Tanrı, Ürüng-Ayıg-Toyon
Tanrı Kayra Han veya Tanrı Ülgen adı kullanılarak Tanrı’nın Erlik Han ile birlikte dünyadaki sonsuz deniz üzerinde, göklerde kaz ve kuğu şekillerinde uçtuğundan bahsedilmektedir. Bu destanda kaz kuşunun Ülgen’i, kuğu kuşunun ise kötülüğün simgesi olan Erlik Han’ı sembolize ettiği düşüncesi mevcuttur. Bu fikrin temeli olabilecek bir anlatı örneği verebiliriz: Abakan Türklerinin destanına baktığımızda kuğu figürünün kötülükle bağdaştırıldığını görmekteyiz. Destanda Kartaga Mergan adlı kahraman, Kan Tögüş adlı kişi ile savaş hâlindedir. Kan Tögüş, savaş için yerin altında bulunan yedi tane kuğu kuşundan yardım istemiştir. Buradaki “yer altı” ayrıntısı mühimdir, çünkü yer altının Erlik Han’ın kötü ruhlarıyla dolu olduğu bilinmektedir. Bu da bizlere Yaradılış Destanı’nda geçen Erlik Han’ın kuğu figürü ile bağlantılı olduğunu düşündürmektedir.
Kuğudan bu kadar söz etmişken Ayzıt’ı anmamak olmaz. Ayzıt, Yakut Türklerinin inancında, Umay’a benzeyen dişi bir ruhtur. Kadınları, özellikle gebeleri ve çocukları koruyucu ruh olan Umay Ana; kimi zaman kuğu kuşu ile tasvir edilmiştir. Bu kutsal ruh, bazı Yakut söylencelerinde Gök Tengri’nin eşi olarak da geçer. Yakut Türklerinin Yaratılış destanındaki en yüce Tanrı, Ürüng-Ayıg-Toyon, yani Beyaz Yaratıcı’dır. Bu destanda Ayzıt; Ürüng-Ayığsıt, Ak Ene, Ak Ana şeklinde yer almıştır.
Türk Mitolojisi
türk mitolojisinde kötü ruhlar, cinler, şeytanlar..
kötü ruhlar
bu dünyada fenalık yapan insanların ruhu vücuttan ayrılınca yeraltı âlemine gider. orada erlik han'ın uşağı olur. bütün inanlara fenalık etmeğe ve akrabalarından birini erlik âlemine çekmeğe çalışır.
altaylı'lar bu ruhların muayyen bir müddet yer yüzünde dolaştığına
Kötü ruh Erlik Kan
Kötü ruhların başında, yeraltı dünyasının hakimi sayılan Erlik Kan gelir. Uygur metinlerinde Erklig Kan (güçlü han) diye geçen Erlik, Budistlerde yeraltı hükümdan olan Yama'ya eşittir. Minusinsk bölgesindeki Türklerin İrle Kan ya da İl Kan'ı, Buryatların Erlen Kan'ı da Erlik Kan'dan başka bir şey değildir.
