Katolikliğin sert ve dar kalıplığına ve dolayısıyla dinsel bağnazlığına karşı mücadele açan Martin Luther'den (1483-1546) en az 100 yıl önce Müslüman Osmanlı Türkleri, Avrupa kıtasında, Katolikliğin hoşgörüsüzlüğüne karşı çıkmışlar ve bir bakıma Ortodoks halklarının koruyucusu olmuşlardır. Osmanlı, 600 yıllık ömrü boyunca, İslam'ın Halifesi yani Müslümanların dünyevi lideri olmasına rağmen bu dinsel hoşgörüsünden vazgeçmemiştir. Böyle bir durumun örneğini, tarih boyunca, başka bir yerde ve ülkede görmek herhalde mümkün olmamıştır.
Misak-ı Milli... Bu milletin, bu devletin, hangi şerait dahilinde hangi arazi üzerinde, hangi hudutlar dahilinde yaşayabileceğini, bilakaydüşart hür ve müstakil olarak idame-i hayat edebileceğini gösterir bir rapordur...
"Dünyanın bize hürmet göstermesini istiyorsak, evvela bizim, kendi benliğimize ve milliyetimize bu hürmeti, hissen, fikren, fiilen bütün ef'al ve harekatımızla gösterelim."