İnsan akıl sahibi bir varlık olarak, aklın, istemenin yasalarına bağlı, özgür, otonom bir varlıktır.
Varlık sadece görünüşten ibaret değildir; görünüş dünyasının temeli olan başka bir varlık alanı daha vardır.
Bu dünyada yaşayan insan varlık şartlarının örgüsü içindedir.
İnsan iki ayrı dünyaya ait olan bir varlık olduğu için onun ahlak yasasına boyun eğmesi zorunludur.
İnsanı sadece görüşen ibaret bir varlık olarak görmek zorunda kaldılar.
Sayfa 78
Tanrı'nın yaratması zaman dışı zaman-dışı bilgi problemi gerçekte sahte bir problemdir. Zira ister Tanrısal zihindeki idealardan isterse de numen dünyasından bahsedelim, sonuçta Tanrı'nın bilgisi ve yaratması açık bir şekilde belli ki zaman dışıdır. Daha sonra, zaman-dışında yaratma ile dünyadaki yeni oluşumlardan Tanrı'nın değişip değişmeyeceğini tartışma esaslı bir mesele değildir. Kant'ın aşkın veya rasyonel teolojiye deizm demesinin nedeni de burada aranmalıdır. Bir yandan, Tanrı'yı, rasyonel birilke olarak yaratmayı gerçekleştiren bir varlık olarak konumlayıp, öte yandan da 'şimdi'de olanlardan onun ne kadar etkilenip etkilenmediğini sorgulama, deizm kavramıyla çelişmektedir.
Sayfa 156Kitabı okudu
Allah'ın, sonucundan insanın sorumlu olduğu davranışları önceden bilmesi insanın özgürlüğüne; bilmemesi ise Allah'ın ilmine zarar vermektedir. Bu ikilem henüz açıklığa kavuşturulamamıştır. Allah'ın ilminin cebri gerektirmediğini söylemek, problemi çözememektedir. Bilinen bilindiği şekilde mi gerçekleşecek? Yoksa değişecek mi? Ya da bilinen üzerinde etkisi olmayan bir bilginin, faydası ne olmaktadır? Bilinen üzerinde etkisi olmayan ilmin bilinmesi ile bilinmemesi arasında ne fark vardır? Kaldı ki, Allah'ın ilmine zarar gelmesin diye, İslam'ın temeli olan insan sorumluluğunu tartışmalı duruma getirmenin anlamı nedir? Sorumlu olmakta diğer varlıklardan ayrılan insanın, Allah'ın ilminde de sorumlu olduğu fiillerinde istisna olmasının sakıncasının daha az olacağı düşünülemez mi? Kuşkusuz insanın böyle bir varlık olmasını da Allah istemiştir.
