Savaşın ve Şiddetin Sosyolojisi
Sinisa MalesevicSavaşın ve Şiddetin Sosyolojisi Gönderileri
Savaşın ve Şiddetin Sosyolojisi kitaplarını, Savaşın ve Şiddetin Sosyolojisi sözleri ve alıntılarını, Savaşın ve Şiddetin Sosyolojisi yazarlarını, Savaşın ve Şiddetin Sosyolojisi yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
. Weber için şiddet genel olarak politik bir araçken Poggi için şiddet politikanın özüdür. Treitschke ve Ward'u anımsatan bir şekilde Poggi “ilkel politik deneyimin haşin maddi temeli”nden (2001: 31) bahsedip Sorel ve Schmitt'i tekrar ederek de politik gücün antropolojik olarak fiziksel acıyı, çileyi ve ölümü arttırma kapasitesine dayandığını ve bu yüzden son kertede politikanın şiddetsiz düşünülemeyeceğini söylüyor.22
Modern sosyobiyolojinin kurucusu E. O. Wilson insan imgesinin özellikle doğuştan saldırgan ve savaşa eğilimli bir yaratık olarak yaygınlaşmasında çok etkiliydi. Görüşüne göre insanlar, aynen hayvanlar gibi genetik olarak milyonlarca yıldır evrimleşen köklü saldırgan eğilimler taşımaktadır. Bunun sonucu olarak savaş kurumu özünde bu hırçın eğilimin bir uzantısından fazlası değildir: “Tarih boyunca en örgütlü saldırganlık tekniği olan savaş avcı-toplayıcı gruplardan endüstriyel devletlere kadar her tür topluma bulaşmıştır” (Wilson 1978: 101). Bu bakış açısına göre bireysel saldırganlık ve örgütlü şiddet arasında hiçbir fark yoktur: cinsel hâkimiyet, birinin kendi bölgesini savunması, avlanan bir yırtıcı saldırganlığı, toplumsal bir grup içindeki hiyerarşilerin yaptırımı ya da büyük ölçekli bir toplumda toplumsal düzeni korumak için uygulanan “cezalandırıcı saldırganlık”; hangisini içerirse içersin bütün şiddetler saldırganlık dürtülerine indirgenmiştir.
Rustow'un da öngördüğü gibi eski kolonyal güçlerin (fetheden devletler) içten pasifize olup çok gelişmiş olanların (kültür devletleri) genelde savaşı dünyanın daha fakir yerlerine zararına ihraç ettiğini (süperkatmanlaşma) gösteriyor. Bu çalışmalar yeni şiddet çatışmalarını Güneydeki hâlihazırda zayıf devletlerin temellerini sarsan azgın ekonomik İiberalleştirmeden kaynaklanan talancı savaşlar olarak gördükleri için Rustow'un fikirlerini doğruladıkları söylenebilir. Bauman ve Kaldor gibi “yeni-savaşlar” paradigmasının önde gelen savunucuları dolaylı olarak Rustow'un fikirleri üzerinden ilerlemişlerdir çünkü küreselleşmeyi eninde sonunda, kimlik politikalarını kullanarak terörü yayan ve devlet yapılarından kalanları kontrol eden silahlanmış savaş lordlarının olduğu Machiavelci bir ortam yaratacak kırılma anına öncülük eden bir güç olarak algılıyorlar (Kaldor 2001; Bauman 2003),
Holsti (1991) ve Tilİy'nin (2003) ayrıntılı biçimde belgelediği gibi yirminci yüzyıl 250 yeni savaş ve 100 milyon can kaybıyla kayıtlı insanlık tarihinin en kanlısıydı. Örgütlü terör şiddetindeki çarpıcı artış ve Afrika, Irak, Afganistan ve diğer birçok yerde devam eden savaşlar hiç de umut verici görünmüyor. Başka bir diyişle savaş ve şiddet bir sapmadan daha çok insanın toplumsal deneyiminin dâhili bir parçası olarak kaldı ve bu yüzden ciddi sosyolojik uğraşı gerektirmektedir. Ancak çağdaş sosyoloji çoğunlukla savaş ve kolektif şiddeti görmezden gelmeye eğilimlidir. İki dünya savaşından miras kalan güçlü normatif önyargıyla süslenmiş birçok sosyolojik araştırma şiddetin yoğun bir şekilde reddini ve varlığının gürültülü bir şekilde ihmalini bir araya getiriyor (Joas 2003).
Savaş yanlısı düşüncenin çağımızla ilişkisi
Yirminci yüzyılın dehşet saçan, yaklaşık 70 milyon insanın hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan iki dünya savaşının yaşattığı deneyim sosyolojik teori üzerinde silinmez izler bıraktı. Savaş ve şiddeti analitik olarak tarafsız hatta dolaylı bir şekilde olumlu bir ışık altında yorumlayan kavram ve fikirlerle herhangi bir çağrışım akademik hayatta yer bulamadı. Bir yanda iki savaşın dehşetinden kısmen sorumlu fin de siecle entelektüel militarizm vardı, bir yanda da WWTİ sonrası endüstriyel toplumundaki toplumsal gerçekleri anlamada toplumsal yaşamın “savaş yanlısı” kavranışının konuyla ilgisiz sayılması vardı.
Sonuç olarak ya içten gelen bir reddedişle ya da sosyal olarak bilinçdışı baskılama yoluyla klasik sosyal düşüncenin “savaş yanlısı” geleneği büyük oranda unutuldu. Bu eserleri ciddiyetle yeniden ele almakla ilgili herhangi bir girişim sosyal Darwinizme eski haklarını yeniden verme girişimi olarak etiketlenip ahlaken ayıplanması gerektiği için anında kınandı.
Franko-Alman şiddet metafiziği
Klasik sosyal düşüncede belki de kavga etmeyi en çok seven yaklaşım Georges Sorel ve Georg Simmel'in eserlerinde temsil edilmiştir. Bu iki düşünür nadiren, vakiyse, aynı bilimsel geleneğe ait olarak düşünülse de savaş ve şiddeti yorumlamalarında büyük oranda birbirlerine benzerler. Farklı epistemolojik çerçevelerine rağmen şiddeti toplumsal ve ontolojik bir zorunluluk olarak tanımlarlar. Analitik ve normatifi karıştırarak savaşma ve kan dökme deneyimini bireysel ve kolektif anlamda güçlü dinamolar ve dramatik toplumsal dönüşüm başlatıcıları olarak görürler. Başlangıç noktaları birbirinden epeyce uzak olmasına rağmen şiddet ve toplumla ilgili metafiziksel teşhisleri büyük oranda örtüşür.
Sorele (1950 (1908)) göre şiddet toplumsal değişmenin ayrılmaz bir mekanizmasıdır. Özellikle sömürgeci kapitalist bir devletin devrilmesi için esas olarak gördüğü proletaryan şiddetine odaklanmıştır. Yine de geleneksel Marksizmden ayrı olarak Sorel devrimci dönüşümün gönüllülüğe dayalı ve büyük oranda irrasyonel bir modelini önerir. Bakış açısına göre böylesi radikal bir değişme hem ideolojik hem de şiddetli aygıtlar gerektirir: genel grevle ilgili politik mit ve sınıf savaşmasının yoğunlaştırılması.
(!!)
İnsanı aslen çatışma-güdülü yaratıklar olarak gören Mosca savaşsız bir dünya beklentisi konusunda pesimisttir. İncelemesinde çatışmalar asla yok olmaz yalnızca bir alandan diğerine taşınır: “Daima çıkar çatışmaları ve kaba kuvvete başvurulan kendi yöntemiyle irade arzusu olacaktır...|çağdaş daimi ordu| örgütü çözülüp zayıfladığında güçlü, cesur, vahşi küçük kurumların canlanıp zayıf ve barışçıl üzerinde tahakküm kurmasına ne engel olabilir? Büyük ölçekli savaş bittiğinde aileler, sınıflar ya da köyler arasındaki münakaşalarda küçük ölçekte yeniden dirilmeyecek mi? (Mosca 1939: 242).
Vilfredo Pareto ve Gaetano Mosca sosyolojideki eli teorinin kilit temsilcileri olarak tanınsa da şiddet ve sav, üzerine yaptıkları incelemelere yeterince özen gösterilmemiştir. Her ikisi de tarihi, örgütlü bir azınlığın örgütsüz çoğunluk üzerindeki süreğen egemenliği anlamında yorumlayıp bu süreçte baskının göz ardı edilemeyecek rolünü vurgulamıştır. Açıklamak gerekirse ikisi de bütün toplumsal ve politik düzenlerde elitin egemenliğini güvence altını alan iki temel ve birbirine bağlı unsur olduğunu söylerler ideoloji ve güç.
Pareto'nun (1935) elitlerin sirkülasyonu teorisinde eski yöneticilerin çöküşü, sıradan kitleler arasından çıkan yeni elitin yükselmesi ve dolayısıyla tarihinin “aristokrasilerin mezarlığı”na çevrilmesiyle dengelenmiştir. Yine de kökeni ne olursa olsun her elit gücü edinmek ve elinde tutmak için ideolojik hegemonyaya (“türevler”) ve dahası güç kullanmaya yaslanmak zorundadır.
'Almanların Savaş Yanlısı Devletciliği
..
Trciteehke hem bir akademisyen hem de fikirleri on dokuzuncu yüzyılın sonları ve yirminci yüzyılın başlarında yaşamış birçok Alman entelektüel neslin üzerinde iz bırakan seçkin toplumsal figürdü. Treitschke'ye göre güç çoğunlukla devletin kendi iradesini sürdürme yeteneği ile eşit tutulmuştur. Aslında devlet güç olarak tanımlanmıştır: “Devlet halkın bağımsız bir güç olarak meşru bir şekilde birleşmesidir” ya da “Devlet halkın saldırı ve savunma gücüdür” (Treitschke 1914: 9, 12).
Bu bakış açısına göre devlet kişilik, irade ve gereksinimler gibi sabit ve değişmez insani yeteneklere sahip tamamen antropomorfize edilmiş, somutlaşmış ve özselleştirilmiştir. Kendi sözleriyle: “bu devasa kolektif kişiliğin özünün güç olduğunu hatırlarsak Devletin en yüksek ahlaki görevinin gücünü muhafaza etmek olduğunu görürüz” (Treitschke 1914: 31). Bu durumda bu anlayış doğrultusunda devletin dışında veya üstünde başka bir güç olmaması bir yana devletin raison döfre'i gücün biriktirilmesi, muhafazası ve kullanımıdır. Kendisinin de vurguladığı şekilde, “Kilisenin temeli nasıl İnançsa, ailenin temeli nasıl Sevgiyse Devletin temeli de güçtür.” (Treitschke 1914: 12).