Yıldız Ecevit
Yazar
Derleyen
Çevirmen
BEĞEN
TAKİP ET
9.3
87 Kişi
232
Okunma
35
Beğeni
2.798
Gösterim
Tam adı
Nâdîde Yıldız Ecevit - Prof. Dr. Yıldız Ecevit
Unvan
Türk Akademisyen ve Yazar
Doğum
Gelibolu, Çanakkale, Türkiye, 28 Ocak 1946
Ölüm
Bodrum, Muğla, Türkiye, 22 Haziran 2021
Yaşamı
28 Ocak 1946'da Gelibolu'da doğdu. Ankara Üniversitesi DTCF Alman Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı'nda ve Bilkent Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak görev yaptı. Uzmanlık dalı Alman edebiyatı olan Ecevit, yüksek lisans ve doktora çalışmalarını Kalka-Ferit Edgü ve Max Frisch-Oğuz Atay arasında karşılaştırmalı düzlemde gerçekleştirdi. Daha sonra ilgi alanını avangard Türk romanına kaydıran Yıldız Ecevit'in bugüne değin yayımlanmış kitapları şunlardır: Oğuz Atay'da Aydın Olgusu (Ara Yayınları, 1989); intelektuellenproblematik bei Max Frisch und Oğuz Atay (Ara Yayınları, 1990); İsviçre-Alman Edebiyatı (Ara Yayınları, 1990); Kurmaca Bir Dünyadan (Gündoğan Yayınları, 1992); Hermann Hesse, Bozkır Kurdunun Düş Yolculukları (derleyen), (Remzi Kitabevi, 1994); Orhan Pamuk'u Okumak (Gerçek Yayınevi, 1996; 2. baskı, İletişim Yayınları, 2004); Türk Romanında Postmodernist Açılımlar (İletişim Yayınları, 2001).
Derlediği kitaplar
Çevirdiği kitaplar
İncelemeler
272 syf.
·
3 günde
·
Beğendi
EDEBİ LAİKLİK
Yıldız Ecevit, Türk edebiyat dünyasının en çok konuşulan ve okunulan ismi olan Orhan Pamuk'un Yeni Hayat romanını merkeze alarak aslında Türk okurunun yeni roman geleneğini neden anlayamadığını ortaya koyar.
Eski tip romanlar, Newton fiziğinin bir yansımasıdır: düz bir zaman çizgisi üzerinde ilerler. Olaylar başlar gelişir ve biter: geçmiş, şimdi ve gelecek belirgindir. Bunların birbirlerine geçmesi söz konusu olmaz. Yeni tip romanlar ise görecelilik ve kuantum fiziğinin etkisindedir: belirsizlik tema olmuş, ışık hızına bağlı değişen zamandan hareketle, edebiyatta da düz zaman çizgisinden kopulur ve birkaç satırda okur artık geçmiş-şimdi-gelecek arasında herhangi bir sıralamaya tabi olmadan gezinmek zorunda kalır.
Eski tip romanda, kahraman bir birey olma yolunda ilerler. Zira roman türü, Avrupa'da burjuvanın gelişimiyle paralellik gösterir. Burjuva devriminde de özgürlük, bireyin gelişimi ve bağımsızlığı ön plandadır. Kahraman bundan dolayı güçlü bir figürdür. Yeni tip romanda ise kahraman daha çok romanda sıradan bir karaktere dönüşerek okurun gözüne güçsüz, silik, kafası karışık gelir. Yabancılaşan ve bundan da öte kimliksizleşmeye evrilen bir karakterdir. Bundan dolayı Orhan Pamuk'un yeni tip romanlarında, karakterler birbirlerine dönüşür veya böyle bir his duyarız: "Özellikle de 'Beyaz Kale', 'Kara Kitap' ve 'Yeni Hayat'ta kendisi olamamak, başkası olmakla sonuçlanır. Bu üç romanın ana kişileri, sonuçta bir diğerine dönüşür; Hoca ve İtalyan köle birbirlerinin yaşamlarını yaşamaya başlarlar, Galip Celal'in yerine geçer, Osman ise Nahit/Mehmet'in özelliklerini göstermeye başlar; Nahit/Mehmet'in son kullandığı isim ise Osman'dır, o da yaşamının son döneminde Osman'a dönüşmüştür. 'Sessiz Ev'de bu motif, Faruk'lu bölümlerde düşünce düzleminde tartışılır; insanın kendisi olarak kalamaması, Edward G. Robinson'a benzeyen ihtiyarla ilgili olarak ele alınır."(s.51) Ayrıca, "Roman kişilerinin, yazının kendisi olduğu bir metindir "Kara Kitap,"(s.42) diyen Yıldız Ecevit'in bakış açısıyla karakter metin birbirine geçer.
Eski tip romanda yazar bir mesaj vermek ister, bu amaçla yola başlar çoğunlukla ve bundan dolayı müdahalelerde bulunur ve roman üzerinde hakimiyeti derinden hissedilir. Okurun mesaja varabilmesi ve yolda kaybolmaması amacıyla eline bir yol haritası verilmiş gibidir. Yeni tip romanda ise yazar kendisine bir oyun arkadaşı arar; çünkü mutlak gerçek arayışı diskalifiye edilmiş, perspektivizm etkindir; ne kadar insan varsa o kadar gerçeklik söz konusudur. Bundan dolayı yazar mesaj verecek bir merci olmaktan uzaklaşır. Artık okurla birlikte kurmaca bir dünyada oyun oynarlar ya da Italo Calvino'nun tabiriyle satranç oynarlar.
Eski tip romanda her şey sıfırdan kurulur ancak yeni tip romanda yeni bir kurgu mümkün değildir; çünkü yüzyıllar boyunca hakimiyetini sürdüren edebi akımlar artık teknik gelişim ve iletişim çağının etkisiyle çok kısa süreli olmakta ve hatta yeni bir akım çıkmış da mümkün gözükmemektedir. Edebiyat dünyasının bu tıkanmışlığında yeni tip romancı, eski eserleri kendisine bir ürün olarak alır ve onlardan aldığı parçaları birleştirerek yeni bir kurmaca yaratır. Orhan Pamuk da şu şekilde konuşur: "Hayat metinlerle beslenir, sonra tekrar hayata dönüşür ve bu ilişki kabaca şimdi söylediğim gibi, hayat ve metin olarak da birbirinden kopmuş değildir. Iç içedir. Ama bunlar sürekli birbirlerini zenginleştirerek, değiştirerek, başkalaştırarak ilerlerler."(s.47)
Yeni tip romanda, temel bir amaç yazının kendisidir. Yani yazar, romana etkin katılım göstererek okurla nasıl yazdığını tartışır, konuşur. Bununla birlikte, çok katmanlılık söz konusudur. Ve mesaj arayan bir okur için bu büyük bir sorun teşkil eder. Yazarın da yol haritası vermemesi eklenince okur, ortada sanki boş bir sayıklama olduğu hissini alarak kitaptan soğur. Ancak yeni tip romancı için temel hedef edebiyatın kendisidir; toplumcu öğeleri, tarihi, sanatı, eski eserleri vb öğelerini kullanır ancak hiçbirini bir mesaj vermek için veya hiçbirini merkeze almak için ele almaz. Adeta hem okur hem de kendisi için bir bulmaca veya oyun hazırlar. İmgeler bu nedenle çok önemli bir konuma taşınır. "Çoğu yerde yazmak varolmak demektir Pamuk'ta,"(s.50) der bunlardan dolayı Yıldız Ecevit ve bunu şu şekilde örneklendirir: "Kara Kitap'taki Şehzade de, 'Yeni Hayat'taki Nahit/Mehmet de yazarak kendileri olmaktadır. 'Yeni Hayat'ın ana kişisi Osman da okuyarak ve yazarak kendisi oluyordur."(s.51)
Bu noktada belirtmeliyiz ki, tarihe sık sık değinilir ama bu, tarihi gerçekliğe bağlı kalınacağı manasına gelmemektedir. Bu nedenle Orhan Pamuk'un Beyaz Kale ve Benim Adım Kırmızı gibi tarihin kullanıldığı yeni tip romanlarını birer tarihi kurgu olarak görmemek gerekiyor. Bu kitaplarda tarihsel gerçekliğe aykırı bir durum da olabilir ama buradan hareket edip yazarın kendi tarihini bilmemesi ve eserin kötü olduğu sonucu çıkarmak bir yanılgıdır.
Sanırım, tek siyasi romanı diye nitelediği Kar romanında bile Orhan Pamuk'un temel derdinin mesaj vermek değil, edebiyatın kendisi olduğunun altı çizilmiştir. Bu sefer kurmaca içinde siyasi atmosfer daha fazladır sadece ama yine yazar herhangi bir taraftan değildir. "Ancak 'Kar', toplumsal malzemenin yoğun kullanımına karşın, hiçbir zaman toplumsal gerçekçi bir roman değildir. Kar imgesinin yarattığı farklı bir masalsı ontolojinin eşliğinde, tiyatro sahnesinde oynanan oyunun yaşama aktığı bir kurgu oluşturur Pamuk; tiyatro oyuncularına kanlı bir ihtilal yaptırır; varmış gibi görünen konu bütünlüğünü groteskin merceğinden geçirir, mantık dışına taşır,"(s.37) yorumunu yapar Yıldız Ecevit Kar hakkında. Bir yolculuk romanı gibi olan Yeni Hayat'ta da bir gün okuduğu kitapla hayatı değişen bir insanla birlikte aslında ülkenin içinde bulunduğu sorunların yansımaları arasında gezeriz ancak bir başka katmanda ise tasavvufi bir yolculuk yaparız.
Yıldız Ecevit, Orhan Pamuk'un cümle kurmalarında yer yer yeni tip roman bağlamında Türkçe cümle yapısında hata olarak görülebilecek bir duruma düştüğünü de belirterek, Tahsin Yücel'in Orhan Pamuk'u bu yönde eleştirmesine kısmen katılır lakin Tahsin Yücel'in Orhan Pamuk'un yazarlığını salt bu noktadan kaynaklı olarak tartışmaya açmasına katılmaz. Çünkü bu durumun yazarlığın sadece bir yönü olduğunu ve Orhan Pamuk'un eserlerinde bunun oldukça kısıtlı bir yer tuttuğunu belirtir.
Yıldız Ecevit, Orhan Pamuk'un bir açıdan toplumcu bir yönünün de olduğunu ama bunun klasik manada bir toplumculuk olmadığını da söyler: "Pamuk'un metinleri bir yönleriyle gerçekçi düzlemde soluk alırlar; sık dokunmuş bir toplumsal/siyasal/ekonomik ilişkiler ağıyla kaplıdırlar. Bu bağlamda düşünüldüğünde Orhan Pamuk, Türk romanındaki toplumcu/gerçekçi eğilime pek de karşıt bir görünüm sergilemez. Türk romanındaki toplumcu eğilimin farklı bir temsilcisidir o."(s.241).
Öte taraftan ise Orhan Pamuk, "Ben doğrudan politikayla ilgilenmek isteyen bir yazar değilim, hiçbir zaman da olmadım. Hatta ilk kitaplarım çıktığı vakit, benden önceki kuşak yazarlarına kıyasla durumumu saptadım ve bunun provokatif olarak altını çizmek için 'Ben fildişi kulesinde yaşayan bir yazarım' diye açıkça söyledim,"(s.58) der. Başka yerde ise edebiyatın başlı başına kendisi için yapılması gereken bir mecra olduğunun altını çizer. Yıldız Ecevit, edebiyat dünyasında dünden bugüne biçim ile içerik arasında yoğun bir kavganın sürüp gittiğini belirttikten sonra Orhan Pamuk'un safının da biçimden yana olduğunu onun, "gerçek dünyanın kurallarından çıkarak verilecek cevaplar; aklı başında bir edebiyatçının nefret edeceği şeye, 'sosyolojiye' sürükler bizi,"(s.24) sözlerini aktararak ortaya koyar.
Kitabın ikinci bölümünde Yıldız Ecevit, Yeni Hayat romanını farklı açılardan detaylı olarak inceler. Öyle ki, bu incelemeleri okuduktan sonra 1k'da herhalde hiçbir okur, teknik inceleme yaptığını iddia edemez veya bunu söylerken en az iki üç kere düşünür. Bu, bu sitede veya başka bir yerde bir okurun teknik inceleme yapamayacağı demek değildir; sadece teknik inceleme yapmanın sanıldığı kadar kolay ve basit bir iş olmadığını belirtmektir.
Sonuç olarak Yıldız Ecevit, okurlara yeni tip romana yaklaşımlarında birtakım noktalara dikkat etmelerini tavsiye eder. Okurun metne "inançla değil, kuşkuyla," yaklaşması gerekir; okurun "toplumsal ya da kişisel sorunlarıyla ilgili olarak aydınlatıcı bilgiler" bulamayacağını baştan bilmesi gerekir; okur, kendisine bir yol haritası beklememeli, bir dedektif dikkati ve merakıyla önündeki çok katmanlı kurmaca metin içinde kendi yolculuğunu yapma bilincinde olmalıdır.
Öte taraftan Yıldız Ecevit, Orhan Pamuk'un toplumsal hayatta siyasal kimliğini vurgulayan bir yazar olduğunu, yazarın verdiği bazı demeçleri örnek vererek belirtir. Bunlar arasında Orhan Pamuk'un "tarikatların faaliyet göstermesine Türkiye' de izin yoktur ve bu bir hoşgörüsüzlüktür,"(s.238) demesi ve Alman Der Spiegel'e Güneydoğu'da yaşanılan olaylarla ilgili verdiği bir demecidir (4.4.1995 tarihli Milliyet gazetesindeki bir yazı). Bununla birlikte Orhan Pamuk'un, "Ben çok fazla iddialı olmadan kendimi solcu olarak görürüm (...) Benim bildiğim solculuk demek, toplumu eleştirmektir. Solculuk demek, tarihte ne varsa, onlara eleştirel bir tavır almaktır: Bu tarihin içinde cumhuriyet de var. Solculuk demek, yalnızca Osmanlı tarihini eleştirmek değildir,"(s.238) sözleri de hem bu kapsamda değerlendirilebilir hem de kendisini konumlandırdığı siyasi pozisyon hakkında bir bilgi olarak görülebilir. Bunlara karşılık Orhan Pamuk, "On iki yıldır kitaplarım yayımlanıyor ve hayat beni oraya getirdi ki bütün direnmeme rağmen ben kitaplarımla değil ama kitap dışı hayatımda bir çeşit günlük politikanın içinde buldum kendimi,"(s.238) diyerek bir serzenişte de bulunarak edebiyatıyla ön planda olma arzusunu belirtmiş olur.
Yeniden Yıldız Ecevit'e dönecek olursak, onun Türk okurlar hakkındaki iki tespiti nokta atışıdır. Bunlardan birincisi, "Toplumcu bir ortamın edebiyat okurudur Türk romanının okuru. Bu nedenle de, romanı salt bir sanat ürünü olarak benimseyip, onu zevk için okumakta zorlanmaktadır,"(s.30) tespitidir. Çünkü Türkiye, sosyal, ekonomik ve siyasal gelişimini üst seviyeye çıkaramayan ve sürekli olarak gelişmekte olan bir ülke konumundadır; bundan dolayı insanlar istemli veya istemsizce edebiyata da çoğunlukla faydacılık bakış açısıyla yaklaşıyorlar. Bir kitabı okuyacak ise ondan mutlaka gözle görülür bir fayda almalıdır aksi takdirde parası boşa gitmiş olur, zaten ekonomik olarak ülkede durumlar kötüdür, böyle bir ortamda kitaba verilen para "boşa" gitmemelidir. "Bizimki gibi ülkelerde okumak, belirli bir yararcılıkla ilgilidir: Bizim ülkemizde haz için okuma alışkanlığı daha yeni yeni yerine oturuyor,"(s.31) der Orhan Pamuk da bu bağlamda.
Yıldız Ecevit'in ikinci tespiti ise şudur: "Türk roman okuru, yazarında hala bir sosyolog, bir psikolog, bir yol gösterici, giderek bir militan aramayı sürdürmektedir."(s.31) Bundan dolayı, yazarın siyasi duruşu, sosyal statüsü, ekonomik durumu, özel hayatı … kısaca attığı her adım, günlük hayatındaki her hareketi, okurun gözünde edebiyatının/eserlerinin niteliğini belirleyen birer öğe olmaktadır. Hatta okur, yazarıyla özdeşleşmek arzusu duyar ve onu kendi kişiliği içinde eriterek durağanlaştırır. Lakin gerçek hayatta bunun mümkünatı yoktur. Bunun sonucunda, okur yazarı karşısında hayal kırıklığına uğramakla sık sık yüz yüze gelebilir. İşin absürd ve komik tarafı ise bir gün önce eserlerini iyi/kaliteli görürken, bir gün sonra kötü/kalitesiz görme durumunda kalmasıdır. Çünkü eğer, bir yazarın kişiliğini (az önce sıraladığım öğeler de dahil olmak üzere) edebi değerlendirmede bir kıstas olarak belirlerse okur, yazarın, kendi kişiliğine uygun olmayan özellikleri ortaya çıktığı vakit, durağanlaşmaktan uzaklaşan yazarın otomatik olarak bir gün önce beğendiği eserlerini kötü bulmak zorunda kalacaktır. Bu da oldukça mantıksızdır. Bu nedenle ben, edebiyatta 'edebi laiklik'i benimsetmekten yanayım ve bunu mantıklı bulurum. Yoksa, okuyacak hiçbir yazar kalmaz, çünkü hiç kimse benim kişiliğime yüzde yüz uygun değildir. Ve hiçbir yazar hiçbirinizin kişiliğine yüzde yüz uygun değildir.
Son olarak meraklısına Orhan Pamuk ile ilgili belgesel bırakıyorum: youtu.be/z81UbmjYMgk
İyi okumalar.
Okuyacaklarıma Ekle
580 syf.
·
Beğendi
AŞKINI CİDDİYE ALAN BİR ADAMIN PORTRESİ:
"Ben Buradayım-Oğuz Atay'ın Biyografik ve Kurmaca Dünyası"
Hiçbir sahici tarafı olmayan yüzeysel “insanî ilişki”lerden yorgun mu düştünüz, daha düne kadar size methiyeler yağdıran, yere göğe sığdıramayanlar menfaatlerine ters düşünce kapkara bir sessizlik perdesinin ardına mı saklandılar, konuşacak ortam bulamamaktan derin bir sessizliğe mi büründünüz, içinizdeki şarkıyı kimseler duymuyor mu, dahası bütün bunlar olurken siz yine, yeniden ve her seferinde olduğu gibi okları kendinize mi çevirdiniz, Kafka’nın Dava’sında olduğu gibi “ gerçekliği olmayan suçlarla” mı suçluyorsunuz kendinizi ve her seferinde yenik mi düşüyorsunuz?
Eğer bu soruların en az üçüne evet diyorsanız siz de bir tutunamayansınız.:) Üzgünüz, bu bir lanet ve ömür boyu peşinizi bırakmayacak...
Bir monografi tanıtımına bu cümlelerle başlamak istemezdim ama “Ben Buradayım” öyle derinden sarstı ki beni ve bu kitapta Oğuz Atay’ın biyografik ve kurmaca dünyasına adım adım yolculuk yaparken öyle kendimden geçtim ki çook uzun zamandır bir kitapla böylesine büyülenmemiş, böylesine derinden sarsılmamıştım. “Huzur”a inceleme yazarken ifade etmiştim “iyi ki Tanpınar benim dilimde yazmış, gurur duydum böyle bir yazarımız olduğu için” diye. İşte Yıldız Ecevit’in bu olağanüstü derecede titizlikle hazırlanmış, akıcı bir dile ve üslûba sahip, o çok sevdiğimiz Oğuz Atay cümleleriyle bezenmiş kitabını okurken de iki kez gurur duydum: Bu gururun birinci sebebi, Yıldız Ecevit’in benim dilimde böyle şahane bir monografi yazmış olmasıydı ve ikinci sebep de bu muazzam eserin bir bilim kadınının elinden çıkmış olmasıydı. 578 sayfalık bu muazzam kitap hakkında ne yazsam, ne söylesem eksik kalacak, burada yazdığım üç beş sayfalık tanıtım yazısı bu kitabı tanıtmaktan aciz olacak bunu en baştan ifade edeyim.
Kurmaca edebiyatın tamamlayıcısı olarak gördüğüm araştırma ve incelemeye dayalı akademik metinler, bir yandan kurmaca dünyanın sırlarını bize aktarırken diğer yandan da sıkıcı olmak gibi bir handikaba sahiptirler. Eğer bir yazar; titiz ve detaylı bir kütüphane çalışması, kaynak kişilerle yapılan görüşmeler ve kurmaca metinlerin didik didik edildiği bir eserle karşımıza çıkmışsa bu eserde ilk aradığımız hususiyet o eserin bize ne kattığıdır esasen. Bu manada akademik makaleler, biyografiler ya da monografiler sıkıcı da olsa onları okuruz. Ama eğer bilimsel metinlerin yazarı, eserini çok akıcı bir dil ve üslupla kaleme almışsa o metin ya da kitap zirvede olmayı hak ediyor, hak eder. Bu sebeple Yıldız Ecevit’in “Ben Buradayım”ı her yönüyle övgüyü hak ediyor. Hatta itiraf edeyim ki Türk edebiyatında okuduğum tüm monografi ve biyografilerin içinde zirveye oturmayı başardı. Neden mi? İşte bunu izah etmek işin en zor kısmı ne yazık ki. Zira “çok uzun yazıyorsun" diyenleri de gözönünde bulundurarak kitaptaki Oğuz Atay portresine yüzeysel bir bakış atacağım. Böyle bir kitabı derinlemesine incelemek haddim değil zaten. Hadi başlayalım o zaman!
Kitap hakkında teknik bilgi vererek yazıma başlamak istiyorum: “Ben Buradayım-Oğuz Atay’ın Biyografik ve Kurmaca Dünyası” Kısaltmalar, Sunuş ve Teşekkür bölümlerinin ardından başlayan, yazar tarafından bölümlerin içeriğine göre düzenlenmiş yirmi altı özel başlıktan oluşan “Dizin” ile son bulan bir kitap. Kitap, adını -tahmin edebileceğiniz gibi- “Korkuyu Beklerken” kitabının sonunda yer alan "Demiryolu Hikayecileri -Bir Rüya" başlıklı hikayenin son cümlesinden alıyor: “Ben buradayım sevgili okuyucum sen neredesin?” Yıldız Ecevit bu cümlenin “Ben Buradayım” bölümünü kitabına başlık olarak seçerek daha en baştan Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar”da kıyasıya eleştirdiği “Hayatı ve Eserleri” metinlerinin çok dışında sıradışı bir biyografi/monografi yazacağının ipuçlarını veriyor. Yıldız Ecevit’in ifadesine göre “Ben Buradayım” önermesi; bir yandan Oğuz Atay'ın bu kitapta hayat hikayesi ve eserleriyle "burada olduğunu" ifade ederken, diğer yandan da bu hayat hikayesini dört yıl süren uzun ve zorlu bir araştırma ve yazma sürecinin ardından birleştirip bir kitap formu halinde bizlere sunan Yıldız Ecevit'in de "burada olduğunu" ifade ediyor. Zira bir kitap her ne kadar titiz bir araştırmanın mahsulü de olsa sonuç olarak onu kurgulayan yazarının eseridir. Ve sunuş şu cümleyle bitiyor:
“Bu kitabın Oğuz Atay’ı, benim kimliğimden süzülüp gelen bir Oğuz Atay: Benim Oğuz Atay’ım. Kim gerçeği katıksız aktardım diyebilir ki?”(s. 19)
Kitabın "Sunuş" bölümünün girişine Oğuz Atay’ın “Bir Bilimadamının Romanı”nda geçen bir cümlesi epigraf yapılmış: “İyi bir hayat hikayesi yazmak, bir hayat yaşamak kadar zordur.”(s. 44)Bu epigrafla Yıldız Ecevit bize aslında çok zorlu bir işe giriştiğinin ipuçlarını da vermiş oluyor. Bu bölümde Türkiye'de biyografi/ monografi yazmanın zorluklarından söz eden Yıldız Ecevit, belge temini konusunda girdiği çıkmazlardan söz açıyor ve bizde belge temininin ne kadar güç olduğunu izah ediyor. Oğuz Atay’ın 1970’lerde radyoda ve televizyonda yaptığı konuşmaların tümüne erişmekte güçlük çektiğini, yetkililerin bu durumu “gereksiz görülenler arşivden ayıklandı” türünden akıl almaz bir açıklamayla izah ettiğini (!) ifade ettikten sonra Shakespeare’i araştıran Mr. Homan’ın Shakespeare’in dedesinden babasına ne kadar pound miras kaldığını 1561 yılına ait kayıtlardan çıkarabildiğini ifade ederek bu konuda ne kadar geride olduğumuzu(!) da somut bir örnekle ortaya koymuş oluyor.
Kaynak kişilerle yapılan görüşmeler sonunda insan belleğinin yanıltıcı yapısını fark eden yazar, görüştüğü kişilerin birbirini tutmayan açıklamaları sonucunda çıkmaza giriyor ve umutsuzluğa kapılıyor, ancak daha sonra Oğuz Atay’ın eserlerinin biyografik unsurlarla bezeli olması ona farklı bir yol açıyor ve ortaya böylece bu sıradışı monografi çıkmış oluyor. Burada da kendi içinde bir kimlik kargaşası içine giren Yıldız Ecevit bu durumu şu cümlelerle ifade ediyor:
"Ben Buradayım" aynı zamanda Oğuz Atay'ı hayatı ve eserleri türünden bir alt başlığın ciddiyeti içinde de ele alan bir başvuru kitabı olmalıydı: Bu öteki Yıldız Ecevit'in yazmak istediği yalnızca bir biyografi değildi; Oğuz Atay odağında üreyen onun yaşamı ve yaşamda bıraktığı tüm izler ile birlikte bütüne doğru ayrıntılı bir biçimde dokumaya çalışan bir monografiydi. Biyografiyi monografiye dönüştürerek onu daha teknik renklerle boyayan bu Yıldız Ecevit, bir yaşam öyküsünün ardına takılıp koltuğuna yaslanarak rahat bir okuma serüveni yaşamak isteyen okuru düş kırıklığına uğratmayı da göze aldı." (S. 18)
Sonuç olarak Yıldız Ecevit, elimizde tuttuğumuz, bütün Oğuz Atay hayranlarının ezbere bildiği cümlelerle bezenmiş, keyifle ve merakla okunan bu ilgi çekici monografiyi bize kitap formu içinde ulaştırıyor mühim olan da bu. Şimdi de kitabın içeriğine bakalım:
Oğuz Atay, 12.10.1934 tarihinde Kastamonu-İnebolulu Cemil Atay ile İstanbullu Muazzez Zeki Hanım’ın ilk çocuğu olarak İnebolu’da dünyaya gelir. Kız kardeşi Okşan Ögel ile aralarında altı yaş vardır. Babası Cemil Atay (d.1892) 1909 yılında komiser olarak göreve başlayan Osmanlı döneminin alaylı hukuk sistemi içerisinde sorgu hakimi, ceza hakimi ve savcılığa kadar yükselmiş üç dört kez milletvekili olmuş, etrafında sayılan sevilen aynı zamanda ilkeli ve çalışkan bir adamdır. Annesi Muazzez Zeki de öğretmen okulu mezunu, sanat ve edebiyata kıymet veren, şefkatli, evladını koruyup kollayan, kültürlü ve zarif bir hanımefendidir. Oğuz Atay, “Babama Mektup” eserinde, edebi eserler okuyan ve sinemaya giden anne ve oğluna “bunların hepsi uydurma” diyen bir baba portresi çizer ve babasına hitaben “duygularımın romantik bölümünü sen kızacaksın ama, annemden tevarüs ettim.”(K.B. 164) diyerek gerçekçi ve otoriter baba figürüne vurgu yapar. Annesi ve babası arasında dengeli bir ilişki vardır Oğuz Atay’ın. Muazzez Hanım ,ailede Cemil Bey’in katı taraflarını yumuşatan bir denge unsuru konumundadır. Oğuz Atay, lise yıllarında resim öğretmeninin tesiriyle ressam olmak istediğini babasına söylediğinde ciddi bir tepkiyle karşılaşır ve babası ressamlığın meslekten sayılmadığını, doğru düzgün bir meslek edinmesi gerektiğini ifade eder. "Yıllar sonra "Tutunamayanlar"ın Selim'ine şöyle dedirtecektir Oğuz Atay:
"Üç çeşit meslek varmış: mühendislik, doktorluk, bir de hukukçuluk. Ben ressam olmak istiyordum. Babam böyle bir meslek olmadığını söyledi."( S. 54)
Oğuz Atay bu otoriter baba figürü karşısında çok da direnemez ve hiç istemediği halde inşaat mühendisliği okur. Okul hayatı boyunca çok çalışkan ve disiplinli bir öğrenci olan Oğuz Atay, bölümünü hiç sevmediği halde bitirir hatta alanında akademik çalışma yaparak doçentliğe kadar yükselir ve uzun yıllar üniversitede öğretim üyeliği de yapar. Yıldız Ecevit, onun akademik hayatın çıkarlar üzerine kurulu rekabetçi yapısına çok fazla ısınamadığını, ancak akademisyenliğin öğretmenlik kısmını çok severek yaptığını anlatır. Öğrencileri tarafından çok sevilen bir hocadır Oğuz Atay. Hatta mevcut ders kitaplarının dillerini ve anlatımlarını beğenmeyerek, öğrencilerinin dersi daha rahat takip edebilmesi için “Topoğrafya” isminde ders notlarından oluşan bir kitap da kaleme almıştır.
Arkadaşları arasında çok iyi fıkra anlatan esprili bir kişilik olarak tanınan Oğuz Atay, derin ve hassas yapısıyla dikkat çeker. İçindeki kırılgan Oğuz’u espriler, şakalar ve fıkralar ile maskelemeyi başarır, ancak onun bilhassa “Tutunamayanlar” ve “Tehlikeli Oyunlar” adlı eserlerinde oluşturduğu biyografik özellikler taşıyan, aşırı duyarlı karakterleri onun gerçek kişiliği hakkında da sayısız ipuçları taşır.
Kadınlarla ilişkilerinde çekingen ve mesafeli bir tavrı olan Oğuz Atay, ilk evliliğini Fikriye Hanım ile yapar. Bu evlilikten dünyaya gelen kızı Özge onun tek evladıdır. Oğuz Atay’ı kafa olarak doyurmaktan uzak bir kadın portresi çizen Fikriye Hanım ile Atay arasındaki bu evlilik boşanmayla sonuçlanır. “Tehlikeli Oyunlar” romanında Hikmet’in karısı Sevgi büyük ölçüde Fikriye Hanım’dan mülhem oluşturulmuş bir karakterdir. Evlilikte aradığını bulamayan ve tek kalesi kitaplara sığınan Oğuz Atay, evli olduğu yıllarda -Fikriye Hanım’ın ifadesine göre- evde beş bine yakın kitap biriktirmiştir. Gerçek bir bibliyofil olan ve sabahlara kadar durmaksızın okuyabilen Atay’ın çok güçlü bir belleğe de sahip olduğu gözönünde bulundurulduğunda karşımıza çok kültürlü bir yazar portresi çıkmaktadır.
Oğuz Atay Fikriye Hanım' dan ayrıldıktan sonra o yıllarda eşinden yeni ayrılmış olan Sevin Seydi ile büyük bir aşk yaşar. Sevin Seydi ressamdır ve aynı zamanda da çok iyi bir okurdur, dünya edebiyatını çok yakından takip eder. Birlikte yaşadıkları dönemde ilham perisinin etkisiyle ilk romanı “Tutunamayanlar”ı kaleme alan Oğuz Atay, romanı onunla birlikte yaşadığı dönemde bir yılda yazıp bitirir. Sevin Seydi onu; dünya edebiyatı, kuramlar, yeni biçem denemeleri konusunda ciddi anlamda besler. Okuduklarını sürekli Atay’la paylaşır. Ayrıca Oğuz Atay romanı yazarken Sevin Seydi de diğer yandan romanı İngilizceye çevirmektedir. En büyük iki romanını ithaf ettiği bu özel kadın, Oğuz Atay’ın hayatı boyunca devam eden büyük aşkıdır. “Tutunamayanlar” ve “Tehlikeli Oyunlar”ın ilk baskılarının kapaklarını da resimleyen bu sıra dışı kadın ne yazık ki Oğuz Atay’ı terk edip Londra’ya taşınır. Yıldız Ecevit’in tüm çabalarına rağmen Sevin Seydi Oğuz Atay hakkında tek bir cümle bile bilgi vermemiştir, bu sebeple kitabın "Sevin" bölümü daha çok Atay’ın etrafındaki dostlarının tanıklıkları ve kurmaca dünyada Atay’ın yazdıkları üzerinden oluşturulmuştur. Bu terk ediliş Oğuz Atay’ı inanılmaz derecede büyük bir boşluk içine düşürür. “Tehlikeli Oyunlar”, Atay’ın bu terk ediliş yıllarına denk düşen romandır. Romanda Hikmet’in sevgilisi Bilge, Sevin Seydi’den izler taşır. Bu büyük aşk Sevin Seydi’nin Oğuz Atay’ı terk etmesi ile son bulsa da dostlukları ömür boyu sürer. Günlüğünde sık sık “Sevin’e bunu yazmalıyım” şeklinde ifadeler dikkat çeker. Sevin Seydi de hayatı boyunca Oğuz Atay’a olan desteğini sürdürür, hatta beyin tümörü teşhisi ile Londra’ya tedavi için geldiğinde bu destek artarak devam eder. Eserlerinde ironik bir dil kullanan Oğuz Atay, “Tutunamayanlar” romanında Sevin Seydi’den ilham alarak oluşturduğu -romanda ismi Günseli olur- on beşinci bölümde hiç ironi yapmaz . Yıldız Ecevit bu durumu şu sözlerle anlatır:
“Bir tek, romanı yazarken dorukta yaşadığı Sevin Seydi’ye olan aşkını bunun(ironi ağının) dışında tutar, bunun için de ona beslediği yoğun duyguların coşkuyla anlatıldığı 15. Bölüm, metindeki ironi ağının dışındadır.”(s.272)
Atay bu sebeple AŞKINI CİDDİYE ALAN ADAM’dır. O hayatı boyunca aşk ile yaptığı her şeyi de büyük bir ciddiyetle yapar.
Oğuz Atay, kişilik olarak çok dürüst, her zaman doğru bildiği yolda ilerleyen, idealist ve çok çalışkan bir insandır. Bir şekilde onunla çalışan herkesin ortak düşüncesi, onun işini çok iyi yapan mükemmeliyetçi bir kişiliğe sahip olduğu yönündedir. "Meydan Larousse" adlı ansiklopedinin maddelerini tashih eden ekibin içinde de yer alır Oğuz Atay. Ansiklopedi maddelerini büyük bir titizlikle hiç üşenmeden ciddi manada bir tashihe tabi tutar. Bu tecrübelerinin izleri “Tutunamayanlar”romanına da yansımıştır.
Çok iyi bir okurdur Oğuz Atay. Tam bir Dostoyevski tutkunudur. Nabokov, Müsil, Kafka, Joyce gibi isimler onu ciddi manada etkiler. Sıkı bir Ulyses hayranıdır. Hesse’nin "Bozkırkurdu" romanını yabancı dilde okur ve çok etkilenir. Tehlikeli Oyunlar’da Hikmet’in kişilik bölünmesini anlattığı kısımlar Bozkırkurdu’nun Harry Haller’i ile benzerlikler içermektedir.
“Tutunamayanlar”da ironi yoluyla çok sıkı bir aydın eleştirisi yapan Oğuz Atay -zülf-i yâre dokunduğu için olsa gerek- roman yayımlandıktan sonra edebiyat çevrelerine kendisini bir türlü kabul ettiremez. Her kafadan bir ses çıkan bir ortamdır o yılların edebiyat muhiti. Her sıradışı yazar gibi sağlığında kıymeti bilinmez ne yazık ki Oğuz Atay’ın. “Tutunamayanlar” yayımlandığında TRT roman yarışmasına katılır Atay. Dünya romanını çok yakından takip eden Adnan Benk’in jüride olması onun şansı olur. Benk, Atay’ın romanını çok beğenir fakat tek başına onun beğenisi romanın dereceye girmesi için yeterli olmaz. Yarışma sonunda yapılan açıklamada yarışmaya katılan hiçbir eserin derece almaya layık görülmediği, para ödülünün de birkaç roman arasında paylaştırılacağı şeklindedir ve Atay’ın Tutunamayanlar’ı da bu romanlar arasındadır. Eser, dünya edebiyatında kullanılan pek çok anlatım yöntemini başarıyla kullandığı için Türkiye'deki edebiyat çevrelerinin anlayabileceği bir roman değildir, Atay’ın romanı bu sebeple kabul görmez ve taşlanır. "Tutunamayanlar" ile ilgili her kafadan bir ses çıkar. Ancak Atay için yazmak bir tutkudur ve yazmaya devam eder. İkinci romanı "Tehlikeli Oyunlar" da benzer bir kaderi paylaşır ne yazık ki. Bu yıllarda çok yalnız bir adam portresiyle karşılaşırız. Anlaşılamamak çok yıpratır Atay’ı.
Londra’ya giden Sevin Seydi’nin moral desteğini kaybeden Atay, 1977’ye kadar sürecek olan ikinci ve son evliliğini kendisinden 15 yaş küçük olan gazeteci Pakize Kutlu ile yapar. O yıllarda "Yeni Ortam" gazetesinde sanat muhabiri olarak çalışmakta olan 25 yaşındaki bu genç hanım, aynı zamanda tam bir kitap kurdu ve ciddi bir Oğuz Atay hayranıdır. Atay’ı sık sık ansiklopedide çalıştığı odasında ziyaret eder ve bu hayranlık zamanla aşka dönüşür. Pakize ile Oğuz Atay arasında bir bağ oluşur ve evlenirler. Oğuz Atay sevdiği kadın tarafından terk edilmesinin ardından ilk defa mutluluğa yakın şeyler hisseder. Pakize hayat dolu, dışa dönük ve arı gibi çalışkan yapısıyla onu hayata bağlamayı başarır. Oğuz Atay'ın Sevin Seydi’ye olan tutkulu sevgisini bilir ve onu bu şekilde kabul eder. Atay da bu enerji dolu genç hanımı sever ve bağlanır. Üç yıl gibi kısa süren evliliklerinin son bir yılı hastalıkla mücadeleyle geçer. 1976 yılının aralık ayında beyin tümörü teşhisiyle Londra’ya tedaviye giden Oğuz Atay, 1977 yılının aralık ayında ardında yarım kalmış pek çok eser bırakarak hayata gözlerini yumar. 43 yaşında gencecik bir yazarın erken ölümü trajiktir, ancak daha trajik olan -yakın dostlarını hariç tutarsak- Atay’ın kıymeti bilinmemiş bir yazar olmasıdır.
“Ben Buradayım” gibi bir kitabı üç beş sayfalık bir yazıya sığdırmak neredeyse imkansız, benim burada yapmaya çalıştığım şey bu kitaba dikkat çekmek olabilir sadece. Eğer Oğuz Atay’ı, onun fikir dünyasını, yaşamına dokunan insanları, eserlerini yakından tanımak isterseniz “Ben Buradayım” sizi bekliyor. Bu yazıyı sonuna kadar okuyan kitap dostlarıma çok teşekkür ediyorum. Umarım lafı uzatarak çok sıkıcı olmamışımdır.
Bu uzun yazıyı, Sevin Seydi’nin çizimlerini yaptığı ilk baskı romanların kapak fotoğrafları ve Oğuz Atay’ın televizyon konuşması eşliğinde bloğumdan çok daha rahat okuyabilirsiniz:
hercaiokumalar.wordpress.com/2018/09/20/askini-c...
Okuyacaklarıma Ekle
240 syf.
·
16 günde
·
Beğendi
·
10/10 puan
Dünya ve Türk Edebiyatının 19.yy ve 20.yy'da Gelişimi ve Okur Profilleri
Edebiyat bulunduğu çağda dünyanın nasıl anlamlandırıldığıyla yakın ilişki içinde olmuştur. İçinde bulunulan çağın “gerçek”e verdiği anlama göre şekil almıştır. Bu değişmelerden yüzyıllar nasıl etkilenmiş ona bakmakta fayda var. 19.yy itibariyle Aydınlanma Çağı’nda maddenin somut gerçekliğine olan güven tavan yapmıştır. “Yalnızca gözümle gördüğümü yazarım ben” ya da sadece gördüğüme inanırım gibi söylemler dönemin gerçeklik anlayışını oluşturmuştur. Fizikte Newton yasaları esastır. “Çağın, bilimdeki yoğun gelişmeler temelinde olgunlaşan gerçeklik anlayışı da, duyularla algılanan somut gerçekliği evrendeki tek gerçeklik olarak onaylamaktadır”. 20.yy başlarındaki yeni bilimsel gelişmeler gerçeklik anlayışına damgasını vuran Newton fiziğinin ilkelerini kuşkulu kılar. Einstein ve Heisenberg gibi isimler fizikteki buluşlarıyla kalıplaşmış somut gerçek anlayışını kazımaktadır artık. “Yeni fizik, dünyanın alışılagelen görünümünü tümüyle değiştirmiş, içinde yaşadığımız uzamı kuşkulu kılmış, değişmez bir akış içindeymiş gibi görünen zamanı göreceleştirmiştir.'' Çağın getirdiği sosyopolitik gelişmeler de yeni gerçekliğe zemin hazırlamaya başlamıştır. Somuttan soyuta/göreceye geçiş başlamıştır. Hızla gelişen dünyada insan afallamıştır adeta. Artık bir yabancıdır dünya için. Yalnız hissetmiştir güç odakları karşısında. “Yüz-yüz elli yıl önce yeryüzünün küçük tanrısı diye tanımlanan insan; doğaya da, çevresindeki nesnelere de yabancılaşıyordu.” Dünya değişmekte, bilinen deyişiyle kapitalist sistemler yerleşmektedir günlük hayata. Artık para ve seri üretim çağıdır. Edebiyatta bu değişimlerden payına düşeni fazlasıyla almıştır.
19. yüzyıl gerçekçi/yansıtmacı/klasik edebiyatı mimetik, yani gördüğümüz gerçeğin bize olduğu gibi anlatılması, estetiğine dayanır. Anlatılan bir olay vardır. Olayın başı sonu, nerede geçtiği bellidir. “Çağın romancısı olayları zaman dizinsel bir akış içinde, dün-bugün- yarın sıralamasına sıkı sıkıya bağlı kalarak öyküler; A’dan başlar Z’ye değin sürdürür anlatmayı. Roman yapısında hiçbir kargaşa yoktur; okura yabancı gelmeyen bir öyküleme türüdür bu. Uzam yerli yerindedir, üç boyutlu ve sağlam. Bu boyutlar çoğu kez ayrıntılı çevre betimlemeleriyle yansıtılır okura.” Olayların konusu içinde bulunulan sosyopolitik olayların ya da etik ülkülerin yerleşik değerlerine savaş açmış bir kahramanın hikayesi olur. Bir “yolculuk” romanlarıdır bunlar. Fakat bireyin içine doğru değil dış dünyaya doğrudur. Kahramanın iç düşünceleri önemli değildir. Tanrısal bakış hakimdir. Okur olaylar arasında neden sonuç ilişkisi kurabiliyordur. Roman yol göstericidir 19.yy klasik edebiyatında.
20.yy itibariyle “gerçek”lik anlayışı da değişmeye başladığı için klasik/yansıtmacı edebiyat yavaş yavaş geçerliliğini yitirmektedir. Modernizm ve Postmodernizm egemen olmaktadır edebiyata. Gerçek artık somut bir olgu olarak algılanmıyordur. “Yeni romancı, gerçeği, bir modeli örnek alarak yansıtmıyor, onu baştan yaratıyordur. Bu yaratma ediminde sanatçının yapabileceği tek şey; yakalayabildiği gerçek parçacıklarını, düşlerini, bilincinin/bilinçaltının kıvrımlarından bulup çıkardığı malzemeyi biçimlendirmektir. Yeni roman biçimci estetiğin uç noktasında filizlenir; 20. yüzyıl edebiyatı, sanat düzleminde kurguyla/teknikle/yapıyla oynanan bir oyuna dönüşür”. Romanlar yabancılaşmış insanın iç dünyasına yönelir. Bu içe yöneliş biçimle oynamayı da zorunlu kılmıştır. Romanlar artık deneysel biçimcilikle yazılmaktadır. Ne de olsa tek somut bir gerçek yoktur, görecelidir. Romancı artık gerçeği aramaktan vazgeçip onu yaratmaya başlamıştır. Bunun nedeni “yazarın nasıl biçimlendireceğini, kurgulayacağını tam olarak kestiremediği soyut bir iç dünyanın/bilincin/bilinçaltının, kurgunun odağına gelip yerleşmesidir(…)iç dünya ile dış dünya arasındaki sınırların silindiği bu yeni kurmaca yaşam biçiminde yazar, soyut dünyanın/bilincin zamanını nasıl kurgulayacaktır? Modernist romanın en önemli kurgu sorunlarından biridir bu, çünkü insanın beyninin içindeki zaman çizgisel akmamaktadır; bilinç de bilinçaltı da inanılmaz zaman sıçramaları yapabilmektedir.” Yeni tekniklerle biçim oluşturulmaktadır. Bilinç akışı, geriye dönüş, montaj/kolaj, çok yönlü optik teknikleri roman biçimlendirmenin yeni teknikleridir. İmge sözün özü durumuna gelmiştir. Roman iki kulvara ayrılmıştır: “Bunlardan biri, Joyce’un, Musil’in, Oğuz Atay’ın romanlarının oluşturduğu ana kurgu eğilimidir. Bu eğilimde metin bir biçem çoğulculuğu içerir, çoğu kez birbirinden bağımsız metin adalarının montaj/kolaj teknikleriyle birleştirilmesinden oluşur(…)Ana öykü ise genelde pek de önemli değildir bu tür metinlerde”. Metni örmek içindir ana öykü. Önemi sadece bağlayıcılığı içerir. “Modernist romanın yapı/kurgu düzlemindeki ikinci ana kulvarı, Kafka’nın, Canetti’nin, Yusuf Atılgan’ın izlediği yoldur. Bu yolda ilerleyen romancı; metnini bütüncül bir öykü varmış gibi kurgular. Ancak bu öykü, tüm mantık kategorilerinin dışında bir çizgi izler; neden-sonuç ilişkisi ortadan kalkmış, uzam-zaman boyutu amorflaşmış, yabancı/fantastik/absürd bir düş mantığı metne egemen olmuştur.” Görünüşte zaman dizinsel bir olay anlatıyormuş gibi görünür ikinci kulvar. Belki de Kafka’nın Joyce’a göre çok okunmasının sebeplerinden biri(diğer sebeplere de değineceğim) belki de budur. Ama iş göründüğü gibi değildir. Anlam içten bozulmuş, absürttür.
20.yy sonlarına doğru modernizm anlayışı da etkisini yitirecektir. Artık modern sonrası/üstü anlamına gelen postmodern bir gerçeklik anlayışı hakimdir. “Her şeyin karşıtıyla birlikte hiçbir çatışmaya yer vermeden varolduğu, farklılıkların barışçı bir karnaval atmosferi içinde bir arada yaşadığı bir tinsel varoluş biçiminin adıydı postmodern.” Çoğulcu bir bakış açısı tüm hayata yerleşir. Tüm zıtlıklar bir karnaval ve “oyun” havasında iç içedir. “Çoğulculuk postmodernizmin yaşamda da sanatta da ana eğilimidir. Daha da ileri giderek ve postmodernizmin hiçbir ilkeye/kurala/kurama/ölçüte/felsefeye/dizgeye damgasını basmak istemeyen yapısıyla ters düşmeyi de göze alarak diyebiliriz ki, çoğulculuk postmodernizmin tek felsefesidir; akıl ve düşün, bilim ve ezoteriğin, teknoloji ve mitosun, burjuva dünya görüşü ile toplum dışı bir marjinalliğin yan yana/eşzamanlı var olduğu bir yaşam biçiminin adıdır”. Postmodernizm kendine yeni bir estetik oluşturmaya çabalamamıştır. Biçim özelliklerini modernist romandan almıştır. Ana kurgu özelliklerinden oyunsuluk da modernizmden alınmadır. Oyun postmodern edebiyatın ana kurgu elamanıdır artık(Hatta Oğuz Atay’ın Tehlikeli Oyunlar adında bir romanı vardır). Oyun olarak kurmaca sanatın kendini nasıl oluşturduğunun kurmacasıdır. “Edebiyat, artık somut yaşamı kurgulamıyor; kendini, nasıl oluştuğunu, nasıl kurgulandığını anlatıyordur. Doğa ise, daha önce yazılmış metinlerden oluşan b ir metinlerarası doğaya dönüşmüştür. Kendini anla tan bu edebiyatta kurmaca, üstkurmaca düzlemine taşınır.” Yani artık metnin içinde yazar eseri nasıl yazdığını/oluşturduğunu anlatıyordur okura. Üstkurmacadır bu. Artık edebiyatta anlatmak değil roman kurmaktır esas olan. İyi roman kuran iyi edebiyatçıdır eleştirmenlerin gözünde.
Türk Edebiyatına gelelim şimdi. İleri görüşlülüğü baş tacı yapmış bir ulusun edebiyatta gelişimleri yakalayamaması nasıl açıklanmalıdır, sorusuna çokça yanıt aranabilir. Aranmalıdır da. Biz güvendiğimiz sulardan ilerleyelim. Ahmet Hamdi Tanpınar 1930lu yıllarda bir Türk romanı niçin yoktur, sorusuna yanıt ararken kısaca; gerçekten okuduğunu anlayan okurların azlıdığından, toplumsal dertlerle boğuşmaktan bireyi unutan, kendi cemiyeti arasına sıkışmaktan bütüne bakamayan bir milletin romanın niceliksel anlamda var olabileceğini ama niteliksel olarak olmadığını belirtir. Edebiyatımız uzun süre geleneksel edebiyat dediğimiz mimetik estetiğin içerik üretme anlayışına bağlı kalır. Bu öyle bir bağlanıştır ki bu yoldan sapanlar edebiyatçı olarak görülmez. Ülkedeki her şey gibi edebiyat da tekelleşmiştir. “Toplumsal sorunların altını çizmeyen ve biçime ağırlık veren metinler uzun yıllar devre dışı bırakılır edebiyatımızda. Bugünkü edebiyat piyasasında bile, geleneksel/gerçekçi estetik eğilimin taşıyıcısı olan belirli bir yayıncı/edebiyatçı/eleştirmen grubu, yayımlanacak kitapların seçiminde, ödül alacak yapıtların belirlenmesinde önemli rol oynamakta ve edebiyatı isledikleri doğrultuda yönlendirmekledirler. Romanda bireycilik ve biçimcilik, neredeyse suç içeren bir estetik davranış olmuştur Türk edebiyatında.” Belki de hala Elif Şafak, Ayşe Kulin, Ahmet Altan, Zülfü Livaneli gibi popülist yazarlarının çok okunması bu yüzdendir. Arada istisnalar çıkmıştır ama dikkat çekememiştir. 70li yıllara kadar bu böyle sürer. Türk Edebiyatında ilk modernist açılım Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar’ıdır. “Atay 1972’de, o güne değin Türk edebiyatında kurgu/biçim özellikleri açısından görülmemiş bir romanla ortaya çıkar: “Tutunamayanlar”. Zamansal art ardalığın montaj kalıplarıyla delindiği, iç ve dış dünyalar arasındaki sınırların silindiği, farklı ontolojilerdeki gerçekliklerin farklı biçim ve anlatım öğeleri aracılığıyla çokkatmanlı bir yapı içinde verildiği bir romandır ‘Tutunamayanlar’”. James Joyce’un Ulysses’inden izler taşır. Oğuz Atay’dan sonra 1973’te Yusuf Atılgan sahneye çıkar. Anayurt Oteli yayınlanmıştır. Türk Edebiyatının kilometre taşlarından biri olan “Anayurt Oteli ise, neden-sonuç ilişkisinin yok edildiği kafkaesk bir ortamda, 20. yüzyıl insanının evrensel sorunsalları olan yabancılaşma/yalnızlık ve iletişim kopukluğunu odağa alır. Romanın yazarı, tek bir düzlemde anlamlandırılması olanaksız olan bu absürd metinde, anlam boşluklarını doldurmayı okuruna bırakır”. Franz Kafka izleri taşır bu romanda. Aynı yıllarda Ferit Edgü de aynı eğilimle metinler üretmeye başlar. 80 darbesinden sonra ortam iyice alevlenmiştir. O yıllarda Orhan Pamuk edebiyat alanında bir “fenomen”dir. “Modernist ve postmodernist eğilimlerin birbirine harmanlandığı romanları, onun yalnızca avangardist kurgu teknikleri alanındaki olağanüstü yeteneğini sergilemekle kalmaz, aynı zamanda çağcıl edebiyat kuramlarını ne denli iyi bildiğini de belgeler. Üstkurmaca tekniği ile oluşturulmuş, metinlerarası düzlemde solukalan romanlardır bunlar.” Sadece Pamuk ile kalmayıp Latife Tekin, Nazlı Eray, Bilge Karasu, Hilmi Yavuz, Hasan Ali Toptaş, İhsan Oktay Anar gibi isimlerle bu açılımlar büyük gelişme göstermiştir. Bu gelişmelerden sonra günümüze geldiğimizde başta sorduğumuz bir Türk Romanı niçin yok sorusunu Orhan Pamuk, Tanpınar Merkezini açılısında cevaplıyor: “80 yıl sonra bugün diyebiliriz ki bir Türk romanı vardır. Bu da bizim en büyük sevincimiz olmalıdır”.
Her dönemin “gerçek”e verdiği anlam farklı olduğu için edebiyatın da ona göre şekil aldığını söylemiştik. Haliyle okurun da şekil alması, aradaki farkları bilmesi ve buna göre eleştirmesi doğru bir okurluk olur. Postmodern bir romanı klasik edebiyat anlayışından eleştirmeye kalkarsak, konunun içine giremedim, duygu bütünlüğü yok, işin içinden çıkamadım gibi yorumlarla karşılaşırız. Ya da modern bir roman okuru gözünden klasik bir eseri yorumlamaya kalkıştığımızda teknik ve biçim yönünden beğenmeyeceğizdir. Bu yüzden okurluğu ciddi bir iş olarak görürüm. Bir birikim meselesidir aslında. Klasik eser okuru olmak kolaydır, tabii bunu küçümseyici olarak anlamamak gerekir. Klasik eserin rahat okunan kurgusundan kaynaklanır bu. Bu eserlerde tez antitez mantığıyla yorumlar yapılabilir. Gerçek ve çıkarılacak anlam sınırlıdır. Bu yüzden yorumda bulunmak klasik okur için kolaydır. Modernist ve postmodernist yazarlar( postmodernistler modernistler kadar seçkinci değildir ama)kendi eserlerini okuyan okurun klasik değil “örnek okur” olmasını isterler. Sayının azlığı onlar için sorun değildir. Onları anlamaya çalışan birkaç okuru olması onlar için yeterlidir. “…seçkincidir; kendisini anlayan, onunla bütünleşen az sayıda okur ona yetmektedir. Metinde anlamın/konunun ardından koşmayan, avangardist biçim denemelerindeki artistik boyutun ayırdına varan, ondan tat alan seçkin bir okurdur bu; romanı şiir gibi okumayı öğrenmiş biridir.” Okurdan yüzeysel okuma yapmasını istemez, derin bir okuma yapması istenir, metinlerarası ilişkileri farketmelidir. Bunun için de kendinden önce yazılanları okunmasını/bilinmesini ister. Okur metinde bahsi geçen diğer eser/yazarları okumamışsa metinden alacağı haz çok azdır. Çünkü metin onların gözünde bir oyundur, okur oyunun kurallarını bilmelidir. Bunu kısa bir örnekle açıklayalım. Oğuz Atay’ın Tehlikeli Oyunlar adlı romanı metinlerarası yapıyla örülüdür. Bahsi geçen bu yapıyı anlamak için önce şu eser/yazarları okumak gerekir: Don Kişot, Faust, Elias Cannetti, James Joyce, Franz Kafka, Gogol, Goethe, Polonius, Peter Weis, Derrida, Eric Berne Hayat Denen Oyun, Yeraltından Notlar, Hamlet, Düşüş, Satıcının Ölümü. Bu eserleri ve yazarları bilirsen beni anlayabilirsin demektedir yazar. Ondan değil midir ki “Beni anlamıyorlardı. Zarar yok. Zaten beni, daha kimler anlamadı” demiştir yazar. Aslında buradan okur profiline de bir sitem getirmektedir Atay. Okurluğun anlamı göründüğü gibi okuyup geçmek ve yorumlamak demek değildir o yüzden.
Yıldız Ecevit çok iyi bir iş başarmış. Bu kadar terimle yüklü bir alanı herkesin anlayabileceği bir kıvamda hazırlamak özen ve usta işi işçilik ister. Kendisinden bolca yararlanmanız dileğiyle.
Okuyacaklarıma Ekle
580 syf.
·
Beğendi
·
10/10 puan
Ben Buradayım
Merhaba,
Beni tanıyanlar bilirler, bilmeyenlere de ben tercüman olayım fanatik Oğuz Atay hayranıyımdır.
Birçok okur belkide Oğuz Atay'ın kitaplarıyla Poyraz Karayel dizisi vesilesi ile tanıştı.
Ama öncesi vardı ve 1. Baskısı 1985, 31. Baskısı 2019, 32. Baskısı 2020 yılında yayımlanan bütün eserleri adı altında toplanan kitaplarının kapak görsellerini yine mesleğim gereği hayranı olduğum ve yakın bir zamanda kaybettiğimiz büyük usta Ara Güler çekmiştir.
Velhasılıkelam;
Hayatta olmayan bir yazarın hayat hikâyesi nasıl yazılır?
Tanıdıklar, eş dost yardımıyla mı? Sizi siz kadar iyi kim tanıyabilir? Yazdıklarınız ne kadar sizsiniz?
Yıldız Ecevit bu Oğuz Atay incelemesinde zor olanı yapıp kitaplarından yola çıkıp Oğuz Atay'ın hayatını yazıyor.
Oğuz Atay hayranları için kurmaca bir eserden daha sürükleyici bir inceleme var karşımızda.
Oğuz Atay'ın hayatı, eserleri ve kişiliği hakkında birçok yeni bilgi kazanmamı sağlayan eserdir.
Oğuz Atay ilgililerinin mutlaka okuması gereken bir inceleme kitabı.
Keyifli okumalar diliyorum.
Okuyacaklarıma Ekle
580 syf.
·
21 günde
·
10/10 puan
Öncelikle Oğuz Atay hayranlığımı bilip bana bu güzel kitabı hediye eden en değerlime teşekkür ederim.
Sevgilinin en güzeli size kendisi kadar olmasa da güzel bir kitap hediye edenidir.
Oğuz Atay külliyatını iki defa okumak gerekir bana kalırsa. Oğuzsevercilerden biri olarak kitaplarının hespini okudum ardı ardına. Ve şimdi bu kitaptan sonra ikinci defa da okumaya hazır hissediyorum kendimi.
Yıldız Ecevit öyle zor bir öyle güzel bir eser ortaya çıkarmış ki. Bir nevi Oğuz Atay'ı ve eserlerini anlama kitabı. Yazar Oğuz Atay'ın hayatıyla başladığı kitaba eserleri, ölümü ve sonrası ile devam ediyor. "Hayatımı yazsam roman olur" derler ya, ne kadar bayağı bir söz gelir bu bir edebiyat severe. Bu kitabı okuduktan sonra yazılacaksa hayat romanları böyle yazılmalı düşüncesindeyim artık.
Kendisi de bir tutunamayan olan Oğuz Atay'ın romanlarındaki biyografik öğeleri gördükçe bu sözün aslında o kadar da bayağı olmadığı kanaatine vardım.
Yıldız Ecevit Oğuz Atay'ın kitaplarından yaptığı alıntılarla Oğuz Atay'ı o kadar güzel anlatmış ki hayran kalmamak elde değil. Oğuz Atay'ın da hayatından yaptığı alıntılarla kurmaca eserlerini nasıl oluşturduğunu gördükçe Oğuz Ataya da hayran kalmamak elde değil.
Her kitabın yazılış sürecini, zamanında Oğuz Atay'ın eserlerine yapılan eleştirileri, "ben buradayım siz neredesiniz" dediği okurla neden bir türlü bağ kuramadığını ve ölümünden sonra nasıl bu kadar popüler bir yazar haline geldiğini çok güzel bir dille aktarmış.
Tutunamamanlar eserinde Oğuz Atay kitaplara yaklaşımımızı "Bizdeki kitapların çoğu iri harflerle basılıyor Olric. Kültür seviyemizi gösteriyor bu iri harfler. Okumayı yeni öğrenen bir millet olduğumuz için iri harfleri tercih ediyoruz. Daha harfleri yeni söktüğümüz için, onları satırlar arasında kaybetmekten korkuyoruz. Az gelişmiş harfleri seviyoruz. Geniş aralıklı satırlar, sayfanın kenarlarında büyük boşluklar, içimizi serinletiyor." sözleriyle eleştiriyor. Yıldız Ecevit de bundan yola çıkarak herhalde eserini küçük harflerle aralarında hiç boşluk bırakmadan hazırlamış. Yani ilk bakışta kitaptan korkabilirsiniz. Ve bir Oğuzsever değilseniz büyük ihtimalle sıkılacaksınız. Ama eğer benim gibi biri iseniz kitabın bitmemesini isteyeceksiniz.
Deneyin siz karar verin..:)
Herkese tavsiye ederim ama önerim öncelikle Oğuz Atay'ın eserlerini bir defa okumuş olduktan sonra bu kitaba başlamanız.
Kitaplarla kalınız...
Okuyacaklarıma Ekle
Türk Romanında Postmodernist Açılımlar'ı inceledi.
240 syf.
·
Beğendi
Yıldız Ecevit, postmodernizm gibi bir demir leblebiyi öyle anlaşılır, öyle akıcı, öyle net bir üslupla anlatıyor ki hayran olmamak elde değil. Keşke tüm bilim insanları böyle akıcı metinler kaleme alsalar. Döne döne altını çizerek okuduğum bir kitap. Türk edebiyatından örneklerle zenginleşen kitap edebi eserlerin şifrelerini çözmek için birebir.
Okuyacaklarıma Ekle
580 syf.
·
24 günde
·
Beğendi
Bu dünyadan Oğuz Atay geçti.
Sonda söyleyeceğimi başta söylemek istiyorum:Bu kitap harika, muhteşem ve süperdi.
Böyle harika bir eseri bize kazandırdığı için de Yıldız hocam'a sonsuz teşekkürler.Normalde teknik bilgiyle donatılmış araştırma kitapları okumak beni biraz sıkar ama yıldız hocam o kadar akıcı yazmış ki, o kadar güzel tespitlerde bulunmuş ki bırak sıkmayı, kitabın bitmemesi için elimden gelen her şeyi yaptim. Yıldız hocam Oğuz Atay'ın hayatını titiz bir çalışmayla sunmuş, Atay'ı tanıyan kişilerin söyledikleri ile kitaptaki alıntıların tespitini o kadar muhteşem yapmış ki Oğuz Atay'a hayran kalmamak ve yıldız hocaya minetar olmamak imkansız . Kitabı okuduğunuzda bazen hoplayacak ,bazen gülecek ,bazen lanet yağdıracak, bazende hüzne kapılacaksınız, en önemlisi böyle bir üstadı geç tanıdığınız için benim gibi hayıflanacaksiniz .Bu kitaptan sonra Oğuz Atay külliyatını bir daha okumak isteyecek , okudukça kendinizi bir labirentin içinde bulacaksiniz buna eminim. Oğuz Atay i tanımak istiyorsanız mutlaka bu kitabı okumalısınız. İyi okumalar...
Okuyacaklarıma Ekle
© 2021 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.19.15