. Ancak, Çin kaynaklarındaki Türklerin dişi kurttan türemeleri, en eski atalarından birinin on tane karısının olması ve doğan çocukların aile ismini annelerinden almaları gibi efsanevi izler ile baş ve Türk hatundan doğan evladın tahtta oturabilmesi durumları, Türklerde ana-erkilliğin de söz konusu olabileceğini hatıra getirmekir.
Sayfa 44
Eski Türk inanç sisteminde en önemli kurban attır. Çünkü bu hayvan konar-göçer Türk'ün herşeyidir. Öbür dünyaya bile onsuz gitmeyi düşünemez. Ayrıca ta İslami döneme kadar süregelen bir geleneğe göre, bazı hükümdarların türbelerinde, belirli günlerde altın gerdanlıklar ve atlas kumaşlarla süslü atların bekletildiğini kaynaklar bize haber veriyor. Günümüzde bir kısım Türklerde, atların da renklerine göre kurbanı ve derman oldukları hastalıklar söz konusudur. Mesela gök at kurbanı baş hastalıklarının def'i, boz at kurbanı karın ve göğüs hastalıklarından korunma, doru at kurbanı veremden sakınma, sarımtırak atlar da romatizmayı uzak tutmak amacıyla kesiliyordu. Attan sonra ikinci sırada ise koyun gelir.
Sayfa 138
Yanında fazla askeri olmayan T'ai-tsung bir cesaret gösterisi yaparak şehrin kapıları önüne çıkmış, Wei Nehri boyunca ilerleyerek, İllig Kagan'ın karşısında durmuştu. T'ai-tsung yanındaki komutanlarına, "Türklerin karşısına çıkmadığı takdirde korktuğunu sanacaklarını, bütün vilayetlere dağılarak karışıklıklara sebep olacaklarını, Türkleri hafife aldıklarını hissetmeleri gerektiğini" söylüyordu. Nitekim dediği gibi de olmuştur. Wei Nehri Barış Andlaşması aslında Çin için bir kurtuluştur. Ta'i-tsung bu cesaret gösterisini yapmamış olsaydı, belki de Çin darma-dağın olabilecek bir Türk akınına uğrayacaktı.
Sayfa 137
Meseleye bütün Kök Türk Kaganlığı açısından baktığımızda bu kadar büyük bir devletin otoriteyi elden kaçırması gayet tabidir. Sınırların genişlemesi ile merkezden gönderilen veya yerel beylerden meydana gelen idareciler, bulundukları mintikalarda son derece zengin olmuşlar ve bu zenginliğin getirmiş olduğu imkânlarla da, etraflarında geniş bir halk kitlesiyle, asker sınıfının toplanmasını sağlamışlardı. Bir müddet sonra bu güçleri sayesinde başkente kafa tutar bir duruma geldiler.
Sayfa 119
Mokan Han (Börü Kan)
Kitabelerde "dört tarafa ordu sevkeden" kaganlardan birisi olarak anılan Börü Kan (Mo-kan), hayatı boyunca birçok harbe girmiş, başarılı dış siyaseti sayesinde ülkeleri birbirine düşürmüş, Çin sınırları dışındaki pekçok devleti hâkimiyetine almış, Çin Denizinden Hazar'a kadar uzanan bir sahada söz sahibi olmuş, memleketini kuvvetlendirmiş, o zamanın en güçlü hükümeti olan Çin'i geçmiş ve zenginleştirmiş bir kişi olarak 193 Türk tarihindeki önemli yerini almıştır.
Sayfa 100
Göktürk vs Köktürk
Bugüne kadar yanlış olarak "Göktürk" şeklinde söylenegelen bu adın doğrusunu, ilk defa W.Bang bir makalesinde Kök Türk biçiminde kaydetmiştir. Siyasî bir isimlendirme olan Kök Türk kavim adındaki Kök'ün manaları; "mavi renk, gök yüzü, göke ait, doğu, kök, kaynak, 66 menşe gibi de gösterilir. Belki bu izahlar yapılırken "Kök Tengri" deyiminde geçen "Kök" ve bunun manası da göz önünde bulundurulmalıdır.
Sayfa 47
Toplum refahı ve hayatiyetinin sürdürülebilmesi amacıyla bunlara ilave bir seçenek olarak, tarım ekonomisi de geçerli bir yoldu. Dolayısıyla halkın sıkıntıya girmemesi için, eski Türk beyleri her türlü kazançtan istifade etmişlerdir.
Sayfa 135Kitabı okudu
Kıtanlar da, Türkler gibi bağımsız olmayı düşünüyorlardı. Hatta bunu da başaracak bir duruma geldiler. Bundan yararlanmayı uman Kapgan, Çin tahtında bulunan imparatoriçe Wu'ya yardım edebileceğini söyledi. İmparatoriçenin buna olumlu bakması üzerine, 696 senesinde Kıtanlara ağır bir darbe indirdi. Kıtan beyi öldürüldü ve onlar Türk Kaganlığının vassal durumuna geldiler. Bu desteğe karşılık Çin'den üç bin adet tarım aleti, beşbin kilo demir, sekiz bin kilo tohumluk darı ve Çin arazisinde bulunan Türklerin iadesiyle, Ordos bölgesinin yönetimini istedi.
Sayfa 133Kitabı okudu
Türkler denizci bir kavim değildir. Tarihin sadece belirli bir döneminde denizle içli-dışlı oldular. O da, Osmanlı Devleti'nin yükselme zamanına rastlar. Çünkü onlar dünya hakimiyetinde denizin rolünün ne kadar mühim olduğunu kavramışlardı. Bununla birlikte deniz, her çağda Türklerin ilgisini çekmiş ve denizlerde üstünlük ülkülerinden biri olmuştur. Dolayısıyla Kök Türk Yazıtlarında üzerine basa basa durulan "denize ulaşmak" bir ayrıcalık idi. Orta Asya gibi, denizlerle ilgisi bulunmayan bir coğrafyada doğup, batıya doğru gerçekleştirdikleri fetihlerde karşılarına hep son nokta olarak bir deniz çıkmaktaydı.
Sayfa 132Kitabı okudu
Kapgan Kagan <3
Kapgan'ın elinde birçok imkan olmasına rağmen, kardeşinin çocuklarını ortadan kaldırmadı. İleride kendi evlatları ile yeğenleri arasında bir taht mücadelesi olacağını herhalde o da tahmin ediyordu, ama buna rağmen ağabeyinin emanetlerine hainlik yapmadı.