Spinoza Söyleşi!!
“Paul’ün Peter hakkında söyledikleri, bize Peter’den daha çok Paul hakkında bilgi verir
Sayfa 62
Benim açımdan “bilinçdışı” olumsuz bir şey değildir ; bilinçdışı hakkında fikir sahibi olmadığımız şeylerin bize tesir etmesidir.
Spinoza
paul'un peter hakkında söyledikleri, peter'den çok paul'u tanımamızı sağlar.
Umut, akıbeti hakkında kuşku duyduğumuz gelecek ya da geçmiş bir olayın imgesinden doğan istikrarsız bir sevinçten başka bir şey değil mesela; korku deseniz, o da kuşkulu bir olayın imgesinden doğan istikrarsız bir keder .Dahası bu duygulardan kuşkuyu kaldırıp attığınızda umut güvene dönüşür, korku çaresizliğe ; başka deyişle umut ettiğimiz ya da korktuğumuz bir şeyin imgesinden doğan sevince ya da kedere.Memnuniyete gelince, keza o da bir sevinçtir, akıbetinden kuşku duyduğumuz geçmişe ait bir şeyin imgesinden doğan bir sevinçtir; pişmanlık ise memnuniyete karşıt olan bir keder.
İlk bölüme “Tanrı Hakkında” adını veren Spinoza, kitabın geri kalan tüm bölümlerinde “Tanrı” sözcüğünü gördüğümüz her yerde bunu “Doğa” olarak okuyabileceğimizi, yani Tanrı’dan anlamamız gereken şeyle, doğadan anlamamız gereken şeyin bir ve aynı şey olduğunu göstermeye girişti. Bir başka deyişle, Tanrının doğal, doğanın da Tanrısal olduğunu söylemek istiyordu. Kuşkusuz, Spinoza gibi titiz bir düşünür bu yaklaşımını “bakın benim parlak bir fikrim var!...” diyerek ortaya atmadı; tersine, ağır ağır, tek tek kanıtlayarak, olası yanılmalara karşı kendini sınaya sınaya yaklaşımını temellendirmeyi seçti.
Kitap-filozofu sadece bir kimsenin söylediklerini ve bir baş kasının kastettiklerini, yahut bir üçüncüsünün yönelttiği eleştirileri ve benzeri şeyleri aktarır. O farklı görüşleri karşılaştırır, ölçüp biçer, eleştirir ve bir şey hakkında doğru bir kanaate ulaşmaya çabalar; ve bu bakımdan eleştirel tarihçiye benzer. Sözgelimi o, Leibniz hayatının bir döneminde bir müddet Spinoza'nın takipçisi olmuş mu olmamış mı vs. bulup çıkarmaya çalışacaktır. Meraklı araştırmacı sözünü ettiğim şeyin çarpıcı ömeklerini Herbart'ın Analytische Beleuchtung der Moral und des Naturrechts ve yine onun Briefe über die Freiheit'ında bulacaktır. Böyle bir kimsenin kendisini bunca sıkıntıya sokması bizi şaşırtır; çünkü eğer dikkatini önündeki mesele üze rine vermiş olsaydı, çok geçmeden kendi kendisine birazcık düşünerek amacına ulaşmış olacaktı.
Sayfa 136Kitabı okudu
