Birinci Dünya Savaşı, unutulmuşların tarihidir. Şehitlerin, gazilerin, esirlerin, onları bekleyenlerin, ölmeden mezara konulanların; yıllarca esir kamplarında hastalık, açlık, işkence, en acısı vatan ve aile hasreti çekenlerin, akıbetinden habersiz olduğu bir yakınını bekleyenlerin ve nihayet yüreklerde közlenmiş haykırışların tarihidir.
Bu ay, bir dâvâ uğruna kendilerini adamış insanların hayatlarına; ismini dahi bilmediğimiz şehirlere, “Büyük Savaş” sonrasındaki esaret coğrafyasına mercek tutuyoruz.
Osmanlı Devleti yıkılmıştı, ama asıl trajedi savaş bittikten sonra yaşanacaktı. Savaştan üç yıl, beş yıl hatta sekiz yıl sonra bile ancak dönebilenler oluyordu harap olmuş memleketlerine. Hikâyeleri unutulmuş, esaret altında hayattan kopan birkaç nesil insan sessizce tarihe gömüldüler. Dört kıtadaki şehitlikler on binlerce Mehmetçik’in mücadelesini hatırlatırken, bir yanda binlerce askerimizin esaret altında kaldığı kampların bugün isimlerini bilen, merak eden kimse kalmadı.
100 yıl önce yaşanan savaş için unutulmuşların tarihidir dedik… Hayatları pahasına yutkunmadan cepheye giden, 15 ila 25 yaşları arasındaki yüz binlerce Mehmetçik bugün sabun köpüğü gündemlerin arasında bir satır olsun yer arıyor hatırlanmak için.
Bu ayki dosyamızı hazırlarken savaş esirlerinin, şehitlerimizin veya şehitliklerimizin doğru bir listesinin dahi yapılamamış olduğunu üzülerek müşahade ettik. Bu konu, kaleme alınan birkaç esaret tarihi, birkaç hatırat, birkaç fotoğraf dışında ülkemizde henüz örtüsü tam olarak açılmamış bir sırlar ve çileler perdesi olarak araştırmacılarını, yazarlarını ve belgeselcilerini beklemektedir.
Ağlayıp sızlanmak, suçlu aramak yerine bir milletin nasıl, niçin ve ne şekilde geçmişiyle arasındaki bağın koparılmış olduğunu düşünerek geleceğe bakmalı, doğru şekilde öğrenmek ve öğretmek üzere çalışmalar yapmalıdır.
