Medenî Usûl Hukukunun Amacı
"Örneğin, ceza yargılaması sonunda gerçekte katil olan (maddî gerçek) kişinin, yargılama sonunda da beraatine karar verilirse (adlî gerçek) ya da medenî yargıda gerçekte borçla olan kişinin (maddî gerçek) borçlu olmadığı yönünde bir karar verilirse (adlî gerçek), ortada adalet mekanizmasının verdiği bir karar vardır, ancak maddî gerçekle adlî gerçek örtüşmediğinden uyuşmazlık sonuçlandırılmış olmakla birlikte, adalet tam olarak gerçekleşmeyecektir.
Burada ceza yargısının ve medeni yargının temelinde korunan menfaatler farklı olduğundan, her ikisinde sadece maddî gerçeği arama yöntemi farklılaşmaktadır. Yani, aranan şey aynıdır, ancak onu arama ve araştırma yöntemi farklılaşmaktadır".
Pekcanıtez/Atalay/Özekes, Medeni Usul Hukuku, istanbul, 2013, s.60
Medenî Usûl Hukukunun Amacı
"Tüm yargılama hukuklarınm amacı, maddî gerçeği tespittir.
Bir uyuşmazlıkla ilgili olarak, henüz daha yargılama yapılmadan var olan maddî gerçek, yargılama sonunda bir mahkeme kararı şeklinde ortaya çıkan adlî gerçekle örtüştüğü ölçüde adalet gerçeklemiş olacaktır. Kural olarak, adlî gerçeğin maddî gerçeği yansıttığı kabul edilir veya en azından öyle olması gerekir.
Buna paralel olarak, medenî usul hukukunda da maddi gerçeğin tespit edilmesi amaçlanır. Burada, yanlış bir inanışa ve kanaate de değinmekte yarar vardır. Zaman zaman ceza yargılamasında maddî gerçeğin, medenî yargıda şeklî gerçeğin arandığı söylenebilmektedir. Buna gerekçe olarak da, ceza yargılamasında mahkemenin re’sen araştırma yaptığı, delil serbestisinin söz konusu olduğu; medenî yargıda ise, kural olarak tasarruf ve taraflarca hazırlama ilkesinin geçerli olduğu, deliller konusunda da bazı sınırlamalar bulunduğu, bu çerçevede medenî usül hukukunda maddî gerçeğin aranmasından vazgeçildiği ileri sürülmektedir. Bu düşünce tamamen yanlıştır. Zira, yargılama hukuklarının tümünde temel amaç, dış alemde gerçekleşen maddî gerçeği bulmak ve o doğrultuda gerekli kararı vermek, adaleti sağlamaktır.
Maddî gerçekle, mahkeme kararında ortaya çıkan adlî gerçek örtüştüğü ölçüde adalet de sağlanmış olacaktır. Ne tür bir yargılama yapılırsa yapılsın, maddî gerçekle adlî gerçek örtüşmediğinde adalet zedelenmiş olacaktır. "
Pekcanıtez/Atalay/Özekes, Medeni Usul Hukuku, istanbul, 2013, s.59
Medenî Usûl Hukukunun Amacı
"Açıklamaya çalıştığımız gibi medenî usulün amacı gerçeğe ulaşmaktır. Esas açısından gerçeği aksettirmeyen hükümlerin verilebilmesi ihtimali mevcuttur. Ancak bu amacı etkilemez “böyle hükümlere de kesin hüküm etkisinin tanınması usulün amacının bir ödünüdür" (Gaul, Zur Frage nach dem Zweck des Zivilprozesses AcP 1968 s. 60)."
Alangoya, Yavuz, Usul Hukuku Esasları, İstanbul, 2. Bası, 2001, s. 26.